Ο Icarus προβλέπει…ηλιακές καταιγίδες

Ο Αριστείδης Βούλγαρης είναι βιολιστής στη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η ερασιτεχνική του ενασχόληση με την ουράνια μηχανική τον οδήγησε να φτιάξει τον πρώτο φασματογράφο που βλέπει ολόκληρο το «στέμμα» του ήλιου. Η πρωτοποριακή αυτή προσέγγιση η οποία ακούει στο όνομα Icarus, έφερε στον μουσικό από τη συμπρωτεύουσα, την αναγνώριση και τη συνεργασία με τη NASA.

«Τον πρώτο φασματογράφο τον έκανα το 2000. Το 2006 παρατήρησα την πρώτη έκλειψη από το Καστελόριζο. Στη διάρκεια των χρόνων εξελίχθηκε και το 2017 ανέλαβα να κατασκευάσω ένα τέτοιο μηχάνημα για τη NASA, το οποίο πέταξε με το σκάφος G3 κατά τη διάρκεια της έκλειψης ηλίου» περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Α. Βούλγαρης ο οποίος πρόσφατα συμμετείχε στην αποστολή EFLIGHT2021-SUNRISE. Οι φασματογράφοι του εγκαταστάθηκαν σε αεροσκάφος Boeing 787-Dreamliner κατά τη διάρκεια της Ολικής Έκλειψης Ηλίου στις 4 Δεκεμβρίου 2021.

«Αυτή η έκλειψη ήταν ορατή μόνο από την Ανταρκτική. Πετάξαμε στα 41.000 πόδια, πολύ παραπάνω από τις πτήσεις των πολιτικών αεροσκαφών, στα όρια του αεροσκάφους. Ο ουρανός είναι πολύ διαφορετικός σε τέτοιο υψόμετρο. Όταν κοιτάξεις κάτω νομίζεις ότι βλέπεις την επιφάνεια της γης, αλλά είναι τα σύννεφα» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κατασκευαστής αστρονομικών οργάνων. Για την αποστολή συνεργάστηκε με τον καθηγητή Αθανάσιο Οικονόμου, ο οποίος είναι συνεργάτης της NASA τα τελευταία 55 χρόνια. Ήδη, μάλιστα, έχει ξεκινήσει η επεξεργασία και η ανάλυση των δεδομένων που ελήφθησαν από τους φασματογράφους, από τον μαθηματικό-επίκουρο καθηγητή Χριστόφορο Μουρατίδη (Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Σύρου).

Η κατάσταση του ηλιακού στέμματος μας δείχνει ουσιαστικά την ενεργειακή κατάσταση του ηλίου. Πρόκειται για το λεγόμενο ελάχιστο ή μέγιστο Maunder, δηλαδή τη δραστηριότητα του ήλιου. Ο πλανήτης μας επηρεάζεται άμεσα από το πως είναι ενεργειακά ο ήλιος. «Όταν έχουμε μια εξαιρετικά έντονη δραστηριότητα στον ήλιο αυτό δημιουργεί προβλήματα στον πλανήτη. Αν συμβεί ηλιακή καταιγίδα, μια ηλιακή έκλαμψη στον ήλιο, το ωστικό κύμα της έκρηξης στέλνει σωματίδια από την ανώτερη ατμόσφαιρα του ηλίου τα οποία ταξιδεύουν στον πλανητικό χώρο. Αυτά μπορεί να συναντήσουν στο διάβα τους τη γη. Αν συμβεί αυτό το πράγμα και είναι σχετικά μεγάλης έντασης, δημιουργεί προβλήματα στους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, παράσιτα στις τηλεπικοινωνίες και μπορεί και να καταστρέψει τα ηλεκτρονικά κυκλώματα των δορυφόρων» εξηγεί ο Α. Βούλγαρης.

Στην παρούσα χρονική στιγμή ο Ήλιος οδεύει προς το μέγιστο της δραστηριότητάς του με πιθανή κορύφωση το 2022/2023.

Ηλιακές καταιγίδες έχουν καταγραφεί στον Βόρειο Καναδά, στη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου αλλά και κατά την πτήση του αμερικανικού προεδρικού αεροσκάφους το οποίο μετέφερε τον Ρόναλντ Ρήγκαν στη Σαουδική Αραβία. Το μπλακ άουτ ήταν αναπόφευκτο.

Φυσικά και η ελάχιστη δραστηριότητα του ήλιου επηρεάζει μια σειρά από δραστηριότητες όπως: την ανάπτυξη των φυτών και των δέντρων, την παραγωγή κρασιού και τα σιτηρά. Από το 1640 μέχρι το 1720 η δραστηριότητα του ήλιου βρίσκονταν στο ελάχιστο Maunder. Γκραβούρες της εποχής απεικονίζουν μια λαϊκή αγορά πάνω στον Τάμεση, ο οποίος κάθε χρόνο πάγωνε. Μάλιστα, το πάχος του πάγου υπολογίζεται ότι έφτανε τα δυο μέτρα. Τα δέντρα δεν αναπτύσσονταν ιδιαίτερα κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Ωστόσο, το γεγονός συνέβαλε στη δημιουργία των καλύτερων μουσικών οργάνων που έχουν κατασκευαστεί, αφού οι αυξητικοί δακτύλιοι του δέντρου βρίσκονταν πιο κοντά ο ένας στον άλλο κάνοντας το ξύλο πιο σφιχτό και ομοιογενές. Τα βιολιά εκείνης της εποχής μερικά από τα οποία κατασκεύασε ο Ιταλός Αντόνιο Στραντιβάρι σήμερα κοστίζουν αρκετά εκατομμύρια ευρώ.

Αρκετά είναι τα χρήματα και για τις αποστολές παρατήρησης των εκλείψεων, όμως η παρακολούθηση του φαινομένου μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση σύγχρονων προβλημάτων. Το μοντέλο που κατασκεύασε ο Έλληνας εφευρέτης, με ένα διαφορετικό εξάρτημα, μπορεί να παρατηρήσει και το φάσμα των αστεριών αλλά και ακόμα το φάσμα ενός κυττάρου ή τη διαπερατότητα στο κόκκινο κρασί. Στην αποστολή που σχεδίασαν οι Αμερικανοί ηλιακοί αστρονόμοι και καθηγητές Glenn Schneider και Jay Pasachoff, ο Αριστείδης Βούλγαρης παρουσίασε και το νέο λειτουργικό μοντέλο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων το οποίο κατασκεύασε σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα The Functional Reconstruction of Antikythera Mechanism-The FRAMe Project. Οι ερευνητές που μελετούν τις τομογραφίες των ακτίνων του μηχανισμού κατάφεραν να προσδιορίσουν ότι η λειτουργία του αρχαίου μηχανισμού των Αντικυθήρων ξεκίνησε στις 23 Δεκεμβρίου του 178 π.Χ, όταν είχε συμβεί μια από τις μεγαλύτερες ηλιακές εκλείψεις.

Μαρία Παππά – ΑΠΕ ΜΠΕ

ΣΣ:Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον κ. Α.Βούλγαρη