Stalking | Κάτι περισσότερο από παρακολούθηση;

Στα ελληνικά ο όρος stalking ορίζεται ως “παρενοχλητική συμπεριφορά”, ωστόσο η απόδοση αυτή είναι αρκετά παραπλανητική ως προς το πραγματικό και ακριβές περιεχόμενο του φαινομένου. Πιο συγκεκριμένα, το stalking είναι μεν μια παρενοχλητική συμπεριφορά, χαρακτηρίζεται όμως από εμμονή, βασικό και διαφοροποιητικό στοιχείο των stalkers. Ένας πιο αντιπροσωπευτικός όρος είναι η “παρακολούθηση με κακόβουλη πρόθεση”. 

Ως συμπεριφορές stalking γενικά μπορούν να θεωρηθούν όλες εκείνες που είναι επαναλαμβανόμενες, ανεπιθύμητες, επίμονες και εμμονικές και προκαλούν άγχος ή/και φόβο στο θύμα. Για παράδειγμα, τα συνεχόμενα τηλέφωνα, μηνύματα ή δώρα, οι επισκέψεις στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας του θύματος, η άντληση πληροφοριών μέσω επικοινωνίας με γνωστούς και φίλους του θύματος αλλά και οι απειλές μπορούν να καταταχθούν στην κατηγορία του stalking. Αντίστοιχα υπάρχει και το cyberstalking, που ουσιαστικά αποτελεί την παρακολούθηση μέσω του διαδικτύου, με επαναλαμβανόμενα αιτήματα φιλίας από αληθινό ή ψεύτικο προφίλ, δημιουργία ψεύτικων προφίλ για δημοσίευση στοιχείων ή γελοιοποίηση του θύματος και παρόμοιες τακτικές. Οι γυναίκες πέφτουν συχνότερα θύματα stalking, ωστόσο δεν έχουν οριστεί κάποιοι συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου που να θέτουν κάποια ομάδα σε μεγαλύτερο ρίσκο από άλλη, επομένως οι πιθανότητες είναι ίδιες για όλους. 

Το φαινόμενο συχνά συνδέεται με το ερωτικό ενδιαφέρον, όμως αυτό είναι σε λίγες περιπτώσεις το πραγματικό και μοναδικό κίνητρο. Παρόλο που το 50-60% των stalkers αφορά πρώην συντρόφους του θύματος, ο αληθινός στόχος τους είναι η ανάκτηση του ελέγχου που είχαν πριν την διάλυση της σχέσης ή/και η εκδίκηση και όχι αποκλειστικά το ερωτικό ενδιαφέρον. Πέρα από τις περιπτώσεις παρενόχλησης από πρώην συντρόφους ή συζύγους, συμπεριφορές stalking συμβαίνουν και μέσα στον γάμο ή στη σχέση. Ενδεικτικά παραδείγματα ανησυχητικών συμπεριφορών είναι ο συνεχής έλεγχος των δραστηριοτήτων του άλλου, καχυποψία που οδηγεί σε ξαφνικές διερευνητικές επισκέψεις και απειλές σε περίπτωση χωρισμού ή εγκατάλειψης.

Σχετικά με την ψυχοπαθολογία ενός stalker, είναι συχνότερο οι θύτες να εμφανίζουν διαταραχές προσωπικότητας με βασικότερα τα αντικοινωνικά και τα ναρκισσιστικά στοιχεία, σοβαρές ψυχικές διαταραχές, δυσκολία στην δημιουργία υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, ψευδαισθήσεις και νοητική υστέρηση. 

Λόγω του περιεχομένου του, το stalking συνδέεται συχνά με άλλα αδικήματα, λιγότερο και περισσότερο σοβαρά, ακόμη και επικίνδυνα. Ως τρόπο χειραγώγησης και εκφοβισμού του θύματος, ο stalker μπορεί να προχωρήσει σε φθορά ιδιοκτησίας ή κακοποίηση του κατοικιδίου του θύματος. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις ο θύτης μπορεί να φτάσει μέχρι και στην σωματική ή/και σεξουαλική κακοποίηση και την ανθρωποκτονία. Φυσικά δεν έχουν όλες οι περιπτώσεις stalking την ίδια πορεία, αλλά είναι σημαντικό το θύμα να δρα γρήγορα από τις πρώτες σοβαρές ενδείξεις, καθώς δεν είναι προβλέψιμη η κλιμάκωση που θα έχει η συμπεριφορά του θύτη και αν θα παραμείνει σε πιο “αθώο” επίπεδο.

Το stalking και η εμμονική αυτή παρακολούθηση είναι μια ιδιαίτερα πιεστική, αγχογόνα και τρομακτική εμπειρία για το θύμα και επιφέρει επιπτώσεις σωματικές, όπως προβλήματα υγείας σχετιζόμενα με υψηλό άγχος, κοινωνικές (π.χ. παραίτηση από δουλειά, διακοπή χόμπυ, απομόνωση λόγω φόβου) και οικονομικές (π.χ. έξοδα για ενίσχυση ασφάλειας, έξοδα σε δικηγόρο, συνεδρίες σε ψυχολόγο).

Το stalking στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, το stalking από το 2018 και έπειτα θεωρείται ποινικό αδίκημα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται: “τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης ή παράλειψης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία, με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής μέσω τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκπεφρασμένη αντίθετη βούλησή του θεωρείται stalking”. (Ν. 4531/2018 ΦΕΚ Α΄62/5‐4‐2018).

Παρά την σημαντική αυτή εξέλιξη, οι γνώσεις της ελληνικής κοινωνίας γύρω από το θέμα εξακολουθούν να είναι περιορισμένες. Οι αρχές είναι αρμόδιες για την ευαισθητοποίηση του κόσμου πάνω σε τέτοια περιστατικά, ώστε οι πολίτες να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν το stalking και τις σοβαρές εκτάσεις που μπορεί να λάβει καθώς και να έχουν γνώση των νομικών δικαιωμάτων για το επόμενο βήμα. Πρέπει να υπάρξουν επίσημα ερευνητικά δεδομένα πάνω στα φαινόμενα stalking στην Ελλάδα, ώστε να γίνουν ξεκάθαρες οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας για αποτελεσματική αντιμετώπιση. Είναι πολύ πιθανό ένας σημαντικός αριθμός των βίαιων εγκλημάτων που συμβαίνουν στη χώρα μας να αποτελεί το τελικό στάδιο μιας σειράς συμπεριφορών stalking. Η πρόληψη τέτοιων περιστατικών μπορεί να γίνει μόνο με επαρκή γνώση των πολιτών, έγκαιρη αναγνώριση από το θύμα και καταγγελία.

crimetimes.gr – csii.gr