Δέκα Χρόνια Αστρονομικών Δραστηριοτήτων στο Νησί μας

Αγαπητοί Αστρόφιλοι  Γειά σας.

Διαβάστε ένα συνοπτικό ιστορικό από την σύσταση του Παραρτήματός μας στο ηλεκτρονικό περιοδικό InScience. Ένα περιοδικό που ξεκίνησε από μια ομάδα Ελλήνων πανεπιστημιακών που εργάζονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και θα περιλαμβάνει άρθρα, συνεντεύξεις, video/audio, παρουσιάσεις βιβλίων κ.α.. Το υλικό του περιοδικού απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό που θέλει να μαθαίνει με έγκυρο τρόπο τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Ευχαριστώ θερμά τον φίλο και συμπατριώτη Δρ. Βασίλη Λεμπέση Καθηγητή Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο King Saud στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας , βασικό συντελεστή της ιδέας του περιοδικού , για την φιλοξενία.

https://www.inscience.gr/…/%ce%b4%ce%ad%ce%ba%ce%b1…/

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

To InS προβάλει τη δραστηριότητα τοπικών και περιφερειακών εταιρειών και συλλόγων που έχουν σαν αντικείμενο δράσης την εκλαΐκευση της επιστήμης. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε το ιστορικό της ίδρυσης και δράσης του Παραρτήματος Σαλαμίνας της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος.  

Ιούνιος 2011 – Ιούνιος 2021

Δέκα χρόνια από την σύσταση του Παραρτήματος Σαλαμίνας της Εταιρείας Αστρονομίας & Διαστήματος.

Όλα ξεκίνησαν το 1999 από μια επίσκεψή μου στο βιβλιοπωλείο «ΑΙΘΡΑ» του αείμνηστου Ευάγγελου Σπανδάγου ψάχνοντας για αστρονομικά βιβλία. Πάνω στην συζήτηση ο εκδότης μου αναφέρει ότι έχει ιδρυθεί στον Βόλο η Εταιρεία Αστρονομίας και Διαστήματος και μου δείχνει το περιοδικό «Ουρανός», τριμηνιαία έκδοση  της Εταιρείας. Μετά από λίγες ημέρες επικοινωνώ με την Εταιρεία, και συγκεκριμένα με τον πρόεδρό της κ. Μαυρομμάτη, για το  πως θα μπορούσε να συσταθεί και στην Σαλαμίνα ένα Παράρτημα . Η εποχή εκείνη δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή για μια τέτοια προσπάθεια στο νησί της Σαλαμίνας οπότε η σκέψη παρέμεινε στα χαρτιά, ως μελλοντική προοπτική. Μετά από λίγα χρόνια, το 2006, την περίοδο της δημαρχιακής θητείας του κ. Σ. Σοφρά, θα τοποθετηθώ ως άμισθο μέλος της Δημοτικής Επιχείρησης Πολιτισμού & Ανάπτυξης Σαλαμίνας (Δ.Ε.Π.Α.Σ).

 Στα Μαθήματα Λαϊκής Επιμόρφωσης που δημιουργεί τότε ο Δήμος εντάσσονται με δική μου πρωτοβουλία και τα Μαθήματα Λαϊκής Αστρονομίας , που ξεκινούν στις 6 Δεκεμβρίου του 2008 με μικρή προσέλευση κοινού. Κατά μια ευτυχή συγκυρία το 2009 ορίζεται ως Διεθνές Έτος Αστρονομίας από την Διεθνή Αστρονομική Ένωση για να τιμηθεί η συμπλήρωση 400 ετών από την εποχή που ο Γαλιλαίος είχε χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά το τηλεσκόπιο. Με αφορμή αυτήν την επέτειο προτείνω στον Δήμο Σαλαμίνας τη διοργάνωση ενός μαθητικού διαγωνισμού ζωγραφικής με συμμετοχή όλων  σχεδόν των σχολείων της Σαλαμίνας, που καταλήγει σε μια πανηγυρική τελετή στην κατάμεστη αίθουσα του Δημαρχείου. Προσκεκλημένοι ομιλητές ήταν ο κ. Δ. Σιμόπουλος, διευθυντής του Ευγενίδειου Ιδρύματος τότε -σήμερα επίτιμος – η αστροφυσικός  κ. Ελένη Χατζηχρήστου , ο αστρονόμος κ. Ν. Ματσόπουλος εκπρόσωπος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και ο κ. Άρης Μυλωνάς εκπρόσωπος της Ελληνικής Ερασιτεχνικής Αστρονομικής Ένωσης. Η εκδήλωση αυτή ήταν η πρώτη δραστηριότητα αστρονομικού ενδιαφέροντος στη Σαλαμίνα, και πιστεύω ότι απετέλεσε κομβικό σημείο για την ίδρυση  του Παραρτήματος Σαλαμίνας. Συνεχίζοντας τα Μαθήματα Λαϊκής Αστρονομίας είδα ότι το ενδιαφέρον του κοινού μεγάλωνε οπότε ωρίμασε πλέον στο μυαλό μου η σκέψη για την ίδρυση κάποιου φορέα και στην Σαλαμίνα. Προς τα τέλη του 2010 και αρχές του 2011 συγκροτείται ένας ικανός αριθμός ατόμων που επιθυμούν την ίδρυση ενός φορέα ερασιτεχνών αστρονόμων και στην Σαλαμίνα. Καταθέτουμε το αίτημά μας στην Εταιρεία Αστρονομίας & Διαστήματος οπότε εγκρίνεται η ίδρυση του Παραρτήματος στην Σαλαμίνα τον Ιούνιο του 2011. Με Ιδρυτικούς Στόχους :

1. Διοργάνωση μαθημάτων λαϊκής αστρονομίας σε συνεργασία με Δήμο, Σχολεία και άλλους φορείς.

2. Διοργάνωση Αστροβραδιών  (παρατηρήσεις με τηλεσκόπια σε εξοχικές περιοχές της Σαλαμίνας)

3. Διεξαγωγή μαθητικών διαγωνισμών με ανάλογες βραβεύσεις.

4.Επισκέψεις σε αστεροσκοπεία.

5. Εκδηλώσεις με διαλέξεις από επιφανείς επιστήμονες.

6. Κατασκευή Λαϊκού  Αστεροσκοπείου.

Άμεσα προετοιμάζεται η πρώτη Αστροβραδιά Σαλαμίνας με προσκεκλημένο ομιλητή τον κ. Ξ. Μουσά καθηγητή Διαστημικής Φυσικής και παρατήρηση του ουρανού με τηλεσκόπια.  «Αστροβραδιά», μια λέξη όμορφη και πρωτόγνωρη για το κοινό της Σαλαμίνας, ο κόσμος συρρέει στα τηλεσκόπια και θαυμάζει για πρώτη φορά το μεγαλείο του ουρανού. Αυτό ήταν. Οι Αστροβραδιές καθιερώνονται ως η ετήσια εορτή της Αστρονομίας στην Σαλαμίνα πάντα με μεγάλη προσέλευση κοινού. Το καλοκαίρι του 2012 εορτάζεται για πρώτη φορά στην Σαλαμίνα η Αυγουστιάτικη Πανσέληνος στο Πέτρινο Θεατράκι των Σεληνίων και από τότε καθιερώνεται και αυτό ως θεσμός στην Σαλαμίνα με πρωτοβουλία του Παραρτήματός μας.

Άλλη μια ετήσια επιτυχημένη δραστηριότητα μας είναι η κοπή της Πρωτοχρονιάτικης Πίττας που συνοδεύεται πάντα με ομιλία ενός διακεκριμένου επιστήμονα. Μέχρι σήμερα έχουν τιμήσει την εκδήλωση  ως ομιλητές οι Δρ. Ξενοφών  Μουσάς, Δρ. Μάνος Δανέζης, Δρ. Στράτος Θεοδοσίου, Δρ. Διονύσιος Σιμόπουλος και οι κυρίες Δρ. Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού και Δρ. Ελένη Χατζηχρήστου. Όλοι  διακεκριμένοι επιστήμονες στον χώρο της Αστρονομίας.

Εκτός των παραπάνω παγιωμένων πλέον δραστηριοτήτων ο φορέας μας δίνει προτεραιότητα στην διάδοση της αστρονομίας και των επιτευγμάτων της επιστήμης  στο ευρύτερο κοινό και ιδιαίτερα στα νέα παιδιά.  Γι’ αυτό διοργανώνει διαλέξεις με πανεπιστημιακούς που κατάγονται από τη Σαλαμίνα  όπως οι Δρ. Β. Λεμπέσης και Δρ. Ν. Ανδριανός,  δίνει διαλέξεις σε σχολεία, προωθεί τον διαγωνισμό που διοργανώνει κάθε χρόνο η Εταιρεία Αστρονομίας με το υπουργείο Παιδείας και παροτρύνει τους μαθητές να συμμετέχουν σε Διαγωνισμούς. Το 2012 προώθησε τον Διαγωνισμό της NASA «Γίνε Επιστήμονας για Μια Μέρα» που αφορούσε στην Διαστημική συσκευή Cassini. Σε αυτόν τον Διαγωνισμό το πρώτο πανελλαδικό  βραβείο, σε επίπεδο Δημοτικού, κέρδισε η τότε μαθήτρια του Δημοτικού Έλενα Λαμπίρη από τα Εκπαιδευτήρια «ΗΛΙΑΔΗ» της Σαλαμίνας. Το όνομα της νικήτριας και ο τόπος καταγωγής καταχωρήθηκαν στην ιστοσελίδα της NASA.  

Ο φορέας μας δεν έμεινε  μόνον στον χώρο της Σαλαμίνας αλλά  συνεργάστηκε και συνεργάζεται με φορείς εκτός του νησιού όπως : Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, είναι υποστηρικτής του θεσμού Athens Science Festival στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, συνεργάτης της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών στα Θερινά Σχολεία και στην δράση «Η Φυσική Μαγεύει». Επίσης σε συνεργασία με την Ε.Ε.Φ οργάνωσε για πρώτη φορά στην Σαλαμίνα ημερίδα με θέμα «Η Φυσική στην Εκπαίδευση με Δίαυλο την Αστρονομία» και το καλοκαίρι του 2019,εμψύχωσε Θερινό Σχολείο Φυσικής για μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου. Ακόμη σημαντική ήταν και η συμμετοχή του Παραρτήματός μας σε Ελληνικά και Διεθνή Συνέδρια. Το 2013 συμμετείχε στις εργασίες του 21^ου  Διεθνούς Συνεδρίου XXI SEAC (Societe Europeenne pour I’Astronomie dans la Culture ).  Τον Σεπτέμβριο του 2018 πήρε μέρος στο Πανελλήνιο Συνέδριο Scientix για την εκπαίδευση STEM   εισάγοντας από τους πρώτους στην Ελλάδα το STEM στην Εκπαιδευτική Διαδικασία της Αστρονομίας.

 Από τις αρχές του 2019 διοργανώνει Σεμινάρια Λαϊκής Αστρονομίας και στον Πειραιά (για παιδιά και ενήλικες)  που περιλαμβάνουν Εργαστήρια και Κατασκευές καθιστώντας τα σεμινάρια, Διαδραστικά και συμμετοχικά. Επίσης το Παράρτημα μας συνεργάζεται με  πολλούς εκπαιδευτικούς Διεθνείς Οργανισμούς, όπως  “LEAD Philippines”,  “World Voice International”, “Edu World Voice”,  “Academic Development for “Global Leadership in Education”, “Igniting Dreams of Young Minds Foundation”,  “Charles Walter’s Society for Innovation and Research”,  “International Organization of Educators and Researchers Inc. (IOER)”, “South Asian Institute of Advanced Research and Development”, “Center for Peace Advocacy and Sustainable Development”, “Witty Gossip”. Πρόσφατα, στις 1-18 Απριλίου 2021, σε συνεργασία με την  “Witty Gossip” διοργάνωσε  την πολύ πετυχημένη «Παγκόσμια Συνδιάσκεψη  για την Ειρήνη και την  Βιώσιμη Ανάπτυξη 2021». Το θέμα της συνδιάσκεψης ήταν : «Εκπαιδεύοντας τη νέα γενιά σχετικά με τους 17 Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη οι οποίοι ορίζονται από τα Ηνωμένα Έθνη για ένα ασφαλές περιβάλλον και για ένα περισσότερο βιώσιμο μέλλον στην εποχή της κρίσης».

 Ένας ακόμη άξονας που δραστηριοποιείται ο φορέας μας είναι η Παρατηρησιακή Αστρονομία. Διοργανώνει Αστροπαρατηρήσεις σε ορεινές και απόμερες περιοχές της Σαλαμίνας που συνοδεύονται από πραγματολογικά στοιχεία Μυθολογίας των Αστερισμών ,πρακτικές μεθόδους Ουρανογραφίας. Η δράση αυτή αποτελεί βιωματική και εμπειρική μάθηση του Ουρανού στην ύπαιθρο και εντρύφηση στα μυστικά της Αστροφωτογράφησης.

Στην διαχρονική αυτή πορεία του φορέα μας δεν ήταν όλα ρόδινα. Η κοινωνική δράση σε μια μικρή και εν πολλοίς κλειστή κοινωνία δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Σε όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν και στιγμές που αντιμετωπίσαμε αρνητικές αντιλήψεις καθώς και κακόβουλες και υπονομευτικές πρακτικές. Τα γεγονότα αυτά δεν μας πτόησαν και σήμερα με σιγουριά μπορούμε να ισχυριστούμε πως δημιουργήσαμε μια υποτυπώδη αστρονομική παιδεία στο νησί μας.

Στην προσπάθειά μας έπαιξε μεγάλο ρόλο η στήριξη που δεχτήκαμε από επαγγελματίες του νησιού, και από το κοινό που στηρίζει τις εκδηλώσεις μας. Σημαντική ήταν και η βοήθεια που λάβαμε από το «Πλανητάριο Θεσσαλονίκης» που πάντα χαρίζει αστρονομικές αφίσες στους μικρούς μας φίλους.

Συνεχίζουμε με νέους στόχους όπως η διεύρυνση της συνεργασίας μας με την Εκπαιδευτική Κοινότητα για την προώθηση της επιστήμης της Αστρονομίας στους μαθητές, η  Δημιουργία ενός Καφέ της Επιστήμης στο νησί μας και ο πάγιος στόχος μας,  η κατασκευή Λαϊκού Αστεροσκοπείου.

Κώστας Ραπατζίκος
Πρόεδρος Παραρτήματος Σαλαμίνας της
Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος
M.Sc   Διδακτική των Φ. Επιστημών
Ερασιτέχνης Αστρονόμος