Micromeria acropolitana: Το σύμβολο της ελληνικής βιοποικιλότητας

Μικρομέρια της Ακρόπολης, Micromeria acropolitina, Μικρομέρια της Αθήνας, Μικρομέρια της Αθηνάς!!!
Ένα σπάνιο στενότοπο ενδημικό φυτό, που ζει στα βράχια της Ακρόπολης και πουθενά αλλού στον κόσμο. Ένα από τα σπανιότερα φυτά του κόσμου!
Η Μικρομέρια της Ακρόπολης Micromeria acropolitana (Lamiaceae) είναι ένα σπάνιο και απειλούμενο είδος, που φύεται στην Ακρόπολη της Αθήνας, Ελλάδα!!!

Το φυτό εθεωρείτο εξαφανισμένο για πάνω από 100 χρόνια από την πρώτη του συλλογή, αλλά ανακαλύφθηκε ξανά από τον Έλληνα Βιολόγο Γρηγόρη Τσούνη και τον Περιβαλλοντολόγο Λάμπρο Τσούνη. Οι δύο ερευνητές για πολλά χρόνια μελετούν το μοναδικό οικοσύστημα του βράχου της Ακρόπολης και έχουν αποδείξει με τις έρευνές τους ότι η Ακρόπολη δεν είναι μόνο ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά μνημεία του κόσμου αλλά και ένα Παγκόσμιο Μνημείο Φύσης!!!

Η ανακάλυψή του

Το φυτό για πρώτη φορά το βρήκαν και το συνέλεξαν στην Ακρόπολη, στις 30 Αυγούστου 1906, δύο Γάλλοι βοτανικοί και ερευνητές ο Rene C.J.E. Maire και ο Marcel G.C. Petitmengin. (In Acropoli Athenarum, 30.8.1906, Maire & Petitmengin, Mission Botanique en Orient no. 1073).
Οι Γάλλοι Βοτανικοί συνέλεξαν φυτά εκείνη την εποχή στην Αιτωλοακαρνανία και στη Δυτική Πελοπόννησο. Βρέθηκαν στην Αθήνα τον Αύγουστο και στην επίσκεψή τους στην Ακρόπολη ανακάλυψαν το σπάνιο στενότοπο ενδημικό φυτό της Ακρόπολης.
Το 1908 το περιγράφει για πρώτη φορά ο Αύστρο-Ούγγρος γιατρός-βοτανικός Eugen von Halácsy που ζούσε εκείνη την εποχή στην Ελλάδα.
Επίσης, σε χειρόγραφό του αναφέρεται αρχικά στο φυτό με το όνομα “Micromeria Athenarum”.
O Halácsy παρουσιάζει το φυτό με το όνομα “Micromeria acropolitana” στο έργο του «Conspectus Florae Graecåe” Suppl. 87 (1908).

Η εξαφάνισή του

Η Μικρομέρια της Ακρόπολης για πάνω από εκατό χρόνια ήταν εξαφανισμένη και κανείς Έλληνας και ξένος ερευνητής Βοτανικός δεν την είδε ξανά μετά το 1908.
Οι Έλληνες Βοτανικοί έγραφαν για το φυτό: «Η μυστηριώδης Micromeria acropolitana (Μικρομέρια της Ακρόπολης) μικρό και ταπεινό πολυετές είδος, φύτρωνε αποκλειστικά στον βράχο της Ακρόπολης και το οποίο εδώ και ένα αιώνα κανένας δεν έχει ξαναδεί, ούτε στο βράχο της Ακρόπολης, ούτε κάπου αλλού.» (Θεοφάνης Κωνσταντινίδης. Καθημερινή 31.8.2003).
Επίσης ο Καθηγητής Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αρτέμης Γιαννίτσαρος έγραφε στην εργασία του: «Η χλωρίδα των αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας» – 1998: «Η Ακρόπολη πάντως, φαίνεται ότι έχει στερηθεί ενός τουλάχιστον είδους της, στενότοπου ενδημικού, δηλαδή μοναδικού σε αυτήν και μόνον. Πρόκειται για την Micromeria acropolitana Halácsy ή Satureja acropolitana (Halacsy) Grenter and Burdet, της οικογένειας Labiatae, η οποία σήμερα πρέπει να θεωρείται εξαφανισθέν είδος από την ελληνική και γενικά την παγκόσμια χλωρίδα.»
Έτσι, η Micromeria acropolitana ήταν γνωστή μόνο από την αναφορά του Halácsy (1908). Από τότε το φυτό είχε χαθεί και παρά τις έρευνες πολλών ξένων και Ελλήνων Βοτανικών, το φυτό δεν είχε ποτέ εντοπισθεί.

Η επανανακάλυψή του

Οι Έλληνες Ερευνητές Γρηγόρης Τσούνης και Λάμπρος Τσούνης, για πολλά χρόνια μελετούν τον χώρο της Ακρόπολης και έχουν καταγράψει με μεγάλη λεπτομέρεια την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Με τις έρευνές τους απέδειξαν ότι η Ακρόπολη είναι ένα Παγκόσμιο Μνημείο Φύσης και δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τα μεγάλα οικοσυστήματα της Ελλάδας, όπως (εθνικούς δρυμούς, εθνικά πάρκα, υγροτόπους, περιοχές Natura 2000 κ.τ.λ.).
Το 2006 εντόπισαν ένα μικρό πληθυσμό από Μικρομέρια (200 φυτά περίπου). Από την πρώτη στιγμή που τις είδαν κρυμμένες ανάμεσα στα βράχια, κατάλαβαν ότι είχαν ξανανακαλύψει το χαμένο φυτό, το «χαμένο θησαυρό» της Ακρόπολης, το στενότοπο ενδημικό της! Τη Μικρομέρια της Ακρόπολης!  Το ενδημικό φυτό που ζει μόνο στην περιοχή της Ακρόπολης και πουθενά αλλού στον κόσμο!!!
Τα φυτά, οι δυο ερευνητές, τα παρακολουθούσαν για αρκετό χρόνο στις διάφορες φάσεις τους, στις διάφορες εποχές του χρόνου.
Έτσι, την άνοιξη του 2009 πίστεψαν ότι έφθασε η ώρα το θέμα της Μικρομέριας της Ακρόπολης να βγει προς τα έξω.

Στις αρχές Μαΐου 2009 επικοινώνησαν με την Βοτανικό Καθηγήτρια Dr. Kit Tan, του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, γνωστή για τις σημαντικές εργασίες της πάνω στην Ελληνική Χλωρίδα.
Στην Dr Kit Tan, έστειλαν στην αρχή φωτογραφικό υλικό και στη συνέχεια μικρά μέρη από Μικρομέριες (όχι ολόκληρα φυτά). Η επικοινωνία τους ήταν τακτική. Στις 16 Ιουνίου 2009, στις 08.07π.μ. με e-mail η Dr. Kit Tan τους έστελνε τα συγχαρητήριά της για την ανακάλυψή τους. Το e-mail έγραφε: «I have now checked with the type specimen of Micromeria acropolitana and I am glad to say you have rediscovered the species on Acropolis.»
Στις 8 Ιουλίου 2009 η Dr Kit Tan ήρθε στην Αθήνα. Επισκέφθηκαν μαζί την Ακρόπολη. Της έδειξαν τα σημεία που φύεται η Μικρομέρια της Ακρόπολης και με μεγάλη χαρά και συγκίνηση επιβεβαίωσε την ανακάλυψή τους.

Στοιχεία για την βιολογία του

Η Micromeria acropolitana Halácsy, ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae, υπο-οικογένεια Nepetoideae, φυλή Mentheae και υποφυλή Menthinae.
Το locus classicus είναι ο πιο φημισμένος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας. Η Ακρόπολη των Αθηνών.
Το φυτό φύεται σε βραχώδη μέρη (π.χ. πάνω στα βράχια, όπως η Micromeria juliana), πάνω σε πέτρες στις σχισμές, εκεί που υπάρχει λίγο χώμα.
Είναι πολυετές φυτό και το ύψος του φθάνει τα 5-30 εκατοστά. Φυτρώνει στο υψόμετρο των 156 μέτρων σε περιοχές κυρίως με ανατολικό προσανατολισμό για να βλέπει καλύτερα τον ήλιο. Είναι ένα αρωματικό φυτό που ανθίζει συνήθως τον Απρίλιο-Μάιο, μικρά ροζ λουλουδάκια. Μερικές φορές παρατηρήθηκε ότι μεμονωμένα φυτά ανθίζουν και μέσα στο καταχείμωνο, στο τέλος Δεκεμβρίου, τον Ιανουάριο, αλλά και στις αρχές του Φεβρουαρίου. Τα φυτά αυτά συνήθως βλέπουν τον ήλιο και έχουν Ν.Α. κατεύθυνση και φύονται πάνω στο βράχο.
Για την διατήρηση του φυτού έχουν συλλεχθεί σπόροι από διάφορους πληθυσμούς, από τον φυσικό βράχο, και φυλάσσονται σε Τράπεζα Σπερμάτων (σπόρων) στο Ινστιτούτο Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.
Η Micromeria acropolitana, με προεδρικό διάταγμα, προστατεύεται στην Ελλάδα από τις 30 Ιανουαρίου 1981, (τεύχος 1ον, αρ. φύλλου 23) Διάταγμα 67, «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας.»
Οι πληθυσμοί των φυτών σήμερα παρακολουθούνται συστηματικά από τους δύο ερευνητές (Γρ. Τσούνη, Λ. Τσούνη), που προτείνουν την δημιουργία ενός μικρού βραχόκηπου με την παρουσία πληθυσμού από Μικρομέριες. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργηθεί στην είσοδο του Διονυσιακού Θεάτρου (βλ. http://www.bio.bas.bg/~phytolbalcan/PDF/17_2/17_2_06_Siljak_Yakovlev_&_al.pdf).
Με αυτόν τον τρόπο οι επισκέπτες θα μπορούσαν να δουν και να φωτογραφίζουν το σπάνιο ενδημικό φυτό της Ακρόπολης, χωρίς να δημιουργούν προβλήματα στον φυσικό πληθυσμό των φυτών.
Το φυτό βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, γιατί ο πληθυσμός του δεν ξεπερνά τα 200 άτομα (με βάση τη καταμέτρηση που πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2016).
Κινδυνεύει κυρίως από την έντονη ανθρώπινη παρουσία, την τουριστική δραστηριότητα, την εκρίζωση, από τον καθαρισμό του αρχαιολογικού χώρου με τις χορτοκοπτικές μηχανές αλλά και από την χρήση χημικών ουσιών για τον καθαρισμό του χώρου. Το φυτό επίσης κινδυνεύει από τους φωτογράφους και τους συλλέκτες!!!!
Η Micromeria acropolitana πρέπει να προστατευθεί και να διαφυλαχθεί ως «κόρη οφθαλμού».
Είναι ενδημικό της Ακρόπολης! Είναι το σύμβολο της Ελληνικής Βιοποικιλότητας. Ένα φυτό που ζει στην Ακρόπολη και πουθενά αλλού στον κόσμο.
Ένα φυτό από τα πιο σπάνια και μοναδικά του κόσμου, με ιστορία μακρότερη του χώρου που το φιλοξενεί.
Γι’ αυτό, όπως δείχνουμε μεγάλο ενδιαφέρον για τα μνημεία του πολιτισμού μας, οφείλουμε να δείξουμε το ανάλογο ενδιαφέρον και για τους θησαυρούς της φυσικής μας κληρονομιάς.
Και η Micromeria acropolitana είναι ένα μεγάλος θησαυρός της φυσικής μας κληρονομιάς, που οφείλουμε να τον παραδώσουμε στις επόμενες γενιές!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 30 Ιανουαρίου 1981, σ.219: http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=g1B2J%2FT5ZeQ%3D&tabid=538

Τσούνης, Γρ., Τσούνης, Λ., Tan, K., 2009. Η Micromeria acropolitana ανακαλύφθηκε ξανά στην Αθήνα. Η Φύση, 126, pp.22-24. (http://eepf.gr/sites/eepf.gr/files/magazines/Fysi126web.pdf)

Τσούνης, Γρ., Τσούνης, Λ., Tan, K., 2011. Νέα στοιχεία για τη Micromeria acropolitana (Lamiaceae), το στενότοπο ενδημικό της Ελλάδας. Η Φύση, 133, pp.31-32. (http://eepf.gr/sites/eepf.gr/files/magazines/Fysi133web.pdf)

Γρηγόρη Τσούνη. ΑΚΡΟΠΟΛΗ: ΕΝΑ ΜΝΗΜΕΙΟ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Αρχαιολογία και Τέχνες, τεύχος 113: http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/113-10.pdf

Kit Tan, Gregory Tsounis & Lambros Tsounis: http://www.bio.bas.bg/~phytolbalcan/PDF/16_2/16_2_08_Kit_Tan_&_al.pdf

Sonja Siljak – Yakovlev, Kit Tan, Gregory Tsounis & Lambros Tsounis: http://www.bio.bas.bg/~phytolbalcan/PDF/17_2/17_2_06_Siljak_Yakovlev_&_al.pdf

greenapple.gr