Ο ρόλος του Γενικού Γραμματέα στο Δήμο

Ο δήμαρχος είναι στο επίκεντρο του συστήματος διακυβέρνησης, ως ο πολιτικοδιοικητικός προϊστάμενος του διοικητικού μηχανισμού του δήμου και ο ηγέτης της πλειοψηφούσας δημοτικής παράταξης που καθορίζει την πορεία του δήμου διαμέσου των αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου.

Ο ρόλος του είναι –και πρέπει να είναι– επιτελικός, δηλαδή δίνει κατευθύνσεις για τη δράση των δημοτικών υπηρεσιών και την υλοποίηση του προγράμματος της δημοτικής αρχής. Σ’ ένα σύστημα, όμως, διοίκησης πολυδαίδαλο η διοικητική λειτουργία τού δημάρχου ασκείται εις βάρος του επιτελικού πολιτικού του ρόλου.

Αντίβαρο σ’ αυτή τη θεσμική ανισορροπία είναι η θεσμοθέτηση του γενικού γραμματέα του δήμου, ρόλος του οποίου είναι να επικουρεί το δήμαρχο στο διοικητικό του ρόλο, και η πρόσφατη θεσμοθέτηση της Εκτελεστικής Επιτροπής, η οποία επιτρέπει στο δήμαρχο να ασκήσει το συντονιστικό επιτελικό του ρόλο, πάντα σε συνδυασμό και με τη μεταβίβαση πολιτικών αρμοδιοτήτων στους αντιδημάρχους.

O Ελληνας δήμαρχος σε σχέση με τους Ευρωπαίους ομολόγους του, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας, που αποτυπώνονται στο βιβλίο του Ν. Χλέπα «Ο Δήμαρχος ως αιρετός ηγέτης» , φαίνεται ιδιαίτερα βεβαρημένος ως προς το χρονικό φορτίο εργασίας, γεγονός που θα πρέπει να αποδοθεί τόσο στη συμφόρηση ευθυνών στο πρόσωπό του όσο και σε παράγοντες όπως η ελλιπής στελέχωση των δήμων, η μειωμένη εμπιστοσύνη στις διαπροσωπικές σχέσεις και η κακή οργάνωση των υπηρεσιών, η αφιέρωση ιδιαίτερα μεγάλου χρόνου σε συναντήσεις με τους δημότες, παράγοντες που οδηγούν στην αντικειμενική αδυναμία του δημάρχου για σοβαρή προετοιμασία και ενασχόληση με ουσιώδη ζητήματα που αφορούν την επεξεργασία και υλοποίηση της στρατηγικής για την πόλη.

Στις ευρωπαϊκές χώρες συναντάται το μοντέλο του «δυϊσμού» στην κορυφή του δήμου, αφού προβλέπεται ιδιαίτερη θέση για ανώτατο δημοτικό αξιωματούχο «chief executive officer», επί θητεία, που είναι επικεφαλής των υπηρεσιών και υπεύθυνος έναντι της πολιτικής ηγεσίας για τη λειτουργία των υπηρεσιών του δήμου. Στα κράτη αυτά, όπου κυρίως ο τίτλος του γενικού γραμματέα αντιστοιχεί περισσότερο σε «city manager», το θεσμικό πλαίσιο αναγνωρίζει την παραδοσιακή διάκριση ανάμεσα στην πολιτική επεξεργασία αφενός και τη διοικητική εφαρμογή των πολιτικών αφετέρου ή ανάμεσα στην πολιτικά υπεύθυνη αιρετή ηγεσία και στην επαγγελματική, αυστηρά δημοτική διοίκηση, την οποία έχει αναλάβει ο ανώτατος μη αιρετός αξιωματούχος.

Οι λόγοι αυτοί οδήγησαν το νομοθέτη αρχικά –όπως φαίνεται από την προαναφερθείσα νομοθεσία– στη θεσμοθέτηση της θέσης του γενικού γραμματέα και πρόσφατα με τον «Καλλικράτη» στη θεσμοθέτηση της Εκτελεστικής Επιτροπής, το όργανο που λειτουργεί ως «υπουργικό συμβούλιο» στο δήμο, με στόχο τη στήριξη του δημάρχου στο ρόλο του και την αποτελεσματικότερη άσκηση των καθηκόντων του και την εφαρμογή της πολιτικής στην πόλη του.

Εκτός όμως από τις «τυπικά διοικητικές» ευθύνες του δημάρχου θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι για την υποστήριξη του έργου του και την εφαρμογή της πολιτικής και την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, θα πρέπει να υπάρξει μια σχέση με το προσωπικό τέτοια ώστε να εξυπηρετείται μια αμφίδρομη επικοινωνία και έγκαιρη πληροφόρηση ως προς την πρόοδο των πολιτικών, αλλά και τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην καθημερινότητα, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες. Τα στελέχη, δηλαδή, του δήμου πρέπει να γνωρίζουν τις επιδιώξεις, τους στόχους και την πολιτική της δημοτικής αρχής, ενώ η δημοτική αρχή πρέπει να γνωρίζει τα θέματα που δημιουργούν δυσλειτουργία των υπηρεσιών. Η οργανωτική πολυπλοκότητα των δήμων πλέον με τη δημιουργία πολλών τομέων και διευθύνσεων καθιστά αναγκαία αυτή τη συνεχή επικοινωνία μεταξύ δημοτικής αρχής και διοικητικών υπηρεσιών και εδώ καλείται να παίξει σημαντικό ρόλο ο γενικός γραμματέας του δήμου.

Είναι αυτός που καλείται να επιτύχει με συνεχή παρακολούθηση και διαπραγμάτευση με τον υπηρεσιακό μηχανισμό τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση αυτού για την επιτυχή υλοποίηση της πολιτικής.
Πρέπει ο γενικός γραμματέας να λάβει υπόψη του ότι καμία πολιτική ηγεσία δεν μπορεί να αγνοήσει την υπηρεσιακή ηγεσία, αφού τότε θα είναι αναπόφευκτες οι υπηρεσιακές αντιστάσεις και θα υπάρχει καθυστέρηση –αν όχι ματαίωση– υλοποίησης των πολιτικών της δημοτικής αρχής.

Ο ρόλος, λοιπόν, του γενικού γραμματέα είναι να προλαβαίνει τέτοιου είδους εμπλοκές με συνεχή επαφή με τις διοικητικές υπηρεσίες, να λειτουργεί ως φίλτρο, σύνδεσμος και δίαυλος ενημέρωσης και επικοινωνίας μεταξύ του δημάρχου και του συνόλου της δημοτικής διοίκησης.
Στην Ελλάδα, όμως, η απόλυτη εξάρτηση του μετακλητού –επιλεγμένου από τον ίδιο το Δήμαρχο– γενικού γραμματέα πιθανώς να μην ευνοεί την ανάπτυξη των δικών του σχέσεων με το προσωπικό του δήμου και την ανάπτυξη «θεσμικής μνήμης» στο δήμο.

Η εμπειρική έρευνα επιβεβαιώνει την πολύ συχνή επικοινωνία του δημάρχου με το γενικό γραμματέα, αλλά είναι εντυπωσιακά μεγάλη και η σημασία που δίνει ο δήμαρχος στην καθημερινή επικοινωνία με άλλα –πλην του γραμματέα– υπηρεσιακά στελέχη και κυρίως με τους προϊσταμένους οργανικών μονάδων, γεγονός που αντανακλά τη συνήθεια του Ελληνα δημάρχου για έντονη ενασχόληση με τα διοικητικά προβλήματα.

Εδώ καλείται ο γενικός γραμματέας να παίξει ουσιαστικό ρόλο, όπως προαναφέρθηκε, του διαύλου και του φίλτρου, έτσι ώστε ο δήμαρχος να ασχολείται με διοικητικά θέματα και να επικοινωνεί με υπηρεσιακούς παράγοντες σε περιπτώσεις που απαιτ ούν οι περιστάσεις, επιτυγχάνοντας συγχρόνως όμως να μην απομονώνει το δήμαρχο από τις υπηρεσίες.
Ας δούμε λοιπόν τις αρμοδιότητες του Γενικού Γραμματέα ενός Δήμου όπως ακριβώς τις αναφέρει το άρθρο 161 του Ν. 3584/2007, με τις τελευταίες αλλαγές από το Ν. 4674/2020

1. Σε δήμους και συνδέσμους δήμων μπορεί να διορίζεται μετακλητός Γενικός Γραμματέας, εφόσον υπάρχει ανάλογη οικονομική δυνατότητα. Για τον διορισμό δεν απαιτείται η πρόβλεψη της αντίστοιχης θέσης στον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας. ( Όπως τροποποιήθηκε με την Παρ.6 Άρθρο 11 ΝΟΜΟΣ 4674/2020 και ισχύει από 11/3/2020)
2. Ο Γενικός Γραμματέας διορίζεται και απολύεται με απόφαση του αρμόδιου για το διορισμό οργάνου, που δημοσιεύεται σε περίληψη στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ο Γενικός Γραμματέας παύει να ασκεί τα καθήκοντα του και απολύεται αυτοδικαίως όταν ο Δήμαρχος ή ο Πρόεδρος του Συνδέσμου που τον προσέλαβε απολέσει την ιδιότητα του για οποιονδήποτε λόγο. Ο Γενικός Γραμματέας πρέπει να κατέχει πτυχίο ή δίπλωμα σχολής Πανεπιστημιακής ή Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΠΕ ή ΤΕ), όπως προβλέπεται στο άρθρο 82. Η απόφαση του αρμοδίου για το διορισμό του Γενικού Γραμματέα οργάνου ισχύει από την υπογραφή της, για όλες τις συνέπειες. (Όπως τροποποιήθηκε με την Παρ.1 Άρθρο 15 ΝΟΜΟΣ 4623/2019 και ισχύει από 9/8/2019)
3. Στις θέσεις αυτές επιτρέπεται και ο διορισμός υπαλλήλων και λειτουργών του δημόσιου τομέα, όπως αυτός εκάστοτε ισχύει, ανεξάρτητα από τη σχέση με την οποία υπηρετούν σε αυτές. Επίσης στις θέσεις αυτές επιτρέπεται και ο διορισμός υπαλλήλων των Ν.Α,. Εξαιρούνται οι υπάλληλοι οι οποίοι υπηρετούν στον ίδιο Δήμο ή Σύνδεσμο. Ο χρόνος υπηρεσίας τους που διανύεται στις θέσεις αυτές λογίζεται, για όλες τις συνέπειες, ως πραγματική υπηρεσία στην οργανική
   τους θέση. Σε περίπτωση αποχώρησης τους από την παραπάνω θέση επανέρχονται αυτοδικαίως στη θέση που κατείχαν πριν από το διορισμό τους. Αν η θέση αυτή δεν είναι κενή, θεωρούνται ότι κατέχουν ομοιόβαθμη προσωρινή θέση, που συνιστάται αυτοδικαίως και καταργείται επίσης αυτοδικαίως, όταν αποχωρήσουν από την υπηρεσία.
4. Οι Αποδοχές του Γενικού Γραμματέα καθορίζονται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Οικονομίας και Οικονομικών, μετά από γνώμη της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε., η οποία παρέχεται εντός μηνός αφότου ζητηθεί. Τα πρόσωπα της προηγούμενης παραγράφου δεν λαμβάνουν τις Αποδοχές της οργανικής τους θέσης.
5. Ο Δήμαρχος ή ο Πρόεδρος του Συνδέσμου μπορεί με απόφαση του να αναθέτει στον Γενικό Γραμματέα την υπογραφή με εντολή του εγγράφων και πιστοποιητικών,πλην χρηματικών ενταλμάτων.
6. Ο Γενικός Γραμματέας του Δήμου ή του Συνδέσμου έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες: (όπως Η παρ.6 προστέθηκε με το άρθρο 38 παρ.2 Ν.3801/2009,ΦΕΚ Α 163/4.9.2009)
   α. Υπογράφει τις αποφάσεις χορήγησης αδειών με ή χωρίς Αποδοχές και Μετακίνησης εκτός έδρας στο εσωτερικό και εξωτερικό των υπαλλήλων του Δήμου.
   β. Παρέχει οδηγίες, δίνει κατευθύνσεις και, γενικότερα, συντονίζει τις υπηρεσίες του Δήμου κατά την άσκηση του έργου τους.
   γ. Προβαίνει στη μελέτη και εισήγηση μέτρων για τη βελτίωση και προαγωγή των λειτουργιών του Δήμου.
   δ. Μεριμνά για την επεξεργασία από τις αρμόδιες υπηρεσίες των θεμάτων που είναι προς συζήτηση ενώπιον του Δημοτικού Συμβουλίου ή της Δημαρχιακής Επιτροπής σύμφωνα με την ημερήσια διάταξη ή έχουν ήδη συζητηθεί σε αυτά, καθώς και να τα υποστηρίζει ενώπιον των ανωτέρω οργάνων, εφόσον κρίνεται απαραίτητο από τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου ή της Δημαρχιακής Επιτροπής.
   ε. Παρακολουθεί τη διαδικασία εφαρμογής των αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου και της Δημαρχιακής Επιτροπής από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου.
   στ. Μεριμνά για την έγκαιρη ετοιμασία των περιοδικών απολογισμών δράσης του Δήμου σύμφωνα προς τα αντίστοιχα προγράμματα ή τις συγκεκριμένες αποφάσεις και ενημερώνει σχετικά το Δημοτικό Συμβούλιο και τη Δημαρχιακή Επιτροπή.
   ζ. Μεριμνά για τη συνεχή βελτίωση της αποτελεσματικής δράσης των υπηρεσιών του Δήμου, την προσαρμογή της Λειτουργίας τους στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και τη βελτίωση της απόδοσης του στελεχικού δυναμικού και των τεχνικών μέσων του Δήμου.
   η. Οργανώνει κάθε νέα υπηρεσία που δημιουργείται στο Δήμο.
   Ο Δήμαρχος μπορεί, με απόφαση του, και με την επιφύλαξη της παραγράφου 5 του παρόντος, να εκχωρεί και άλλες αρμοδιότητες στον Γενικό Γραμματέα του Δήμου.»
   Με στοιχεία από άρθρο της Ντορέτας Αλεξίου, δικηγόρου, Νομική Υπηρεσία ΚΕΔΚΕ ήδη από το μακρινό 2011
   

Νικόλας ο ψαράς
και για την αντιγραφή
Νίκος Γιαννόπουλος

από την έντυπη “Φωνή της Σαλαμίνας”