Πώς εξαπλώνονται οι ασθένειες: Τρόποι που οι άνθρωποι προσπάθησαν να εξηγήσουν τις πανδημίες μέσω της ιστορίας.

Μερικοί έκαναν αποδιοπομπαίους τράγους τους θεούς ή τους εχθρούς τους. Άλλοι κατηγόρησαν τις πλανητικές ευθυγραμμίσεις. Για πολλούς, όμως, ήταν απλώς «κακός αέρας».

Kαθ ‘όλη τη διάρκεια των χιλιετιών, οι άνθρωποι έχουν καλλιεργήσει μερικές αρκετά παράλογες ιδέες για το πώς εξαπλώθηκαν μολυσματικές ασθένειες όπως η πανούκλα και η χολέρα. Μερικές από αυτές τις έννοιες – όπως η ιδέα ότι η αρχαία πανούκλα του Κυπριανού θα μπορούσε να πιαστεί απλώς κοιτάζοντας το πρόσωπο κάποιου που έχει πληγεί .

Ωστόσο, ακόμη και όταν τα κύματα ασθενειών ξεπλένονταν ξανά και ξανά στα κέντρα του πληθυσμού, χρειάστηκαν αιώνες για την επιστήμη για να κατανοήσει πλήρως τον αόρατο κόσμο των μικροβίων. Μέχρι να συμβεί αυτό, οι άνθρωποι υπό κατοχή, προσπάθησαν να εξηγήσουν το συντριπτικό ποσό θανάτου που είδαν με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι χρησιμοποίησαν απλές παρατηρήσεις, ενώ άλλοι στράφηκαν σε ένθερμες πεποιθήσεις. Άλλοι είδαν τον κατακλυσμό μέσα από το φακό των μακροχρόνιων προκαταλήψεών τους, ενώ άλλοι επεξεργάστηκαν το μακελειό μέσω δεισιδαιμονιών και παράξενων θεωριών. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα :

Θυμωμένοι θεοί

Όταν οι μάζες ανθρώπων άρχισαν ανεξήγητα να πεθαίνουν, πολλές πρώιμες κουλτούρες έψαχναν πρώτα έναν εκδικητικό ή ανελέητο Θεό – ή θεούς. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, η οποία συχνά χρησίμευε ως αλληγορία για τα πραγματικά γεγονότα, ο Όμηρος έγραψε στην Ιλιάδα του θεού Απόλλωνα ότι έβρεξε πληγή στον ελληνικό στρατό με τα βέλη του κατά τον Τρωικό πόλεμο, σκοτώνοντας πρώτα ζώα και μετά στρατιώτες.

Τα βέλη του Απόλλωνα ήρθαν να συμβολίσουν ασθένειες και θάνατο. Αλλά μετά, εκτοξεύοντας διατρητικά κοντάρια στους ίδιους τους άντρες, τους έκοβε αγεληδόν – και οι πυρκαγιές έκαιγαν, Νύχτα και μέρα, χωρίς τέλος. Εννέα μέρες τα βέλη του θεού πέρασαν από το στρατό. —Η μετάφραση από την Ιλιάδα του Ομήρου, Robert Fagles

Από την πλευρά της, η Βίβλος αναφέρει πολλές αναφορές στην πληγή ως οργή της θεότητας:

«Διότι αυτή τη στιγμή θα στείλω όλες τις πληγές μου πάνω στην καρδιά σου, και στους υπηρέτες τους, και στους ανθρώπους αυτούς. για να ξέρεις ότι δεν υπάρχει κανένας σαν εμένα σε όλη τη γη.” (Έξοδος 9:14)

“… Η οργή του Κυρίου άναψε εναντίον του λαού και ο Κύριος πλήττει τους ανθρώπους με μια πολύ μεγάλη πληγή.» (Αριθμοί 11:33)

Αλίμονο σε εμάς! Ποιος θα μας ελευθερώσει από τα χέρια αυτών των ισχυρών Θεών; Αυτοί είναι οι θεοί που χτύπησαν τους Αιγυπτίους με όλες τις πληγές στην έρημο. “(1 Σαμουήλ 4: 8)

Αστρολογικές κινήσεις και… κακός αέρας

Καθ ‘όλη τη διάρκεια των αιώνων, η πανούκλα έφτασε μετά από καταστροφικά κύματα, με πολλές μορφές – από το βουβονικό (το οποίο επηρεάζει το λεμφικό σύστημα) έως το πνευμονικό (το οποίο προσβάλλει τους πνεύμονες) έως το σηπτικό (το οποίο διεισδύει στην κυκλοφορία του αίματος). Ίσως το πιο μολυσματικό περιστατικό ήρθε στα μέσα του 1300 με τον Μαύρο Θάνατο, ο οποίος έπεσε πάνω από 20 εκατομμύρια άτομα σε όλη την Ευρώπη. Ενώ πιστεύεται σε μεγάλο βαθμό ότι οι ψύλλοι που μεταφέρουν βακτήρια ήταν ο κύριος ένοχος, οι «ειδικοί» εκείνη την εποχή βρήκαν άλλες εξηγήσεις – ειδικά στην αστρολογία και σε γενικά διαμορφωμένες ιδέες για «επιβλαβείς ατμούς» ως έδαφος αναπαραγωγής.

Το 1348, για παράδειγμα, ο Βασιλιάς Φίλιππος VI της Γαλλίας ζήτησε από τα μεγαλύτερα ιατρικά μυαλά του Πανεπιστημίου του Παρισιού να του αναφέρουν τις αιτίες της πανώλης. Σε ένα λεπτομερές έγγραφο που υποβλήθηκε στο στέμμα, κατηγόρησαν «τη διαμόρφωση των ουρανών». Συγκεκριμένα, έγραψαν ότι, το 1345, «μια ώρα μετά το μεσημέρι στις 20 Μαρτίου, υπήρχε μια μεγάλη σύζευξη τριών πλανητών [Κρόνος, Άρης και Δίας] στον Υδροχόο». Προσθέτοντας σε αυτό, σημείωσαν, μια σεληνιακή έκλειψη συνέβη περίπου την ίδια ώρα.

Αναφέροντας αρχαίους φιλόσοφους, όπως τον Albertus Magnus και τον Αριστοτέλη, οι παρισινοί γιατροί συνέχισαν να συνδέουν τις κουκίδες μεταξύ των πλανητών και του λοιμού: “Μα τον Δία, όντας υγρό και θερμό, τραβάει ατμούς από την γη και τον Άρη γιατί είναι αρκετά ζεστό και ξηρό, στη συνέχεια αναφλέγει τους ατμούς και ως αποτέλεσμα υπήρξαν αστραπές, σπινθήρες, επιβλαβείς ατμοί και πυρκαγιές σε όλο τον αέρα. “

Οι χερσαίοι άνεμοι, συνέχιζαν, διέδωσαν ευρέως τους επιβλαβείς αγέρηδες, χτυπώντας «τη δύναμη ζωής» όποιου τους έβαζε στους πνεύμονές του: «Αυτός ο κατεστραμμένος αέρας, όταν εισπνέεται, διεισδύει αναγκαστικά στην καρδιά και καταστρέφει την ουσία του πνεύματος εκεί και σαπίζει την περιβάλλουσα υγρασία, και έτσι η θερμότητα που προκαλείται καταστρέφει τη δύναμη ζωής και αυτή είναι η άμεση αιτία της παρούσας επιδημίας».

Λίγους αιώνες αργότερα, σε αυτούς τους επιβλαβείς ατμούς δόθηκε μια άλλη ετικέτα: «miasma». Αν μύριζε άσχημα, λογικά οι άνθρωποι, πρέπει να φέρουν την ασθένεια. Αυτό εξηγεί γιατί, κατά τη διάρκεια της πανούκλας του 1665, ορισμένοι γιατροί φορούσαν μάσκες σε σχήμα ράμφους γεμάτες με γλυκειάς μυρωδιάς λουλούδια – για να προστατευθούν από μόλυνση.

Και δεν πειράζει που ο θεατρικός συγγραφέας και ποιητής William Shakespeare, όπως και άλλοι Λονδρέζοι των αρχών του 1600, πλένονταν σπάνια και ζούσαν ανάμεσα σε αρουραίους, βρωμιά, ψύλλους και υδρορροές. Και αυτός, πίστευε ότι η πανούκλα ήταν ένα ατμοσφαιρικό πράγμα. Και παίρνοντας ακόμη περισσότερο την ουράνια εξήγηση, έγραψε ότι η ελονοσία, μια ξεχωριστή επιδημία που προκαλείται από τα κουνούπια κατά μήκος του ποταμού Τάμεση, προκλήθηκε από τον ήλιο που βγάζει «ατμούς» του βάλτου.

«Όλες οι μολύνσεις που απορροφά ο ήλιος
Από έλη, φράχτες, διαμερίσματα, στην πτώση του Prosper και φτιάξτε τον
Λιγο-λίγο μια ασθένεια!»
—Το «Tempest» του Σαίξπηρ

Θεωρίες συνωμοσίας και απέλπιδες προσπάθειες

Οι πανδημίες έχουν γεννήσει εδώ και καιρό προκαταλήψεις και δυσπιστία, και τροφοδότησαν μακροχρόνιες προκαταλήψεις, καθώς οι τραυματισμένες κοινότητες φάνηκαν να κατηγορούν τους άλλους ως ακάθαρτους ή κακόβουλους διανομείς ασθενειών.

Σε όλη τη μεσαιωνική Ευρώπη, η πανούκλα έγινε δικαιολογία για τον αποδιοπομπαίο τράγο και τη σφαγή των Εβραίων. Μεσαιωνικοί χριστιανοί όχλοι επιτέθηκαν σε γκέτο με εβραίους σχεδόν σε κάθε κύμα της νόσου, ισχυριζόμενοι ότι οι Εβραίοι πολίτες δηλητηρίασαν πηγάδια και συνωμότησαν με δαίμονες για να διαδώσουν την ασθένεια. Σε ένα πογκρόμ, 2.000 Εβραίοι κάηκαν ζωντανοί στην πόλη του Στρασβούργου στις 14 Φεβρουαρίου 1349.

Εν τω μεταξύ, τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, η χολέρα που σάρωνε σε όλη την Ευρώπη έγινε το αντικείμενο άγριων ταξικών θεωριών συνωμοσίας, καθώς οι φτωχοί και οι περιθωριοποιημένοι άνθρωποι κατηγόρησαν την κυρίαρχη ελίτ ότι εργάζονταν αδίστακτα για να εξοντώσουν τις τάξεις τους εξαπλώνοντας την ασθένεια και δηλητηριάζοντας τους σκόπιμα. Από τη Ρωσία έως την Ιταλία στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολούθησαν πολλές ταραχές, με μέλη της αστυνομίας, της κυβέρνησης και των ιατρικών ιδρυμάτων να δολοφονούνται και να καταστρέφονται τα νοσοκομεία και τα δημαρχεία.

Ελλείψει επιστημονικής βεβαιότητας, οι πανδημίες έχουν συχνά εμπνεύσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τις απαντήσεις με βάση ό, τι παρατηρούν αμέσως γύρω τους. Με τη ρωσική γρίπη του 1889, οι παράξενες θεωρίες εξελίχθηκαν γρήγορα σε ευρέως διαδεδομένες φήμες. Μία εφημερίδα, The New York Herald, εικάζει ότι η γρίπη μπορούσε να ταξιδέψει με καλώδια τηλεγράφου, αφού ένας μεγάλος αριθμός χειριστών τηλεγραφίας φάνηκε να προσβάλλεται από την ασθένεια. Άλλοι υπέθεσαν ότι η γρίπη μπορεί να έφτασε σε επιστολές από την Ευρώπη, καθώς οι αερομεταφορείς είχαν αρχίσει να αρρωσταίνουν. Στο Ντιτρόιτ, όταν οι ταμίες των τραπεζών άρχισαν να αρρωσταίνουν, κάποιοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κατάλαβαν από το χειρισμό χαρτονομισμάτων. Άλλοι φημολογούμενοι ένοχοι περιελάμβαναν σκόνη, γραμματόσημα και βιβλία βιβλιοθηκών.

Τελικά, η επιστήμη άρχισε να βλέπει το αόρατο και να εξηγεί γιατί οι άνθρωποι πέθαναν κατά χιλιάδες. Φυσικά, υπήρχαν κάποια προβλήματα που σχετίζονται με την πανούκλα που θα απαιτούσαν πάντα μεγαλύτερη ισχύ. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, πιστεύεται ότι το φτέρνισμα όχι μόνο διέδωσε τον Μαύρο Θάνατο, αλλά ήταν η αιτία ένα άτομο να εκδιώξει την ψυχή του. Και γι’ αυτό μετά το φτάρνισμα λέμε : “Ο Θεός να σε ευλογεί!”

***

Αντικλείδι , https://antikleidi.com