Μαρία Σιδέρη

Η Σαλαμίνα των εικαστικών

Γεννήθηκε: στην Σαλαμίνα
Ζει: στην Σαλαμίνα
Πιστεύει: εις ένα Θεό Πατέρα Παντοκράτορα
Ονειρεύεται: ζωγραφική

Πότε ξεκινήσατε την ζωγραφική;
Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου ζωγραφίζω. Δεν μπορώ να θυμηθώ μια στιγμή, σημαντική ή ασήμαντη στην ζωή μου που να μην συνδυάζεται με την ανάγκη μου να εκφράσω-αποδώσω τα συναισθήματα και τις μου μέσω της ζωγραφικής. Είναι ο τρόπος μου να αποβάλλω – αποφορτίσω – εξιδανικεύσω τις στιγμές μου.

Πείτε μας λίγα λόγια για την πορεία σας στο χώρο των εικαστικών.
Σε αντίθεση με τα περισσότερα νεαρά άτομα που δεν ξέρουν τι δρόμο θα ήθελαν να επακολουθήσουν, εγώ, γνώριζα οτι αυτό που αγαπούσα να κάνω θα γινόταν και ο σκοπός μου στην ζωή. Βρέθηκα λοιπόν, για μικρό χρονικό διάστημα, σε εργαστήριο ζωγραφικής, πήρα ένα πτυχίο στην γραφιστική, παρακολούθησα μαθήματα παλαιογραφίας και αισθάνθηκα απεριόριστη χαρά, όταν γράφτηκα στο εργαστήριο αγιογραφίας του Ι.Ν. Αγίου Ανδρέα Σαλαμίνος για να παρακολουθήσω μαθήματα αγιογραφίας. Τονίζω το μάθημα αγιογραφίας όχι μόνο για την ιερότητα αυτής της τέχνης, αλλα γιατί πάντα διαισθανόμουν οτι εκεί κάπου, αρχίζει το κεφάλαιο ζωγραφική, όπως αυτή εξελίχθηκε στους αιώνες. Ήταν σαν να πήγα στην πρώτη δημοτικού…. Άρχισε να μπαίνει σε ειρμό όλο αυτό το μυστήριο που έβλεπα, ως θεατής να υπάρχει μέσα στους πίνακες. Ο δρόμος ήταν μακρύς και δύσκολος λοιπόν, γιατί απαιτείται στρατιωτική πειθαρχία και ιώβειος υπομονή προκειμένου, όχι μόνο να αναπτύξεις τις ζωγραφικές ικανότητες αλλα και για να μπορέσεις να ταυτιστείς ψυχολογικά με την θεματολογία.

Πως αισθάνεστε όταν βλέπετε ένα έργο σας ολοκληρωμένο;
Ανακούφιση… κάθε ένας πίνακας η εικόνα, είναι μια μικρή γέννα. Συνήθως με ρωτάνε πόσος χρόνος χρειάστηκε να υλοποιήσω ένα έργο. Αυτό είναι μια παρερμηνεία της αλήθειας … η σημαντική ερώτηση είναι πριν πόσο και για πόσο καιρό επεξεργάστηκα, άντλησα πληροφορίες, ασχολήθηκα ψυχή τε και σώματι ‘’ με το συγκεκριμένο έργο πριν αρχίσω να το ζωγραφίσω. Και αυτό είναι το δύσκολο γιατί θα πρέπει να συλλάβω την υλοποίηση ενός έργου μέσα στον νου μου.

Πώς προέκυψε η Αγιογραφία;
Η αγιογραφία δεν πρόεκυψε. Είναι η ανάγκη που νιώθω να αποτυπώσω συμβολικά τον κόσμο που έπλασε ο Θεός. Το σύμβολο βλέπετε, προϋπάρχει μέσα στην αντίληψη μας. Η κατανόηση του λειτουργεί ως φωτεινός σηματοδότης που μας προσανατολίζει στην ζωή. Από μικρό παιδί έλεγα στην μητέρα μου οτι θέλω να ζωγραφίσω μια εκκλησία. Δόξα τον Θεό, αξιώθηκα να διακονώ με τον δικό μου τρόπο και παράλληλα να ικανοποιήσω αυτόν τον πόθο ψυχής.

Υπάρχει αυτό που λέμε συμβολισμός στην αγιογραφία;
Πολλές φορές βλέπουμε κάποιες λεπτομέρειες περίεργες. Κάποιοι άγιοι για παράδειγμα έχουν μεγάλα άκρα ή μεγάλα αυτιά ή κρατάνε συγκεκριμένα αντικείμενα.
Τα πάντα στην αγιογραφία έχουν έναν συμβολισμό. Ας αναλύσουμε για παράδειγμα την εικόνα της Παναγίας: Το πρόσωπό της αποτελεί πηγή έμπνευσης μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με την παράδοση ο πρώτος που την απεικόνισε υπήρξε ο ευαγγελιστής Λουκάς. Ακολούθησαν αμέτρητοι… και συνεχίζουν κι άλλοι Ο λόγος απλός: τιμούν τη γυναίκα που γέννησε τον Θεό Τη βλέπουν ως το αιώνιο σύμβολο της μητέρας. Τα μεγάλα της μάτια κοιτούν με πραότητα τον θεατή, το στόμα της είναι μικρό γιατί τα λόγια της είναι σεμνά και μετρημένα. … και ούτω καθ έξης. Και πάντα μα πάντα , στο ρούχο της απεικονίζονται τρία μικρά διακοσμητικά η προ ,κατά και μετα γέννας Παρθενία.
Παρόμοια πρέπει να εξετάζονται και οι υπόλοιπες εικόνες. Κάθε τι συμβολικό, κάθε μια λεπτομέρεια, υποδεικνύουν, ακόμα και αν δεν γνωρίζουμε την συμβολική γλώσσα, στο υποσυνείδητο μας τα μυστήρια του Θεού και της εκκλησίας.

Σε τι διαφέρει η αγιογραφία από τη ζωγραφική;
Δεν θα αναφερθώ στην αντίστοιχη θρησκευτική ζωγραφική της Δύσης μόνο, αλλα θα κατηγοριοποιήσω όλο το εύρος της τέχνης από την μια πλευρά, σε αντίθεση με την αγιογραφία ούτως ώστε ο αναγνώστης να βγάλει τα συμπεράσματα του μόνος του.
Η ορθόδοξη αγιογραφία βαδίζει στο μονοπάτι της υποταγής του ‘’Εγώ’’ το οποίο συνθλίβεται μπροστά στην αποκαλυφθείσα αλήθεια. Παίζει τον ρόλο γέφυρας ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θειο. Οι μορφές αποπνέουν πνευματικότητα και έχουν αυστηρά καθορισμένο τύπο. Το χρυσό φόντο παρουσιάζει την παραδείσια κατάσταση ενώ η έλλειψη προοπτικής αφαιρει από την παράσταση το γήινο στοιχείο. Καταργείται το κοσμικό φως- στις ιερές εικόνες υπάρχει έλλειψη σκιάς. Καταργείται ο χώρος και ο χρόνος. Όλα τα αλλα είναι ζωγραφική. Η προσπάθεια να καταγράψουμε με χρώματα την φύση και τον εαυτό μας. Η αγιογραφία συλλαμβάνει την ιδέα του Θειου και όσο είναι δυνατόν, προσπαθεί να την αποδώσει.

Κατόπιν εντολής του Πατριάρχη Ιεροσολύμων προστέθηκε η εικόνα με τίτλο «Η Ανάσταση του Ιησού» σε Αντιμήνσια ΙΝ στο Κατάρ. Πείτε μας για αυτήν την στιγμή σας.
Πολύ συγκινητική στιγμή ήταν όταν μου ανακοινώθηκε ο τι ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος Γ’, αποφάσισε να ενσωματώσει ως μέρος του αντιμηνσίου την εικόνα μου με τίτλο ‘’η Ανάσταση του Ιησού’’. Να διευκρινίσω οτι λέγοντας αντιμήνσιο εννοούμε στην εκκλησιαστική ορολογία αποκαλείται ένα κομμάτι υφάσματος πάνω στο οποίο έχουν ζωγραφιστεί ποικίλες ιερές παραστάσεις και σύμβολα. H λειτουργική χρήση του αντιμηνσίου έγκειται στην αντικατάσταση της Αγίας τράπεζας όταν αυτή δεν υπάρχει ή στην αντικατάσταση της όταν υπάρχει αλλά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί Θεια Λειτουργία, κυρίως όταν τελούνται δύο συναπτές Θείες Λειτουργίες, αφού απαγορεύετε από τους κανόνες η λειτουργική χρήση της Αγίας τράπεζας. Η λέξη Αντιμήνσιο προέρχεται από την ελληνική λέξη αντί και τη λατινική λέξη Μένσα, που σημαίνει Τράπεζα.
Το αντιμήνσιο λοιπόν αυτό βρίσκεται στον Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου στην Ντόχα.

Πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τις εικονογραφήσεις βιβλίων;
Η εικονογράφηση βιβλίων ήταν μια χαρούμενη αλλαγή για εμένα. Συγγραφείς μου εμπιστεύτηκαν τα πνευματικά τους παιδιά προκειμένου να τα ζωγραφίσω. Το κάνω πάντα με μεγάλη χαρά, είτε πρόκειται για ένα παραμύθι για παιδιά είτε για ένα επιστημονικό σύγγραμμα.

Έχετε συμβάλει με την παρουσίαση των έργων σας και στο πρώτο διεθνές φόρουμ για το νερό που έγινε στην Αθήνα το 2019. Πόσο βοηθά η τέχνη κατά της κλιματικής αλλαγής;
Η τέχνη εν γένει συμβάλλει κατά πολύ στην δημιουργία εντυπώσεων. Σοβαρά γεγονότα που αφορούν όλη την ανθρωπότητα μπορούν να παρουσιαστούν με πολύ πιο εύπεπτο και στοχευόμενο τρόπο στο ευρύ κοινό. Ο καλλιτέχνης δανείζει την φαντασία του προκειμένου να παρουσιάσει την πορεία και την κατάληξη ενός θέματος που αφορά όλους. Στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής έθιξα την άσχημη τροπή που θα υποστούμε εάν δεν βρεθεί λύση .

Η τελευταίας σας έκθεση;
Η τελευταία ατομική μου έκθεση έγινε το 2016 στην Εστία Νέας Σμύρνης (έκθεση ζωγραφικής) και παράλληλα έκθεση αγιογραφίας στο Ζάππειο Μέγαρο. Το 2020 είχα προετοιμάσει ατομική έκθεση στο Μουσείο της Πόλεως Αθηνών, Ίδρυμα Βούρου -Ευταξία, που βέβαια πήρε αναβολή εξαιτίας της δύσκολης κατάστασης που βιώνουμε.

Και μια τελευταία ερώτηση για τα μελλοντικά πλάνα και το τι να περιμένουμε από εσάς…
Τα μελλοντικά μου σχέδια περιλαμβάνουν άλλες 2 ατομικές εκθέσεις, που θα μου επιτρέψετε όμως να τις ανακοινώσω λίγο καιρό πριν γίνουν. Όμως, στα τέλη Ιουνίου, θα λάβω μέρος στην ομαδική έκθεση που έχει διοργανώσει ο Δήμος Σαλαμίνας, εδω στην Σαλαμίνα, με έναν πίνακα έκπληξη που προβάλλει την ιστορία του νησιού μας.
Σας ευχαριστώ πολύ

Συνέντευξη στον Μάνο Παπαθεοχάρη