Εθισμός στο διαδικτυακό πορνογραφικό υλικό. Πόσο επηρεάζει τη σεξουαλική μας ζωή;

Κατά την εφαρμογή των πρώτων μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης του κορονοϊού, που εφαρμόστηκαν σε όλο τον πλανήτη, αρκετές δημοφιλείς διαδικτυακές πλατφόρμες πορνογραφικού υλικού ανακοίνωσαν τη δωρεάν πρόσβαση σε premium πακέτα τους σε χώρες που κατέγραφαν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά, μεταξύ των οποίων ήταν η Ιταλία. Όπως μάλιστα δήλωσε ο αντιπρόεδρος της πλατφόρμας xHamster, “Ο πιο εύκολος τρόπος για να μην εξαπλωθεί ο ιός, είναι να αποφύγουμε την άμεση  επαφή με άλλους ανθρώπους, και σε αυτό το πορνό μπορεί να βοηθήσει”.

Η παραπάνω απόφαση δεν προξενεί κάποια εντύπωση, μιας και η διαδικτυακή πορνογραφία φαίνεται να βρίσκεται αρκετά υψηλά στις προτιμήσεις των χρηστών της ψηφιακής κοινότητας. Σύμφωνα με την έκθεση της Kaspersky (2020), αναφορικά με το «Πως ο COVID-19 άλλαξε τον τρόπο που εργαζόμαστε», το 51% των εργαζομένων που βρίσκονταν σε καθεστώς τηλεργασίας, δήλωσε ότι παρακολουθούσε περισσότερο πορνογραφικό υλικό στις ίδιες συσκευές που χρησιμοποιούσαν για εργασιακούς σκοπούς. Αξίζει δε να επισημανθεί ότι σχεδόν το ένα πέμπτο (18%) των εργαζομένων παρακολουθούσε σε συσκευές που τους παρέχονταν από τους εργοδότες τους, ενώ το 33% σε προσωπικές του συσκευές που χρησιμοποιούσε για εργασιακούς σκοπούς.

Ανάλογα είναι τα πορίσματα και άλλων ερευνών που μαρτυρούν τη διάχυτη χρήση του διαδικτυακού πορνό σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Είναι ενδεικτικό ότι ένα ικανοποιητικό ποσοστό των νέων, άνω του 60%, ηλικίας κυρίως 16-17 ετών, έχει παρακολουθήσει πορνογραφικό υλικό, με πολλούς από αυτούς να επισκέπτονται ανελλιπώς συγκεκριμένα sites ενηλίκων. Το γεγονός αυτό εγείρει βασικούς προβληματισμούς, όσον αφορά τη ψυχοσεξουαλική ζωή των εφήβων και των ενηλίκων. Αλήθεια, μήπως αυτή η διάχυτη χρήση του διαδικτύου καταδεικνύει σημαντικές μεταβολές σε κοινωνικό επίπεδο;

Πώς μπορεί το διαδικτυακό πορνό να επηρεάσει τη σεξουαλική και κοινωνική ζωή;

Σε έρευνα που διεξήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2018 αναφορικά με τη δημοτικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων ιστοτόπων, το Pornhub αναδείχθηκε ως ιδιαίτερα δημοφιλές, καταγράφοντας μεγαλύτερα ποσοστά επισκεψιμότητας από το Twitter, το Instagram, το eBay, το Netflix και το Wikipedia. Σήμερα, μπορεί το Twitter και το Instagram να βρίσκονται στην πρώτη δεκάδα, όμως στις πρώτες είκοσι θέσεις υπάρχουν άλλοι τρεις ιστότοποι, pornhub.com, xnxx.com και xvideos.com, κάποιοι από τους οποίους ξεπερνούν σε επισκεψιμότητα κολοσσούς της τεχνολογίας. Την ίδια ώρα, οι διάφοροι ιστότοποι γνωριμιών καταγράφουν συνεχή ανοδική πορεία σε διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Σε αυτό το σημείο, εύλογα προκύπτει το ερώτημα, «για ποιο λόγο είναι τόσο δημοφιλές το διαδικτυακό πορνό»; Θα πρέπει αρχικά να διευκρινιστεί ότι η συνήθεια αυτή δεν αποτελεί κάτι νέο για την παγκόσμια κοινότητα. Αυτό που μεταβάλλεται στη σύγχρονη εποχή είναι η εύκολη πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο, ακριβώς λόγω της εμφάνισης του διαδικτύου, που επιτρέπει παράλληλα την ανωνυμία του χρήστη. Με λίγα λόγια, μολονότι η σεξουαλική περιέργεια είναι συνώνυμο της ανθρώπινης ιστορίας, εντούτοις κανείς δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί για τους λόγους απήχησης του sexting και της διαδικτυακής πορνογραφίας, «απειλώντας» και συχνά αντικαθιστώντας τη μορφή του παραδοσιακού σεξ, της σαρκικής δηλαδή επαφής και συντελώντας σε μία απευαισθητοποίηση της απόλαυσης.

Ένα σύνολο μελετητών έχουν προσπαθήσει να προσδιορίσουν τους παράγοντες εκείνους που ωθούν ένα άτομο στην παρακολούθηση ιστοσελίδων ενήλικου περιεχομένου, οι οποίοι θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: η σεξουαλική ευχαρίστηση, η σεξουαλική περιέργεια, η συναισθηματική απόσπαση ή καταστολή, η μείωση του στρες, η φαντασία, η αποφυγή πλήξης, η έλλειψη σεξουαλικής ικανοποίησης και η αυτοεξερεύνηση. Άλλοι ερευνητές εντοπίζουν αυτούς τους παράγοντες στη διάρθρωση της σημερινής κοινωνίας, όπου κυριαρχούν οι γρήγοροι αγχωτικοί ρυθμοί, η ανωνυμία και η αυξημένη ιδιωτικότητα, ενώ παραδοσιακοί κοινωνικοί θεσμοί και τρόποι συμπεριφοράς αμφισβητούνται ευρέως. Οι Burtăverde et al. (2021) από την άλλη πλευρά, καταδεικνύουν ότι πολλά άτομα καταφεύγουν στην παρακολούθηση πορνογραφικού περιεχομένου ως ένα μέσο ενίσχυσης των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους, προκειμένου να μπορέσουν να ενισχύσουν τη σεξουαλική τους απόδοση. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ένα ικανοποιητικό ποσοστό αυτών των ατόμων δεν παρακολουθεί πορνογραφία, εξαιτίας της έλλειψης συναισθηματικών δεξιοτήτων ή και λόγω της απουσίας κάποιου μόνιμου δεσμού στη ζωή τους.

Η πορνογραφία φαίνεται να ελλοχεύει αρκετούς κινδύνους όχι μόνο για την ομαλή σεξουαλική ζωή του ατόμου, αλλά και για τη γενικότερη κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική ζωή του. Σε έρευνα της Επιθεώρησης Σεξουαλικής Ιατρικής, διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που παρακολουθούν πορνό θα μπορούσαν να διαιρεθούν σε τρεις ευρύτερες κατηγορίες: (α) σε εκείνους που το κάνουν από ευχαρίστηση, (β) σε εκείνους που το κάνουν ως αντίδραση, όταν βρίσκονται σε καθεστώς ψυχολογικής πίεσης ή σε έντονο άγχος και (γ) σε όσους το κάνουν λόγω εξάρτησης. Από αυτές τις τρεις κατηγορίες, μόνο η πρώτη θεωρείται ψυχικά υγιής, περιλαμβάνοντας το 75% των χρηστών που παρακολουθούν τέτοια βίντεο ή προγράμματα, περίπου κατά 24 λεπτά εβδομαδιαίως. Στην τρίτη δε κατηγορία, που εντάσσεται το 11,8% όσων παρακολουθούν πορνό, είναι οι λιγότερο υγιείς χρήστες, εξαιτίας ακριβώς του εθισμού που παρουσιάζουν· «ξοδεύουν» συνολικά 110 λεπτά εβδομαδιαίως στην παρακολούθηση αυτών των προγραμμάτων. Στην πραγματικότητα η ηλεκτρονική πορνογραφία φαίνεται να είναι εθιστική, επηρεάζοντας αρνητικά τη σεξουαλική ζωή του ατόμου, όπου συχνά αντικαθιστά τη σωματική επαφή με το εύκολο και απρόσωπο σεξ μέσω του αυνανισμού. Ειδικότερα, ο εθισμός στην ηλεκτρονική πορνογραφία σχετίζεται με προβλήματα όπως είναι η στυτική δυσλειτουργία, η καταναγκαστική αυνανιστική συμπεριφορά, καθώς και η ψυχοσεξουαλική δυσφορία.

Άλλες φορές παρατηρείται η διαστρέβλωση της πραγματικότητας, με το άτομο να αδυνατεί να αντιληφθεί και να διακρίνει τη φαντασίωση από την πραγματικότητα, οδηγώντας σε ακραίες συμπεριφορές και σε προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Διαπιστώνονται εξίσου προβλήματα στη λειτουργικότητα του ατόμου και στην αύξηση των επιπέδων άγχους, ακόμα και στην καθημερινή του ζωή. Η πορνογραφία μπορεί επίσης, να επηρεάσει τους ανθρώπους καθιστώντας τους πιο επιθετικούς. Μία επιθετικότητα που είναι πιθανό να εκδηλώνεται όχι μόνο σε προσωπικό, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο και να σχετίζεται με πολλά βίαια εγκλήματα, όπως είναι ο βιασμός και η απαγωγή. Επιπτώσεις που είναι εντονότερες σε νεαρές ηλικίες, ακριβώς λόγω της ευαλωτότητάς τους και των μιμητικών τάσεων που παρατηρούνται. Για παράδειγμα, πολλά παιδιά ενδέχεται να αναζητήσουν τη σεξουαλική ικανοποίηση προτού να είναι ψυχολογικά έτοιμα να χειριστούν τόσο δυνατά συναισθήματα. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος να επηρεαστεί η κοινωνική τους ανάπτυξη με τρόπο που μπορεί να προκαλέσει διαταραχές προσωπικότητας και αδυναμία ελέγχου. Μπορεί τέλος,  να αναπτύξουν μια μη ρεαλιστική άποψη περί σεξουαλικής συμπεριφοράς, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ενήλικη ζωή τους, καθώς και να αντιμετωπίσουν συναισθηματικά και κοινωνικά προβλήματα.

Προφανώς και αυτό δεν σημαίνει ότι η πορνογραφία γενικότερα είναι απαραιτήτως επιβλαβής. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ότι η πορνογραφία εμπλουτίζει τις ερωτικές φαντασιώσεις, δίνει απαντήσεις σε σεξουαλικά ερωτήματα και μπορεί –πάντα σε σωστά πλαίσια- να συμβάλλει θετικά και να βελτιώσει τη σεξουαλική ζωή κάποιου. Δεν πρέπει όμως να συγχέεται ή και να υποκαθιστά την πραγματικότητα. Με αυτή την έννοια, πρέπει να υπάρχει ένας έλεγχος και όχι εθισμός, διότι σε αυτή την περίπτωση οι συνέπειες θα είναι άμεσες στο άτομο, επηρεάζοντας όχι μόνο το σύνολο των σχέσεων του, αλλά και την ίδια του την προσωπικότητά.

Προσοχή χρειάζεται και στην περίπτωση των ανηλίκων, οι οποίοι προσφεύγουν συχνά στην παρακολούθηση ιστοσελίδων με ενήλικο περιεχόμενο, προκειμένου να «πάρουν» απαντήσεις σε ζητήματα που άπτονται στον τομέα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Ένα μάθημα που απουσιάζει από το χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης και συνεχίζει να συνιστά, σε μεγάλο βαθμό, ένα θέμα ταμπού για την ελληνική οικογένεια. Με αυτή την έννοια, οι γονείς θα πρέπει να μιλάνε και να παρέχουν πληροφορίες στα παιδιά τους, σχετικά με το σεξ και τη σεξουαλικότητά τους, διότι σε αντίθετη περίπτωση οι «πηγές ενημέρωσής τους» μπορούν να τους οδηγήσουν σε εσφαλμένες συμπεριφορές και τρόπους σκέψης, όπου πέρα από το προσωπικό αντίκτυπο θα έχει και κοινωνικές συνέπειες.

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, ο γονιός θα πρέπει να ενημερωθεί για τους κινδύνους του διαδικτύου, έχοντας έναν έλεγχο στους διάφορους ιστοτόπους που επισκέπτεται το παιδί. Στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας έχετε τη δυνατότητα να ενημερωθείτε για τη σωστή χρήση του διαδικτύου, τη δυνατότητα γονεϊκού ελέγχου στους ιστοτόπους που έχουν πρόσβαση τα παιδιά σας, καθώς και για άλλα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας που ελλοχεύουν εντός της ψηφιακής κοινωνίας.

csii.gr