Η Κυριακή των Βαΐων, ιστορικά, θρησκευτικά, και κοινωνικά

Γράφει η Λίλυ Νούραη

Η Κυριακή των Βαΐων, την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει μία εβδομάδα πριν την Ανάσταση του Κυρίου, είναι κινητή εορτή, καθώς κινητή είναι και η ημερομηνία του Πάσχα, το οποίο πιστά ακολουθεί. Ονομάζεται δε και «Κυριακή του Λαζάρου» καθώς ακολουθεί και την Ανάσταση του Λαζάρου από τον Ιησού Χριστό, η οποία τιμάται την προηγούμενη ημέρα, δηλαδή το Σάββατο. Μία τρίτη ονομασία της, είναι και «Κυριακή Βαϊφόρος», παράφραση του «Κυριακή των Βαϊων».

Κατά την ημέρα αυτή, ο Ιησούς, «επί πόλου όνου» καθήμενος εισήλθε στα Ιεροσόλυμα, επευφημούμενος από το πλήθος, ως θριαμβευτής, ενώ οι πιστεύοντες σε Αυτόν, τον υποδέχονταν με κλάδους βαΐων, δηλαδή κλαδιά από φοινικόδεντρα, ενώ παράλληλα εκδύονταν των ιματίων τους, απλώνοντάς-τα στο έδαφος προκειμένου να πατήσει επάνω τους για να εισέλθει στην πόλη, και Τον ζητοκραύγαζαν με την ιαχή ««Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου», όπως μας διαβεβαιώνουν τα ιερά Ευαγγέλια.

Αρχικά, η ημέρα αυτή συνεορτ;ζόταν με την Ανάσταση του Λαζάρου, αργότερα όμως μεταφέρθηκε μία ημέρα μετά, και από όλες τις χριστιανικές Εκκλησίες, θεωρείται ως η απαρχή της Μεγάλης Εβδομάδος, η οποία και ακολουθεί.

Σε ανάμνηση, μάλιστα, της εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, στις εκκλησίες, την ημέρα αυτή, μοιράζουν βάγια διαμορφωμένα σε σταυρό, συμβολισμό της χριστιανικής θρησκείας, καθώς επ΄ αυτού ετελεύτησε ο Ιησούς εδραιώνοντας έτσι την χριστιανική θρησκεία, Αίρων τις αμαρτίες μας.

Η ημέρα αυτή, εορταζόταν –εξ’ αρχής-, κάθε χρόνο στις χριστιανικές Εκκλησίες με αναπαράσταση των γεγονότων και κατά τον τέταρτο αιώνα, μάλιστα, ο Επίσκοπος Ιεροσολύμων, ξεκινούσε «επί πόλου όνου» από το Όρος των Ελαιών και εισερχόταν στην πόλη των Ιεροσολύμων, ενώ πιστοί τον ακολουθούσαν κρατώντας στα χέρια τους κλάδους βαΐων.

Το τελετουργικό αυτό, εξακολούθησε να υφίσταται και κατά τους χρόνους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπου ο Αυτοκράτωρ έβγαινε από τα Ανάκτορα, κρατώντας στα χέρια του με ευλάβεια την εικόνα του Χριστού, για να πορευθεί στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας εν μέσω του Ιερατείου και ακολούθων, οι οποίοι εκράδαιναν βάγια και ο αυτοκρατορικός «λαμπαδάριος» έψελνε το «Ἐξέλθατε ἔθνη καὶ θεώσασθε σήμερον τὸν Βασιλέα τῶν οὐρανῶν…».

Κατά το πέρας της θείας λειτουργία, ο Αυτοκράτωρ διένειμε στο εκκλησίασμα βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης τους απένειμε λευκά κεριά, -ένα έθιμο, το οποίο τηρούσαν και οι Τσάροι στην ορθόδοξη χριστιανική Ρωσία.

Το έθιμο αυτό, προεκτάθηκε κατά τον Μεσαίωνα και στην Δυτική Εκκλησία, με την προσθήκη όνου, ο οποίος εισερχόταν στον Ναό με καθισμένο στην ράχη του έναν πιστό, ο οποίος εμιμείτο τον Κύριο κατά την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ.

Πέρα όμως από τα έθιμα, επικρατεί έως τις ημέρες μας και το τυπικόν της νηστείας, η οποία συμπίπτει με αυτήν του σαρανταημέρου και διχάζονται οι απόψεις εάν κατά την ημέρα αυτή οι χριστιανοί επιτρέπεται να τρώνε ή όχι, ψάρι.

Σύμφωνα με τις αρχικές εκκλησιαστικές εντολές, οι οποίες βασίζονται σε κανόνες των Αγίων Αποστόλων, η νηστεία δεν διακόπτεται, σύμφωνα δε, με τον Θεόδωρο Στουδίτη,  κατ’ αυτήν και μόνον την ημέρα, επιτρέπεται η βρώση ιχθύων, καθώς βρίσκεται στο μεταίχμιο της Μεγάλης νηστείας και αυτής της Μεγάλης Εβδομάδος

Ανάμεσα στις αντιγνωμίες αυτές, ο λαός έχει συνθέσει μία παροιμία, η οποία διατυπώνεται ως εξής:

«Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό!» ή « …τρώνε το ψητό αρνί!».

Την Κυριακή των Βαΐων, στις Εκκλησίες, το πρωϊ ψάλλεται η Ακολουθία του Χρυσοστόμου και το βράδυ ο ‘Όρθρος της Μεγάλης Δευτέρας, ο ο΄ποίος αποκαλείται και «Ακολουθία του Νυμφίου».