Μήπως έχεις παθητική επιθετικότητα (passive aggressive) και δεν το γνωρίζεις;

Η επιθετικότητα ως έννοια είναι γνωστή σε όλους μας, ονομάζουμε κάποιον επιθετικό όταν φωνάζει όταν ασκεί βία, όταν γίνεται προσβλητικός. Γενικότερα είναι αυτός που με τη συμπεριφορά του αποσκοπεί στην πρόκληση βλάβης ψυχολογικής, σωματικής ή ηθικής. Τι είναι όμως παθητική επιθετικότητα;είναι η έκφραση αρνητικών συναισθημάτων, κυρίως θυμού ή απογοήτευσης με έμμεσο τρόπο. Το άτομο που πάσχει  συνήθως καταπιέζει το θυμό ή την οργή του και τα εκτονώνει ετεροχρονισμένα χωρίς ευθύτητα. Αυτή η διαδικασία, αλλά και το αποτέλεσμά της , μπορεί να λαμβάνει χώρα είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.

Η παθητική επιθετικότητα εμφανίζεται σε κάποιο βαθμό στην καθημερινότητα του καθενός, ως ένας τρόπος να αποφεύγονται οι έντονες συγκρούσεις και οι τριβές της καθημερινότητας. Όλοι θα μπορούσαμε να εμφανίσουμε αυτού του είδους τη συμπεριφορά.  Το πρόβλημα προκύπτει όταν η παθητική επιθετικότητα επαναλαμβάνεται συνεχώς στις προσωπικές ή εργασιακές σχέσεις. Η παθητική επιθετικότητα ενδέχεται να έχει παγιωθεί από την παιδική ηλικία στις περιπτώσεις που οι γονείς δεν επέτρεπαν στο παιδί να εκφραστεί ελεύθερα ή το γελοιοποιούσαν. Μπορεί να αποδοθεί ως ο αμυντικός μηχανισμός που αναπτύσσουν  τα άτομα για να προστατευθούν ή για να αποφύγουν τις συγκρούσεις, ο κάθε ένας για τους δικούς του λόγους. Τα άτομα που έχουν την συγκεκριμένη διαταραχή ίσως είναι πιθανό να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια, άγχος απόρριψης.

Εμφανίζεται συνήθως, όταν το άτομο αισθάνεται πως υπάρχουν αξιώσεις από αυτό, όταν θεωρεί πως προσδοκάται να ενεργήσει αυτόνομα ή όταν αισθάνεται απογοήτευση επειδή οι άλλοι δεν ενήργησαν ή δεν βοήθησαν όπως το ίδιο προσδοκούσε, παρόλο που το ίδιο άτομο δεν έχει εκφράσει κάποιου είδους ανάγκη για βοήθεια. Το στοιχείο της ασάφειας και της σκόπιμης έλλειψης αμεσότητας είναι που καθιστά την παθητική επιθετικότητα δύσκολα αντιμετωπίσιμη.

Δείγματα συμπεριφορών παθητικής επιθετικότητας:

Ασάφεια:  Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των ατόμων με παθητική επιθετικότητα είναι η ασάφεια που διακρίνει τον τρόπο σκέψης και συναισθηματικής τους  έκφρασης, δεν αναπτύσσουν επαρκώς την επιχειρηματολογία. Σπάνια εννοούν αυτό που εκφράζουν, δημιουργώντας εύκολα σύγχυση με την αντιφατικότητα τους.

Υιοθετούν το ρόλο του θύματος:  Πάντα ευθύνεται κάποιος άλλος και ποτέ οι ίδιοι, ακόμη και όταν έχουν φερθεί άσχημα. Συχνά ισχυρίζονται πως δεν θα αντιδρούσαν με αυτό το τρόπο εάν ο άλλος δεν τον προκαλούσε ή είχε κάνει αυτό που ήθελε. Παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως θύματα και αποδίδουν ευθύνες  σε άλλους. Ο αποδέκτης της συμπεριφοράς τους είναι πάντα αυτός που ευθύνεται, επειδή παρεξήγησε και διαστρέβλωσε τα όσα ο ίδιος είπε και εννοούσε. Για παράδειγμα σε περίπτωση που αργήσουν σε ραντεβού και ο άλλος διαμαρτυρηθεί, στο τέλος θα κάνουν εκείνον  να αισθανθεί άσχημα και ενοχές που τον κατηγόρησαν.

Αυτο-ενοχοποίηση: Είναι ενοχοποιητικοί με τον εαυτό τους, ζητούν συχνά συγνώμη και είναι υπερβολικά επικριτικοί προς τον εαυτό τους αλλά και προς τους άλλους.

Απάθεια – Ηττοπάθεια:  Αδιαφορούν, δείχνουν ψυχρότητα, ψεύτικο χαμόγελο, κάνουν χρήση ουσιών, ανυπαρξία αυθορμητισμού. Είναι απαισιόδοξοι παρουσιάζουν σκόπιμα τους εαυτούς τους ως ανίκανους.

Φόβος εγγύτητας: Δυσκολεύονται να εμπιστευτούν κάποιον και διατηρούν τις σχέσεις τους σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Για παράδειγμα εάν αισθανθούν πως ο/η σύντροφος τους πρόκειται να γίνει σημαντικός/η για αυτούς, απομακρύνονται και κλείνονται στον εαυτό τους, χρησιμοποιώντας την αποχή από την ερωτική ζωή ως τιμωρία.

Μυστικοπαθής συμπεριφορά: είναι κυνικοί, προσπαθούν με δικαιολογίες να αποφύγουν καταστάσεις και δείχνουν έντονη δυσαρέσκεια για τους άλλους.

Ψυχαναγκαστική συμπεριφορά: Είναι συχνά άτομα που έχουν τελειομανία και έχουν εμμονές π.χ.  με την καθαριότητα.

Ψυχολογική χειραγώγηση: Είναι επιθετικοί και έπειτα παρουσιάζουν μια υπερπροστατευτικότητα, επιστρατεύουν ψευδή κλάματα μέσω του ψυχολογικού εκβιασμού.

Κάποιες φορές η παθητική επιθετικότητα μπορεί να αποτελεί συνειδητή στρατηγική και άλλες έναν υποσυνείδητο ψυχικό μηχανισμό.  Στην ακραία της μορφή, μπορεί να μετατραπεί σε καθαρή ψυχική κακοποίηση, κάνοντας τον αποδέκτη της να αμφισβητεί τον ίδιο του τον εαυτό και ακόμη και την ίδια του την κρίση.

Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη ψυχική ασθένεια ενδέχεται εκ πρώτης όψεως να είναι ευγενικά και καλοπροαίρετα, αλλά η εικόνα αυτή αλλάζει ραγδαία, όταν κάποιος τα γνωρίζει καλύτερα, αποκαλύπτοντας την πραγματική τους φύση.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές σχολές και κατευθύνσεις που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της παθητικής επιθετικότητας ανάλογα με τη θεωρητική και κλινική του προσέγγιση.   Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει τον εντοπισμό και την αναγνώριση των επαναλαμβανόμενων προτύπων, την κατανόηση, από που προέρχονται και γιατί συνεχίζονται.

Υπάρχουν κάποια βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να αλλάξετε τον τρόπο συμπεριφοράς σας.

Δώστε χρόνο στον εαυτό σας: Προσπάθησε να αναγνωρίσεις συμπεριφορές, σταδιακά να αλλάξεις τρόπο συμπεριφοράς και να διαχειρίζεσαι τις αντιδράσεις σου.

Βελτιώστε την αυτογνωσία σας: Η παθητική συμπεριφορά οδηγεί σε πράξεις που αρκετές φορές προέρχονται από την ελλιπή κατανόηση επειδή εκείνη τι στιγμή είσαι αναστατωμένος. Προσπάθησε να αντιλαμβάνεσαι και να δίνεις προσοχή στις καταστάσεις που σε κάνουν να αντιδράς στους άλλους.

Μάθετε να εκφράζετε τα συναισθήματα σας:  Ένα πολύ σημαντικό βήμα είναι να κατανοήσεις τα συναισθήματα σου και να αρχίσεις να τα εκφράζεις κατάλληλα. Οι διαφωνίες είναι σύνηθες φαινόμενο της καθημερινότητας, αλλά όταν μάθεις να γνωρίζεις πως μπορείς να εκφράζεις αποτελεσματικά τα συναισθήματα σου όλα θα είναι πολύ καλύτερα.

csii.gr