Παραμύθια από το Γκεβρέκ Αντά

ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

– ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΟΥ ΡΕΫΧΑΝ –

Την εποχή που υπήρχε η οθωμανική Αυτοκρατορία, στην παρακμή της, υπήρχε ένας τόπος κοντά στην πρωτεύουσά της, κάπως ιδιαίτερος. Ήταν ένα νησί, το Γκεβρέκ αντά, κάπως ξεκομμένο από τα Πριγκηπονήσια. Οι κάτοικοί του, που οι παλιότεροι ήρθαν από τα βουνά και οι νεότεροι από τις συνοικίες της Πόλης, ήταν συντηρητικοί στις πολιτικές και θρησκευτικές τους εκδηλώσεις, με δικές τους όμως ιδιαιτερότητες, με τα δικά τους «ίρτζια». Αυτά, θα τα δούμε σε άλλο παραμύθι…

Μετά το Τανζιμάτ, στην Οθωμανική αυτοκρατορία, άρα και στο Γκεβρέκ αντά, γίνονταν εκλογές. Στις πόλεις και τα νησιά οι κάτοικοι εξέλεγαν κάθε κάποια χρόνια τον τοπικό τους σεχίρμπεη, ο οποίος ιεραρχικά υπαγόταν στον καϊμακάμη – στην περίπτωσή μας, ο σεχίρμπεης του Γκεβρέκ αντά υπαγόταν στον καϊμακάμη της Πόλης. Έτσι, το οθωμανικό έτος 1442, οι Γκεβρεκλήδες βρέθηκαν σε μια περίεργη θέση, στην οποία έπρεπε να επιλέξουν ανάμεσα σε τρεις κυρίως σεχιρμπέηδες.

Ο πρώτος ήταν ο ως εκείνη τη στιγμή σεχίρμπεης, ο Τζουτσέμπεης. Στα χρόνια της αρχής του, όμως, αυτό που γινόταν ήταν ένας συνεχής καυγάς με τον προηγούμενο από αυτόν σεχίρμπεη, τον Μπινιτζή-αγά. Ήταν δε τόσο πολύ μεγάλος ο καυγάς, στο οποίο συμμετείχαν και οι οπαδοί τους με βρισίδια, λόγια και μερικές φορές με τραμπουκισμούς, που οι Γκεβρεκλήδες είχαν βαρεθεί. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτοί.

Και ανάμεσα στους Γκεβρεκλήδες, όσο και στο σουλτανικό ντιβάνι, υπήρχαν πάντα οι επιτήδειοι. Μιτεαχιτλέρηδες, τανσιμάκοι, γεμιγιαπτζήδες αλλά και απλοί μαγαζάτορες, κανόνιζαν πάντα τις «δουλίτσες» τους με τους αξιωματούχους της Οθωμανικής διοίκησης: έφτιαχναν μεγαλεπήβολα έργα ή έπαιρναν δουλειές συντήρησης δρόμων και τα λοιπά, είτε βγάζοντας τους μερίδιο είτε κάνοντάς τους κρυφούς συνέταιρους. Αυτοί λοιπόν οι επιτήδειοι, που στους καιρούς της παρακμής πάντα κυριαρχούν, βλέποντας τον πόλεμο που είχε ξεσπάσει μεταξύ του Τζουτσέμπεη και του Μπινιτζή-αγά, έβλεπαν ταυτόχρονα τις δουλειές τους να πηγαίνουν πίσω ή να κινδυνεύουν. Μέσα σε αυτή τη στενοχώρια, εμφανίστηκε ο σωτήρας τους: ήταν ο τρίτος της παρέας, ο Τεριμίν.

Ο Τεριμίν τους είπε αυτά που ήθελαν να ακούσουν. Όλα θα τακτοποιηθούν όπως πρέπει, με αυτόν διαιτητή (σαν την μπάνκα που μοιράζει την τράπουλα). Στους απλούς Γκεβρεκλήδες μίλησε για την αηδία του συνεχούς καυγά μεταξύ των δύο παλιών σεχιρμπέηδων, οι οποίοι και τους είχαν ξεγελάσει και είχαν αφήσει τον τόπο να ρημάξει. Αποτέλεσμα: οι επιτήδειοι αποφάσισαν να τον δοκιμάσουν και οι απλοί κάτοικοι να τον εμπιστευτούν. Άλλωστε, τί θα μπορούσε να πάει στραβά;

Ο Τεριμίν ως σεχίρμπεης πραγματοποίησε όσα υποσχέθηκε στην πελατειακή του βάση. Μοίρασε τις δουλειές διαιτητεύοντας και όλοι ήταν σχετικά ευχαριστημένοι, για πρώτη φορά μετά την περίοδο του εξοντωτικού πολέμου μεταξύ Τζουτσέμπεη και Μπινιτζή-αγά. Αλλά δεν περιόρισε τους ορίζοντές του.

Την εποχή εκείνη το κόμμα «Βατάν-ι-Χουριέτ» ήταν στην περίοδο της παντοδυναμίας του και κυβερνούσε την αυτοκρατορία. Με τις κατάλληλες επαφές, ο Τεριμίν ήρθε σε επαφή και κανόνισε δουλειές με μεγάλους παράγοντες, όπως με τους τσεσμεσήδες της Πόλης, και ανέβηκε στην εκτίμηση των μηχανισμών του Βατάν-ι-Χουριέτ. Οι κινήσεις του ήταν τόσο επιδέξιες, που ο μεγαλύτερος αντίπαλός του, ο Μπινιτζή-αγάς, αποσύρθηκε και τον υποστήριζε κρυφά και φανερά ακόμα και αν το κόμμα στο οποίο ανήκε ήταν το Χαλκίν Χαρεκέτ, αντίπαλο του Βατάν-ι-Χουριέτ.

Για τον δε κοσμάκη, ο Τεριμίν διατυμπάνιζε πράγματα και θαύματα. Έβαζε να φτιάξουν πράγματα που φαίνονταν (άσχετα με το πόσο κόστιζαν), υποσχόταν συνεχώς ακόμα περισσότερα, κλαιγόταν όταν τον κατήγγειλαν αντίπαλοι (αλλά και όχι αντίπαλοι) και σκυλόβριζε όχι μόνο τους υπαρκτούς αντιπάλους αλλά και αυτούς που θα μπορούσαν να γίνουν αντίπαλοί του ή μπορούσαν να πουν κάτι που θα του έκανε ζημιά στα σχέδιά του. Με αυτό τον τρόπο, ήταν πάντα ένα βήμα μπροστά και στον κοσμάκη (που δεν καταλάβαινε ότι πλήρωνε κάθε πράγμα που τους παρουσίαζαν σαν δώρο και μάλιστα διπλά και τριπλά) αλλά και στους επιτήδειους (που βρήκαν επιτέλους τον κατάλληλο άνθρωπο για τις δουλειές τους).

……

Πλησίαζε όμως το 1446, το έτος που σύμφωνα με το Τανζιμάτ θα ξαναγίνονταν εκλογές.

Στην παντοδυναμία του, ο φίλος μας ο Τεριμίν, βρήκε μπροστά του έναν αντίπαλο. Δηλαδή σχεδόν τον έφτιαξε ο ίδιος τον αντίπαλό του, αφού αυτός δεν είχε σκοπό να γίνει σεχίρμπεης του Γκεβρέκαντα. Ήταν ο Ρεϋχάν, μέλος του Βατάν-ι-Χουριέτ και βοηθός του τότε καϊμακάμη της Πόλης. Στα χρόνια μάλιστα της νεότητάς τους ήταν και φιλαράκια. Από κάποιους καυγάδες και κάποιες αντιπαλότητες, που οι δύσπιστοι είχαν πάντα αμφιβολίες για το πόσο ειλικρινείς ήταν, ο Ρεϋχάν ανακοίνωσε ότι ζητά την ψήφο των Γκεβρεκλήδων για να γίνει ο σεχίρμπεής τους.

Ο Ρεϋχάν, σαν μέλος του Βατάν-ι-Χουριέτ όπως είπαμε, διατυμπάνιζε ότι το κόμμα αυτό που διαχειριζόταν τις τύχες της οθωμανικής αυτοκρατορίας τον υποστήριζε. Στις γιορτές του και τις συγκεντρώσεις του φώναζε καϊμακάμηδες, άλλους σεχιρμπέηδες και κάποιους μιλλέτ βεκιλέρηδες για να δείξει σε όλους ότι με αυτόν συντάσσεται η «κραταιά» (όπως νόμιζαν) αυτοκρατορία. Αλλά λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο…

Τα κόμματα στις παρακμιακές εποχές είναι συντεχνίες συμφερόντων. Έτσι και το Βατάν-ι-Χουριέτ, ένα κόμμα που στην ιστορία έχει συνδεθεί με την παρακμή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ήταν εκείνη την εποχή ισχυρό και οι επιτήδειοί του κανόνιζαν τα πάντα. Αν και ο Ρεϋχάν ήταν παιδί δικό τους, δεν του είχαν την εμπιστοσύνη που ο Τεριμίν είχε κατακτήσει. Όταν ζύγισαν τα πράγματα, αποφάσισαν ότι δεν χρειάζονται περιπέτειες και το καλύτερο είναι να υποστηρίξουν όσο το δυνατό περισσότερο τον δοκιμασμένο Τεριμίν. Αυτό είχε όμως ένα προβληματάκι: πώς θα «ρίξουν» τον Ρεϋχάν έτσι;

Το έλυσαν με απλό τρόπο. Οι επί κεφαλής του Βατάν-ι-Χουριέτ είπαν ότι δεν υποστηρίζουν κανέναν, αν και προτιμούν τα δικά τους παιδιά. Αυτό ο Ρεϋχάν το πήρε σαν υποστήριξη: από τους δύο αυτός ήταν μέλος από τα γεννοφάσκια του. Έκανε το μέγα λάθος: η καλύτερη συγγένεια δεν είναι από το αίμα ή την ανατροφή μα από το τραπέζι. Ο ομοτράπεζος είναι αδελφός – ο ομοϊδεάτης μακρινός φίλος…

Ο Ρεϋχάν, όταν του υπέδειξαν αυτό το γεγονός της εποχής τότε, αρνήθηκε πεισματικά να το πιστέψει. Έδειξε τυφλή εμπιστοσύνη στους δικούς του ανθρώπους, ειδικά στον Μπιλγκί, έναν φανατικό του Βατάν-ι-Χουριέτ για τον οποίο υπήρχαν οι υποψίες ότι επίτηδες κοίμιζε τον Ρεϋχάν, γιατί ένας άλλος ομοϊδεάτης του, ο Σεκέρογλου, έγινε ένα από τα πρωτοπαλλήκαρα του Τεριμίν.

Έτσι για την εκλογή του ’46, δούλεψαν εντατικά με όλους τους τρόπους και ειδικά τους πλάγιους, με επιμονή και επιτηδειότητα από την μια μεριά και μια παρεξηγήσιμη αφέλεια από την άλλη – μια αφέλεια που από ένα σημείο και πέρα, δεν γινόταν πιστευτή. Το αποτέλεσμα ήταν ένας θρίαμβος για τον Τεριμίν. Ένας θρίαμβος, μάλλον όχι μόνο για τον Τεριμίν, αλλά και για αυτούς που τον υποστήριξαν και που είχαν επενδύσει επάνω του.

Και στο Γκεβρέκ συνέχιζαν μετά από λίγες μέρες την ζωή τους. Κάποιοι πλεύρισαν τον νικητή. Κάποιοι κατέβασαν το κεφάλι γιατί πίστεψαν ότι τους πούλησαν. Κάποιοι εξοργίστηκαν από τις αντιδράσεις του Ρεϋχάν μετά την ήττα του (η αλήθεια είναι ότι όχι μόνο δεν την πήρε ψύχραιμα αλλά έδειξε ένα κρυφό πρόσωπο που δεν το ήξεραν). Κάποιοι έβαζαν τα γέλια, μάλλον γιατί είχαν διαίσθηση.

Βλέπετε, πλησίαζε ο 20ος αιώνας. Και η παρακμή τελειώνει φυσικά πάντα με την οδυνηρή πτώση.

Ναστραδίν