Οι βλαβερές συνέπειες της έκθεσης των παιδιών στη βία

Η βία κατά των παιδιών είναι ένα φαινόμενο γνωστό σε όλους μας. Καθημερινά, χιλιάδες παιδιά πέφτουν θύματα της φρικαλέας αγριότητας ορισμένων ενηλίκων, οι οποίοι προβαίνουν σε αποτρόπαιες πράξεις εις βάρος τους, από λεκτικές επιθέσεις μέχρι ξυλοδαρμούς και σεξουαλική κακοποίηση. Ωστόσο, πέραν της βίας που αφορά στο ίδιο το παιδί, δεν θα έπρεπε να παραβλέπουμε την πιθανότητα το παιδί να γίνει αυτόπτης μάρτυρας περιστατικών βίας, γεγονός εξίσου εγκληματικό για τον ψυχισμό του. 

Τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας έχουν σημειωθεί αρκετά περιστατικά βίας, η οποία, μάλιστα, λαμβάνει χώρα μπροστά στα έντρομα μάτια μικρών παιδιών. Η βία μπορεί να είναι ενδοοικογενειακή, όπως στην περίπτωση του άγριου ξυλοδαρμού μίας 33χρονης γυναίκας από τον άντρα της μπροστά στο μικρό παιδί τους, ή ακόμη πιο ακραία, όπως τη στυγνή δολοφονία του 40χρονου άνδρα στα Μεσαρά, μάρτυρας της οποίας έγινε η μικρή κόρη του θύματος. Εκτός από αυτές τις μεμονωμένες περιπτώσεις φυσικά, όλα τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τη  βία, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης για παράδειγμα ή απλώς επειδή είχαν την ατυχία να βρεθούν μπροστά σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. 

Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες στα παιδιά και τους εφήβους

Όταν τα παιδιά εκτίθενται σε τέτοιου είδους τραυματικά γεγονότα μπορεί να αντιδράσουν με ποικίλους τρόπους, όμως, ανεξαρτήτως της αντίδρασής τους ένα είναι το μόνο σίγουρο: οι συνέπειες της βίας είναι ανυπολόγιστες και καμιά φορά ανεπανόρθωτες. Τα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονα συναισθήματα φόβου, συστολή, κοινωνική απόσυρση, στρες, άγχος και αλλαγές στον κιρκάδιο ρυθμό (βιολογικό ρολόι) που με τη σειρά τους μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές ύπνου και πρόσληψης τροφής. Πολύ συχνά τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά των παιδιών που τα ίδια έχουν υποστεί βία, συμπεριλαμβανομένης και της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ). 

Τα παιδιά που διαγιγνώσκονται με τη συγκεκριμένη διαταραχή εμφανίζουν συμπτώματα αποφυγής, αποφεύγοντας συγκεκριμένες καταστάσεις που υπενθυμίζουν το γεγονός, καθώς και συμπτώματα επαναβίωσης, δηλαδή ενοχλητικές σκέψεις ή εφιάλτες σχετιζόμενους με το γεγονός, καθώς και αναδρομές στο παρελθόν (flashbacks). Ακόμη, ενδέχεται να εκδηλώσουν θυμό, ευερεθιστότητα, επιθετική συμπεριφορά, η οποία μάλιστα πολύ συχνά στρέφεται προς τον ίδιο τους τον εαυτό και περιλαμβάνει αυτοτραυματισμούς ή σε πιο ακραίες περιπτώσεις αυτοκτονικούς ιδεασμούς. Ανεξαρτήτως των συμπτωμάτων που είναι διαφορετικά για κάθε περίπτωση, η έκπτωση στη λειτουργικότητα και κοινωνικότητα του ατόμου είναι εμφανείς, εφόσον οι καταναγκαστικές σκέψεις γύρω από το συμβάν είναι εξαντλητικές και ψυχοφθόρες, οδηγώντας σταδιακά το άτομο σε μαρασμό. 

 Η βία φέρνει βία

Σε περιπτώσεις μακροχρόνιας έκθεσης του παιδιού στη βία, οι αρνητικές συνέπειες της γίνονται ακόμη πιο εμφανείς. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το «Σύνδρομο του αμέτοχου θεατή», που συμβαίνει όταν ένα παιδί θεωρείται μάρτυρας περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Συνηθίζοντας από μικρό σε βίαιες συμπεριφορές, μαθαίνει να κανονικοποιεί τη βία ως μία αποδεκτή μορφή συμπεριφοράς στην οποία μελλοντικά θα καταφύγει, όταν βρεθεί σε μία στρεσογόνα κατάσταση ή όταν θέλει να επιλύσει κάποια σύγκρουση. Επίσης, η χρόνια έκθεση στη βία αυξάνει την πιθανότητα ακαδημαϊκής αποτυχίας, κατάχρησης ουσιών και εμπλοκής σε εγκληματικές ενέργειες. 

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε 

Σε περίπτωση που το παιδί σας ή κάποιο άλλο παιδί έχει βρεθεί μπροστά σε βίαια περιστατικά, αναμφισβήτητα χρειάζεται βοήθεια και υποστήριξη, ακόμη κι αν δεν το δείχνει. Σίγουρα θα μπορούν να εντοπιστούν κάποιες αλλαγές, έστω και μικρές, στην καθημερινότητα του παιδιού, οι οποίες υποδηλώνουν τη δύσκολη κατάσταση που βιώνει το παιδί. 

Ενθαρρύνετε το παιδί να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματα του

Η δημιουργία ενός υποστηρικτικού κλίματος που ευνοεί την έκφραση των συναισθημάτων του παιδιού καταδεικνύεται υψίστης σημασίας. Σε αντίθετη περίπτωση, το παιδί θα εσωτερικεύσει τα συναισθήματά του σε τέτοιο βαθμό που είτε κάποια στιγμή θα οδηγηθεί σε ένα τρομακτικό ξέσπασμα, είτε θα κατευθύνει τα συναισθήματα αυτά προς τον ίδιο του τον εαυτό. Για παράδειγμα, η οργή για τον άνθρωπο που δολοφόνησε τον πατέρα του μπορεί να μετατραπεί σε ενοχή γιατί το παιδί δεν έκανε κάτι να το σταματήσει.

Αναζητήστε υποστήριξη

Πολύ συχνά, απλώς και μόνο η σχέση εμπιστοσύνης και η επικοινωνία με τους γονείς δεν επαρκεί. Η υποστήριξη πρέπει να προέρχεται από πολλές και διαφορετικές πηγές, όπως για παράδειγμα ένα δίκτυο συνομηλίκων ή τις σχολικές δομές. Επίσης, σχεδόν πάντα κρίνεται απαραίτητη η συμβολή ενός επαγγελματία ψυχολόγου και η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποβεί άκρως βοηθητική για το παιδί. 

Αποκαταστήστε την πρότερη αίσθηση κανονικότητας

Ως αποτέλεσμα του τραυματικού γεγονότος, τα παιδιά πιθανότατα νιώθουν μία αίσθηση αποπραγματοποίησης κι έλλειψης σιγουριάς. Τα παιδιά πρέπει να νιώσουν ότι αυτή η κατάσταση είναι προσωρινή κι ότι σύντομα θα μπορέσουν να επιστρέψουν στην πρότερη αίσθηση του “φυσιολογικού”.  Διαβεβαιώστε τους πως καταβάλλετε κάθε προστασία για να είναι ασφαλείς κι ότι θα μπορέσετε να τους προστατέψετε οτιδήποτε κι αν συμβεί στο μέλλον. Έχουν απόλυτη ανάγκη να αισθανθούν ασφάλεια. 

csii.gr