Tik Tok | Ο ρόλος στη ψυχική υγεία, η επικινδυνότητα και η απαγόρευση της χρήσης του

Το Tik Tok αποτελεί μια από τις πιο δημοφιλείς εφαρμογές που κυριαρχούν στις τάσεις των ψηφιακών εφαρμογών και έχουν «παρασύρει» τη πλειοψηφία νέων και εφήβων με εξαιρετικά σημαντικό αντίκτυπο στη καθημερινότητά τους.  Είναι αδιευκρίνιστος ο λόγος για τον οποίο προσελκύει τόσο υψηλά ποσοστά νεαρών ηλικιών καθώς και ο τρόπος που η εφαρμογή επιδρά στη ψυχολογία τους.  Ίσως  η δυνατότητα ελεύθερης δημοσίευσης προσωπικών βίντεο ανεξαρτήτως περιεχομένου, να είναι ένας από τους λόγους της δημοτικότητας της εφαρμογής. Η «άνθιση» του Tik Tok πραγματοποιήθηκε τη περίοδο της πανδημίας και σταδιακά απέκτησε «φανατικούς» χρήστες. Καθημερινά, ανακοινώνονται όλο και συχνότερα απαγορεύσεις χρήσης της εφαρμογής από κυβερνήσεις χωρών για λόγους παραβίασης ιδιωτικότητας. Επομένως, η χρήση του Tik Tok, εγείρει ζητήματα ιδιωτικής και εθνικής ασφάλειας και φυσικά θέματα ψυχικής υγείας. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας, καθημερινά κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις ανησυχητικές επιπτώσεις της εφαρμογής στη ψυχική υγεία. Αυτό συμβαίνει γιατί το περιεχόμενο του Tik Tok, μπορεί να προκαλέσει εθισμό, έχει ήδη αποκτήσει το δικό του «κοινό» και ασκεί σημαντική επιρροή στη συμπεριφορά και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του εκάστοτε χρήστη.

Σύμφωνα με έρευνα, το 2021 αποδείχθηκε πως το Tik Tok προκαλεί σημαντικές ψυχικές διαταραχές σε εφήβους, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών διαταραχών, συχνότερα, σε νεαρά κορίτσια. Έπειτα από αυστηρές κριτικές που δέχτηκε η εφαρμογή, περί προώθησης και προβολής λανθασμένων διατροφικών προτύπων, απαγορεύτηκε η οποιαδήποτε προβολή περιεχομένου που «εξυμνεί» διατροφικά μοντέλα. Μια άλλη σοβαρή επίπτωση, αφορά τις διαταραχές προσωπικότητας, κάτι που προκαλείται από την εμμονική χρήση της εφαρμογής και της επακόλουθης μίμησης  λανθασμένων προτύπων. Η προβολή μοντέλων και προτύπων ζωής που προωθούνται μέσω των βίντεο της εφαρμογής, συμπαρασύρουν τα νέα παιδιά να ακολουθήσουν και να υιοθετήσουν συνειδητά ή όχι, αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς.

Είναι συχνό φαινόμενο η υπερ-έκθεση και η «αφιλτράριστη» κοινοποίηση προσωπικών στοιχείων, για την επιβεβαίωση, την κοινωνική αποδοχή και την απόκτηση δημοσιότητας. Επιπλέον, είναι χαρακτηριστικό της εφαρμογής, το «παιχνίδι» των προκλήσεων ή αλλιώς  «challenges», τα οποία έχουν οδηγήσει πολλούς νέους ακόμη και σε αυτοκτονία. Αυτή η πρόκληση – πρόσκληση, καλεί τον «θύτη» να παίξει ένα παιχνίδι, να ακολουθήσει κάποια στάδια, έως ότου επιτύχει. Τα στάδια αυτά περιλαμβάνουν ακραίες πράξεις αυτοτραυματισμού μέχρι και αυτοκτονίας.  Η «μόδα» των προκλήσεων έχει παρασύρει πολλά παιδιά σε σοβαρές αυτοκαταστροφικές πράξεις. Ο λόγος που τα παιδιά εθίζονται σε τέτοιον βαθμό στα παιχνίδια του Tik Tok, είναι συχνά η ευάλωτη συναισθηματική και ψυχολογική κατάστασή τους, η απόρριψη από το κοινωνικό περιβάλλον ή η οικογενειακή παραμέληση. Ένα «αυστηρό» οικογενειακό περιβάλλον, μια κακοποιητική συμπεριφορά ή ακόμη και τυχόν εκφοβιστικές συμπεριφορές στο σχολικό περιβάλλον, οδηγούν ένα παιδί στη διαδικτυακή «εκτόνωση». 

Επιπλέον, είναι γνωστό, πως η εφαρμογή αυτή εγείρει και αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς έχουν υπάρξει πολλές καταγγελίες για περιεχόμενο το οποίο υποβιβάζει τους χρήστες μειονοτικών ομάδων ή μέλη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργεί αισθήματα  ρατσιστικής βίας και εκφοβισμού. Ένα άλλο συμβάν που προκάλεσε την οργή του κόσμου, συνέβη  όταν διαφήμισε βίντεο που «χειροκροτούσε» τη παιδική κακοποίηση από γονείς, προβάλλοντας το επιχείρημα πως το παιδί τους «ανήκει» και οφείλουν να πράξουν ό,τι χρειαστεί. Το γεγονός αυτό είναι μια απόδειξη της προβολής προτύπων ενδοοικογενειακής βίας. Ακόμη, η εφαρμογή, έχει υπάρξει το μέσο κοινοποίησης παράνομου υλικού σεξουαλικής κακοποίησης καθώς και «πεδίο δράσης» των παιδόφιλων, καθώς η πλειοψηφία των χρηστών είναι νεαρά ανυποψίαστα παιδιά. Ακόμη, πολλές φορές, έχει υπάρξει η πηγή υποκίνησης εγκληματικών πράξεων και παραβατικών ενεργειών, μέσω του βίαιου περιεχομένου του. 

Το Tik Tok, στις μέρες μας, έχει προκαλέσει σημαντική ανησυχία σχετικά με ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Καθημερινά, ολοένα και περισσότερες χώρες καταργούν και απαγορεύουν τη χρήση του.  Η επικινδυνότητα της εφαρμογής έγκειται  στο ποιος πραγματικά διαχειρίζεται το προφίλ, ποια τα μηνύματα που ανταλλάσσει, τί πληροφορίες που προωθεί και με ποιόν σκοπό. Μια εφαρμογή η οποία επιτρέπει εκ πρώτης όψεως τη προβολή αθώων  «βίντεο», με σκοπό τη ψυχαγωγία, δεν φαντάζει τόσο επικίνδυνη. Όμως οι ΗΠΑ έχουν αντίθετη άποψη, καθώς επιμένουν πως η κινεζική εφαρμογή απειλεί την εθνική ασφάλεια, αποτελεί μέσο κατασκοπίας το οποίο παραπληροφορεί και  «φέρεται» να  έχει υπάρξει η αιτία των κυβερνοεπιθέσεων που έχουν δεχτεί οι ΗΠΑ στο παρελθόν.  Πρόσφατα, το ΝΑΤΟ απαγόρευσε τη χρήση της εφαρμογής στους υπαλλήλους του, καθώς η ασφάλεια αποτελεί τον κυρίαρχο στόχο του. Ανώτεροι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ, δήλωσαν πως η κινεζική κυβέρνηση πιθανόν να είχε πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα των χρηστών μέσω της κινεζικής μητρικής εταιρίας, της Bytedance. 

Εν κατακλείδι το Tik Tok, παρόλο που έχει προσελκύσει σημαντικό αριθμό νέων και εφήβων και πρωταγωνιστεί στη σύγχρονη περίοδο, καθημερινά επιδέχεται αυστηρές κριτικές και απαγορεύσεις. Αυτό θα πρέπει να είναι προειδοποιητικό μήνυμα για τους γονείς, οι οποίοι πρέπει πρώτοι από όλους να διαφυλάξουν και να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των παιδιών τους. Η καλύτερη «ασπίδα» άμυνας είναι η δημιουργία μια υγιούς σχέσης, εμπιστοσύνης με τα παιδιά, τα οποία χρειάζονται υποστήριξη και όχι τιμωρητική ή αυταρχική διάθεση. Διαφορετικά, αναζητούν διέξοδο στο διαδίκτυο και σε «επικίνδυνες» διαδικτυακές επαφές. Αυτό συνεπάγεται τη διαμόρφωση μιας ώριμης και υπεύθυνης προσωπικότητας που θα μπορεί να «φιλτράρει» τις διαδικτυακές προκλήσεις. Για αυτόν τον λόγο, απαιτείται η γονική υποστήριξη, η σωστή καθοδήγηση και φυσικά η διαδικτυακή επιμόρφωση. Το διαδίκτυο δεν πρέπει να ποινικοποιείται, οι εφαρμογές δικτύωσης προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα και είναι αναμφίβολα ένα εποικοδομητικό μέσο πληροφόρησης και κοινωνικοποίησης, αλλά είναι αναγκαία η διαδικτυακή συμμόρφωση με τους κανόνες ασφαλείας, και η συνετή διαχείριση του μέσου, προκειμένου να αποφευχθούν καταστροφικές συνέπειες για τη ψυχική υγεία του ατόμου.

csii.gr