Τα παιδικά ιχνογραφήματα ως οδηγοί εκμάθησης του παιδιού

Τα παιδικά ιχνογραφήματα ή αλλιώς οι παιδικές ζωγραφιές είναι ένας από τους σημαντικότερους τρόπους έκφρασης της προσωπικότητας και των συναισθημάτων των παιδιών. Ιστορικά βλέπουμε τη σύνδεση της ψυχικής κατάστασης του ατόμου με την ζωγραφική τον 19^ο αιώνα, καθώς οι ειδικοί θεωρούσαν, πως η συγκεκριμένη έκφραση του εσωτερικού κόσμου των ψυχικά ασθενών και ειδικά των ατόμων που έπασχαν από σχιζοφρένεια, επιβεβαιωνόταν μέσα από την ζωγραφική.

Η Goodenough το 1926 δημιούργησε ένα τεστ με το όνομα «Ζωγράφισε Έναν Άνθρωπο», καθώς θεωρούσε πως η ζωγραφική μιας ανθρώπινης μορφής από ένα παιδί, είναι ικανή να παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τον ψυχικό κόσμο του ίδιου του παιδιού, αλλά και για το πώς βλέπει τον κόσμο γύρω του. Η παιδική ζωγραφική είναι επίσης και ένα μέσο επικοινωνίας μεταξύ του παιδιού και του θεραπευτή κατά τη διάρκεια μιας θεραπευτικής διαδικασίας. Μια σημαντική τεχνική πάνω στο κομμάτι αυτό ανέπτυξε ο Donald Winnicort το 1971, το οποίο και ονόμασε «το παιχνίδι του ορνιθοσκαλίσματος». Στο παιχνίδι αυτό τόσο το παιδί όσο και ο θεραπευτής ζωγραφίζουν μαζί, με σκοπό να αναπτύξουν μεταξύ τους μια επικοινωνία και μια αμοιβαία εμπιστοσύνη, που θα έχει ως αποτέλεσμα την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων του παιδιού. Στο επόμενο από αυτό στάδιο, το παιδί με την βοήθεια του θεραπευτή, μιλάει για τις εικόνες που ζωγράφισε με τον θεραπευτή του.

Τα παιδικά ιχνογραφήματα βοηθούν και στη γνωστική τους ανάπτυξη, καθώς τα παιδιά ζωγραφίζουν χρησιμοποιώντας τη μνήμη, τη φαντασία και την πραγματικότητα. Οι αναπτυξιακοί παράγοντες είναι αυτοί που θα καθορίσουν το κατά πόσο ένα παιδί θα χρησιμοποιήσει τη φαντασία του στη ζωγραφική του, παραδείγματος χάρη τα μικρότερα παιδιά χρησιμοποιούν περισσότερο τη φαντασία και λιγότερο τη πραγματικότητα.

Αξιολογώντας τα παιδικά ιχνογραφήματα, βλέπουμε πως το έντονο και επαναλαμβανόμενο σβήσιμο μπορεί να δείχνει ανασφάλεια, άγχος και ίσως κάποιο αποτέλεσμα χρόνιας ασθένειας. Η θέση στην οποία βρίσκεται η ζωγραφιά είναι εξίσου σημαντική, καθώς ανάλογα με το που βρίσκεται, δηλώνει χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του παιδιού και τη σχέση του με την οικογένειά του. Η αξιολόγηση του παιδικού ιχνογραφήματος σχετίζεται αρχικά με το τι ζητάει ο ειδικός/θεραπευτής από το παιδί να ζωγραφίσει και με το ποιο κομμάτι θέλει ο ίδιος να διερευνήσει. Συχνότερα, αξιολογείται η απεικόνιση της οικογένειας με την οποία το παιδί εκφράζει την αντίληψή του για την οικογένειά του και για την εικόνα που έχει για τον ίδιο του τον εαυτό.

Η ζωγραφιά που τοποθετείται στο κέντρο δείχνει ένα ελεγχόμενο και σταθερό παιδί, ίσως με κάποια στοιχεία εγωκεντρισμού. Η δεξιά πλευρά συνδέεται με τον πατέρα, ενώ η αριστερή με την μητέρα. Τα παιδιά με σημάδια φόβου και άγχους τείνουν να ζωγραφίζουν χαμηλά στο χαρτί, ενώ αντιθέτως τα παιδιά με αρχηγικές τάσεις ψηλά στο χαρτί. Η έντονη πίεση του μαρκαδόρου πολλές φορές εκφράζει ανάγκη εκτόνωσης, ενώ αντίθετα η απαλή χρήση του δείχνει νωθρότητα, αίσθηση μειονεκτικής θέσης και ανασφάλεια του παιδιού.

Είναι πολύ σημαντικό, γονείς, εκπαιδευτικοί και θεραπευτές, να εξετάζουν τη ζωγραφιά του παιδιού, καθώς μπορούν να συναντήσουν πολλά κρυφά νοήματα και σκέψεις. Για παράδειγμα, η απεικόνιση ενός μέλους της οικογένειας με τρομαχτικό τρόπο ή με έντονα τα γεννητικά του όργανα και την απεικόνιση του παιδιού τρομαγμένο δίπλα από αυτόν είναι ένα δείγμα κακοποίησης, που μπορεί να υπέστη το παιδί από μέλος της οικογένειας.

Η παιδική ζωγραφική δεν είναι κάτι που πρέπει να μας γεμίζει άγχος, αλλά παρακολουθώντας την μπορούμε να γνωρίσουμε τι κρύβει ο εσωτερικός κόσμος ενός παιδιού.

csii.gr