Αντιμέτωποι με δυσάρεστες εκπλήξεις βρίσκονται χιλιάδες κληρονόμοι χρηματικών ποσών, κινητών και ακινήτων περιουσιακών στοιχείων καθώς μαζί με τα χρήματα και τις περιουσίες κληρονομούν και τα χρέη των αποβιωσάντων προς την εφορία και τους δήμους. Οι οφειλές δεν σβήνονται, αλλά κληρονομούνται κι αυτές από τους απογόνους.
Συχνά μάλιστα συμβαίνει οι κληρονόμοι να αγνοούν ότι ο συγγενής τους δεν είχε αφήσει διαθήκη, με αποτέλεσμα να χάνουν την προθεσμία για να αποποιηθούν την κληρονομιά, ή έχουν ανήλικα παιδιά για τα οποία δεν είχαν πληροφορηθεί ότι μέσα στην προβλεπόμενη προθεσμία πρέπει να αποποιηθούν και αυτά την κληρονομιά με άδεια από το δικαστήριο.
Προβληματική είναι και η περίπτωση κατά την οποία υπάρχει διαθήκη με την οποία ορίζεται ότι τα χρέη βαρύνουν μόνο έναν ή ορισμένους εκ των συγκληρονόμων. Μια τέτοια ρύθμιση με τη διαθήκη δεν μπορεί να αντιταχθεί έναντι του δανειστή της κληρονομιάς, δηλαδή του Δημοσίου, σε περίπτωση ύπαρξης οφειλών της κληρονομιάς έναντι του Δημοσίου.
Οδηγός
Με νέα εγκύκλιό της, η ΑΑΔΕ ξεκαθαρίζει το τοπίο για την αντιμετώπιση χρεών αποβιώσαντος από φόρους, τέλη ή άλλα δικαιώματα προς το Δημόσιο, τους δήμους και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου στη φορολογία κληρονομιών. Σύμφωνα με τα όσα διευκρινίζονται στην εγκύκλιο:
1 Με το θάνατο του προσώπου η περιουσία αυτού, ως σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του είτε εκ του νόμου είτε εκ διαθήκης.
2 Σε φόρο κληρονομιάς υπάγεται η καθαρή ωφέλεια που αποκτά ο κληρονόμος. Δηλαδή ο φόρος επιβάλλεται στην καθαρή θέση της αξίας της κάθε κληρονομικής μερίδας αυτοτελώς.
3 Ρυθμίζονται οι εκπτώσεις χρεών και βαρών που αφορούν στον υπολογισμό του φόρου κληρονομιάς. Για τον υπολογισμό του φόρου κληρονομιάς προβλέπεται ότι από την αξία της κληρονομιαίας περιουσίας και από κάθε μερίδα κατ’ αναλογία, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά από τον διαθέτη, εκπίπτονται, τα χρέη του κληρονομουμένου από φόρους, τέλη ή άλλα δικαιώματα προς το Δημόσιο, δήμους και κοινότητες ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, έστω και αν ο τίτλος, στον οποίο στηρίζεται η βεβαίωση αυτών, έγινε οριστικός και τελεσίδικος μετά το θάνατο του κληρονομουμένου. Από την ανωτέρω διάταξη προκύπτει ρητώς ότι, μεταξύ των εκ του νόμου εκπιπτόμενων χρεών, αναγνωρίζονται και τα χρέη από φόρους.
4 Στη δήλωση φόρου κληρονομιάς, μεταξύ άλλων, αναγράφονται λεπτομερώς τα χρέη και βάρη της κληρονομίας.
5 Οι απαιτήσεις και τα χρέη της κληρονομίας διαιρούνται αυτοδικαίως μεταξύ των συγκληρονόμων ανάλογα με τη μερίδα του καθενός.
6 Η αυτοδίκαιη διαίρεση των απαιτήσεων και των χρεών της κληρονομίας γίνεται σε κάθε περίπτωση διαδοχής, δηλαδή της διαδοχής εκ διαθήκης, της εξ αδιαθέτου καθώς και της αναγκαστικής διαδοχής.
7 Ως «χρέη» της κληρονομίας νοούνται οπωσδήποτε και οι (ενοχικές) υποχρεώσεις της κληρονομίας, δηλαδή οι υφιστάμενες κατά το χρόνο του θανάτου του προσώπου υποχρεώσεις του προς τρίτους.
8 Σε περίπτωση που υπάρχει ρήτρα διαθήκης, με την οποία ο διαθέτης επιβάλλει υποχρέωση καταβολής χρέους της κληρονομίας σε έναν ή ορισμένους μόνον κληρονόμους, όπως γίνεται δεκτό από τη θεωρία, ο διαθέτης δεν μπορεί να αποτρέψει τη διαίρεση των χρεών με διάταξη της διαθήκης του και τούτο διότι αφενός η διάταξη αυτή θα περιείχε ανεπίτρεπτη διάθεση ξένων απαιτήσεων (των δανειστών), αφετέρου με τον τρόπο αυτό θα μεταβαλλόταν το πρόσωπο του οφειλέτη των απαιτήσεων, παρά τη ρύθμιση της ΑΚ 1885.
9 Η σχετική ρήτρα της διαθήκης δεν μπορεί να θίγει το δικαίωμα του κληρονομικού δανειστή να ενάγει τον καθένα από τους συγκληρονόμους για την καταβολή του κληρονομικού χρέους, ανάλογα με τη μερίδα τους.
10 Διαφορετικό είναι το ζήτημα ότι η τυχόν διάταξη του κληρονομουμένου, με την οποία ο κληρονομούμενος επιβαρύνει με χρέος μόνο κάποιον ή κάποιους από τους συγκληρονόμους κατά λόγο διάφορο της κληρονομικής τους μερίδας, δύναται να ισχύει ως προς τις εσωτερικές σχέσεις των συγκληρονόμων, χωρίς όμως να θίγονται τα δικαιώματα των δανειστών της κληρονομίας. Επομένως, ο διαθέτης μπορεί να διανείμει τα χρέη διαφορετικά μεταξύ των συγκληρονόμων του, εντούτοις, μια τέτοια ρύθμιση με τη διαθήκη, η οποία είναι επιτρεπτή στο πλαίσιο της ΑΚ 1890, έχει μόνο ενοχική ενέργεια και επομένως δεν μπορεί να αντιταχθεί έναντι του δανειστή της κληρονομίας, δηλαδή του Δημοσίου, σε περίπτωση ύπαρξης οφειλών της κληρονομίας έναντι του Δημοσίου.
