Εκεί όπου τα σκουπίδια γίνονται «χρυσός»
ΕΥ ΖΗΝΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣΜΟΣ 17 Οκτωβρίου 2025 fonisalaminas
Το εναλλακτικό παράδειγμα της Κοπεγχάγης με τα μεγάλα κέντρα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης απορριμμάτων
ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Στην Ελλάδα πασχίζουμε εδώ και χρόνια να φτιάξουμε –χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία– τα λεγόμενα «πράσινα σημεία», τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις απλώς θα είναι κάποιοι χώροι με πολλούς κάδους διαφορετικών ρευμάτων ανακύκλωσης.
Η συζήτηση ελάχιστα κινείται γύρω από το πώς θα μειωθούν σοβαρά οι ποσότητες που καταλήγουν στα σκουπίδια, μέσω της πρόληψης και της οργανωμένης επανάχρησης, για την οποία υπάρχουν μόνο μικρές τοπικές πρωτοβουλίες. Οσον αφορά την καύση απορριμμάτων, η συζήτηση έχει ανοίξει στη χώρα μας για πολλοστή φορά, με την αυτοδιοίκηση και μεγάλο μέρος της κοινωνίας να είναι ριζικά αντίθετες. Αιτία; Τόσο η απουσία εμπιστοσύνης στο κράτος, για τη διενέργεια αυστηρών και αξιόπιστων περιβαλλοντικών ελέγχων, όσο και η απόλυτη βεβαιότητα ότι το έργο θα κατασκευαστεί για να εξυπηρετήσει ιδιωτικά συμφέροντα και όχι το δημόσιο συμφέρον.
Την ίδια στιγμή, στην Κοπεγχάγη ο δήμος λειτουργεί δεκάδες κέντρα επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, τεράστιες εγκαταστάσεις στις οποίες οι πολίτες μπορούν να αφήσουν –και αντίστοιχα να πάρουν, δωρεάν– οτιδήποτε υπάρχει μέσα σε ένα σπίτι: από πόρτες και περισσευούμενη ξυλεία έως έπιπλα, βιβλία, κουζινικά, παιχνίδια και κάθε λογής αντικείμενα. Μπορούν επίσης να παρακολουθήσουν σεμινάρια ξυλουργικής, επισκευής επίπλων, ραψίματος και επισκευής ρούχων ή να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές δράσεις.
Οσον αφορά την καύση, στην Κοπεγχάγη λειτουργεί εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων που δέχεται 610.000 τόνους απορριμμάτων κάθε έτος, παράγει ενέργεια για 99.000 σπίτια και θερμαίνει 92.000 διαμερίσματα ετησίως. Το οποίο ανήκει σε πέντε δήμους, στους οποίους και καταλήγουν τα έσοδα από τη λειτουργία του.
Το σύστημα
Ας δούμε, λοιπόν, υπό ποιους όρους λειτουργεί το δανικό σύστημα.
Το δημοτικό κέντρο ανακύκλωσης της περιοχής Σούχαβν (Sydhavn Genbrugscenter) της Κοπεγχάγης άνοιξε τις πύλες του το 2019. Είναι ο μεγαλύτερος από τους πέντε «σταθμούς» ανακύκλωσης και επανάχρησης της Κοπεγχάγης.
Στις εγκαταστάσεις τους οι πολίτες μπορούν να έρθουν και να αφήσουν ή να πάρουν περίπου οτιδήποτε βρίσκεται σε ένα σπίτι (και δεν υπάγεται, σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, στη «διευρυμένη ευθύνη παραγωγού», όπως λ.χ. οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές). «Το κέντρο λειτουργεί επτά ημέρες την εβδομάδα», εξηγεί ο υπεύθυνός του, Σόρεν Λόκε.
«Τα περισσότερα αντικείμενα είναι σε εξαιρετική κατάσταση. Δεν μένουν εδώ πάνω από μια ημέρα», λέει ο υπεύθυνος του κέντρου ανακύκλωσης της περιοχής Σούχαβν, Σόρεν Λόκε.
«Τα αντικείμενα που βρίσκονται εδώ είτε τα φέρνουν οι ίδιοι οι πολίτες ή συλλέγονται με φορτηγά που εξυπηρετούν την απομάκρυνση ογκωδών αντικειμένων από περιοχές της Κοπεγχάγης. Ο πρώτος μας στόχος ήταν η επανάχρηση 6.000 τόνων το έτος και τον πιάσαμε το 2024. Τώρα ο νέος στόχος μας είναι οι 10.000 τόνοι. Τα περισσότερα αντικείμενα είναι σε εξαιρετική κατάσταση – προσπαθούμε κάποια να επισκευάζονται εδώ, στα εργαστήρια που υπάρχουν και επιπλέον έχουμε προσωπικό που βοηθάει στο ξεκαθάρισμα. Τα περισσότερα αντικείμενα δεν μένουν πάνω από μια ημέρα».
Επιτρέπεται η πώληση
Μια ενδιαφέρουσα επιλογή του Sydhavn Genbrugscenter είναι ότι τα αντικείμενα μπορεί να τα πάρει οποιοσδήποτε και να τα πωλήσει. «Επιτρέπουμε την πώληση από μετανάστες, γιατί έτσι κάποιοι θα εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα, αλλά και από μαγαζιά, όπως λ.χ. παλαιοπωλεία. Ο στόχος μας είναι ένας: Να μην καταλήγουν στα σκουπίδια πράγματα που μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν. Οσον αφορά τα καταστήματα, να ξέρετε ότι… υπάρχει ανταγωνισμός με τους πολίτες, καθώς όλοι ξέρουν ότι εδώ ενδεχομένως να βρουν κάτι που να τους ενδιαφέρει δωρεάν».
Το κέντρο δοκιμάζει διάφορες πολιτικές προσέγγισης των πολιτών. «Αντί για Black Friday εμείς διοργανώνουμε Green Friday με εκδηλώσεις στα κέντρα επανάχρησης, ώστε να προτρέψουμε τον κόσμο να πάρει από εδώ όσα χρειάζεται αντί να καταναλώσει χωρίς λόγο», τονίζει ο κ. Λόκε. «Επίσης, κάνουμε εκδηλώσεις: πρόσφατα διοργανώσαμε βραδιά επιτραπέζιων με σχολεία της περιοχής. Στο τέλος της βραδιάς δεν είχε μείνει εδώ ούτε ένα παιχνίδι».
Το κέντρο απασχολεί 25 εργαζομένους και χρηματοδοτείται από τον «φόρο απορριμμάτων» (περίπου 400 ευρώ/έτος για κάθε νοικοκυριό) που έχει θεσπίσει ο δήμος. Η υπηρεσία συλλογής επίπλων με φορτηγά προσφέρεται από το ARC, το διαδημοτικό εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων. Εκτός από τους πέντε σταθμούς επανάχρησης και ανακύκλωσης, ο δήμος έχει ακόμα 15 μικρότερες εγκαταστάσεις στις γειτονιές.
Συνεργασία με την αγορά
Ενα από τα δυνατά στοιχεία του κέντρου είναι ότι διαθέτει εργαστήρια ξυλουργικής και ραπτικής, όπου προσφέρονται μαθήματα, ενώ υπάρχουν συνεργασίες με δανικές σχολές design.
«Εχουμε ένα πρόγραμμα Startup, για πολίτες που θέλουν να μάθουν ξυλουργική. Η συμμετοχή δεν είναι δωρεάν, ωστόσο μπορούμε μέσω του συμβολαίου που υπογράφουμε αντί χρημάτων να αποπληρωθεί από τον “απόφοιτο” μέσω της διδασκαλίας 1-2 workshops τον μήνα. Γενικώς, υπογράφουμε ατομικά συμβόλαια γιατί η χρήση του χώρου έχει ειδικούς όρους – για παράδειγμα, οι όποιες κατασκευές πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο υλικά από το κέντρο (πλην των αναλώσιμων που τα παρέχουμε εμείς). Πρόσφατα δέκα πολίτες που είχαν κάνει εδώ μαθήματα ραπτικής δημιούργησαν μια κολεκτίβα (με το ευφάνταστο όνομα «Ομάδα Ακτιβισμού Υφασμάτων») και κάνουν upscale παλιά ρούχα και υφάσματα με υλικά που έρχονται εδώ», σχολιάζει ο κ. Λόκε.
«Επίσης κάνουμε συμφωνίες με σχολεία, με πανεπιστήμια, δοκιμάζουμε συνεχώς νέα πράγματα και ό,τι πετύχει το επεκτείνουμε. Ζητάμε προτάσεις από τους μαθητές ώστε να γίνουν και τα σχολεία βιώσιμα και τους βοηθάμε στη λύση που επινοούν». Το κέντρο έχει ειδικά προγράμματα για ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, προσφέροντας δυνατότητες για εκπαίδευση ή κάποιο εισόδημα.
Παρέχοντας θέρμανση σε 92.000 διαμερίσματα μέσω της καύσης
Στην Ελλάδα η συζήτηση για την καύση απορριμμάτων άνοιξε πάλι πρόσφατα. Στη Δανία η καύση αποτελεί μια πρακτική που μετράει μισό αιώνα. Η μονάδα της ARC (Amager Resource Center), που λειτούργησε το 2017, είναι το «κόσμημα» των εγκαταστάσεων καύσης της χώρας, χάρη στο ύψους 85 μέτρων κτίριο Copenhill, που σχεδιάστηκε από το διάσημο (δανικό) αρχιτεκτονικό γραφείο BIG και έχει… πίστα σκι στην οροφή του.
Αντίθετα με ό,τι προωθείται στην Ελλάδα (κατασκευή μονάδων καύσης από τον ιδιωτικό τομέα), η ARC είναι διαδημοτική, καθώς ανήκει σε πέντε δήμους της Κοπεγχάγης (Dragor, Frederiksberg, Hvidovre, Tarnby and Copenhagen).
Η αρχική επένδυση ήταν περίπου 550 εκατ. ευρώ. Η μονάδα δέχεται 250-300 φορτηγά με σκουπίδια την ημέρα (περίπου 70 τόνους την ώρα), που προέρχονται από σπίτια και επιχειρήσεις. Ολα αυτά πέφτουν σε έναν «κουβά» χωρητικότητας 22.000 τόνων από όπου με μια τεράστια αρπάγη τροφοδοτείται ο καυστήρας.
Το 2024 η μονάδα οδήγησε σε καύση 610.000 τόνους απορριμμάτων, παράγοντας 298 GWh ενέργειας (που αντιστοιχεί στην κατανάλωση 99.000 νοικοκυριών) και παρήγαγε τηλεθέρμανση για 92.000 διαμερίσματα (1.383 GWh). Είναι αξιοσημείωτο ότι η μονάδα αποτελείται από δύο δίδυμες εγκαταστάσεις, προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα παύσης της λειτουργίας καθεμιάς χωριστά για συντήρηση, χωρίς να παύσει η λειτουργία της μονάδας.
Η μονάδα ARC, που λειτούργησε το 2017, δέχεται 250-300 φορτηγά με σκουπίδια την ημέρα (περίπου 70 τόνους την ώρα), που προέρχονται από σπίτια και επιχειρήσεις.
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής Επικοινωνίας της ARC, Νιλς Θορ Ρόστεντ, μέχρι το 2024 η μονάδα δεχόταν απευθείας τα σύμμεικτα απορρίμματα των πέντε δήμων στους οποίους ανήκε. Από τις αρχές του νέου έτους εφαρμόστηκε ένα νέο σύστημα, όπου όλες οι μονάδες καύσης της ευρύτερης περιοχής κατέθεσαν προσφορές σε διαγωνισμό για τη διαχείριση των συμμείκτων των δήμων. Η μονάδα της ARC επικράτησε στον διαγωνισμό και σήμερα θα παίρνει τα σκουπίδια των πέντε δήμων για τέσσερα χρόνια με κόστος εισόδου (gate fee) 81 ευρώ/τόνο (605 κορώνες Δανίας).
Πηγές εσόδων
Οπως επισημαίνει, η μονάδα είναι κερδοφόρα κυρίως λόγω της πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος εισόδου αντιπροσωπεύει μόλις το ένα τρίτο των εσόδων της, ενώ η τηλεθέρμανση προσφέρεται σε πολύ χαμηλή τιμή καθώς λόγω μονοπωλίου ρυθμίζεται από το κράτος. Οπως υπογραμμίζει ο κ. Ρόστεντ, οι δήμοι δεν δεσμεύονται από το συμβόλαιό τους με τη μονάδα για την παροχή συγκεκριμένων ποσοτήτων απορριμμάτων (ελάχιστες ποσότητες), ούτε έχουν χρηματική ποινή αν φέρουν λιγότερες από όσες έχουν υπολογιστεί.
Αν η μονάδα δεν έχει επαρκείς ποσότητες για τη λειτουργία της, τότε αναζητεί συμφωνίες με άλλους δήμους, ή επιχειρήσεις, ή άλλες περιοχές. «Είναι πιο φθηνό να έρθουν προς αποτέφρωση, ακόμα και από μεγάλες αποστάσεις, λόγω του τέλους ταφής», αναφέρει.
Οσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της μονάδας, οι υπεύθυνοί της υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια ορθή επιλογή. «Με δεδομένο ότι για κάθε τόνο σκουπιδιών που αποτεφρώνεται, παράγεται ένας τόνος διοξειδίου του άνθρακα, οι εκπομπές της μονάδας το 2024 ήταν 610.000 τόνοι», δηλώνει ο κ. Ρόστεντ. «Ομως 60% αυτών των εκπομπών είναι βιογενείς και επομένως δεν υπολογίζονται. Η μονάδα διαθέτει τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες στον τομέα της και πολύ αυστηρότερες προδιαγραφές από αυτές που ορίζει ο νόμος. Οι εκπομπές καθαρίζονται πρώτα ηλεκτροστατικά, μετά με φίλτρα και στη συνέχεια ο καπνός “πλένεται” με νερό, το οποίο επαναχρησιμοποιείται».
Στο ερώτημα κατά πόσον η καύση συμβαδίζει με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, ο κ. Ρόστεντ υποστηρίζει ότι είναι η καλύτερη δυνατή εναλλακτική. «Στη Δανία γίνεται ανακύκλωση σε 10 ρεύματα. Οι μονάδες όπως αυτή διαχειρίζονται το υπόλειμμα, για το οποίο η μόνη άλλη επιλογή θα ήταν η ταφή. Η κοινοτική νομοθεσία ορίζει ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να οδηγούν σε ταφή λιγότερο από το 10% των απορριμμάτων τους έως το 2035.
Σήμερα μόνο εννέα μέλη της Ε.Ε. έχουν επιτύχει αυτόν τον στόχο. Η καύση είναι αποδοτικότερη από την ταφή γιατί παράγει ενέργεια και θέρμανση που υποκαθιστούν τα ορυκτά καύσιμα, μειώνει τις ποσότητες που θάβονται και επομένως το μακροπρόθεσμο περιβαλλοντικό ρίσκο, όπως η ρύπανση του υπεδάφους και οι εκπομπές μεθανίου».
kathimerini.gr
