Συνέπειες αποδοχής κληρονομιάς λόγω παρέλευσης της προθεσμίας αποποίησης

Η αποδοχή της κληρονομιάς, που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποίησης, μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο

ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Αριθμός απόφασης 4496/2019

Η αποδοχή της κληρονομιάς, που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποίησης, μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης, όταν η με τον τρόπο αυτό συναγόμενη αποδοχή δεν συμφωνεί με τη βούλησή του και αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομίας, που αν γνώριζε ο κληρονόμος την αληθινή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό, δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία της αποποίησης.

Πλάνη περί το δίκαιο υπάρχει σε περίπτωση άγνοιας μόνο της υπάρξεως προθεσμίας και της νομικής σημασίας της άπρακτης παρόδου της προθεσμίας αυτής.

Η αγωγή ακύρωσης της αποδοχής κληρονομίας λόγω πλάνης παραγράφεται (εξάμηνη παραγραφή) από την επομένη ημέρα της αποδοχής, σε περίπτωση δε πλασματικής αποδοχής, από την παρέλευση της προθεσμίας αποποίησης, εναγόμενοι δε είναι εκείνοι, στους οποίους θα επαχθεί η κληρονομία και οι δανειστές της κληρονομίας, όπως το Δημόσιο και οι τράπεζες.

Αποποίηση λίγες ημέρες μετά τη λήξη της εξάμηνης προθεσμίας.

Πλάνη των κληρονόμων, επειδή νόμιζαν ότι η προθεσμία είναι εξάμηνη, όπως η αντίστοιχη προθεσμία για την υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομίας. Δεκτή η πλάνη με βάση το μορφωτικό επίπεδο των εναγόντων.

Εμπρόθεσμη η άσκηση της αγωγής, εντός της εξάμηνης προθεσμία από το χρόνο άρσης της πλάνης.

Ακύρωση της πλασματικής αποδοχής λόγω ουσιώδους πλάνης των κληρονόμων.

Απόρριψη ένστασης καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής.

Απόσπασμα της απόφασης

Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1711 εδ. β. 1846, 1847. 1848. 1849.1850, 1851 και 1856 ΑΚ συνάγεται ότι ο κληρονόμος είτε καλείται από διαθήκη, είτε εξ αδιαθέτου, αποκτά αυτοδίκαια την κληρονομιά με μόνο τον θάνατο του κληρονομουμένου, χωρίς να απαιτείται οποιαδήποτε ενέργεια από μέρους του, ακόμα και χωρίς τη γνώση ή θέληση του.

Το δικαίωμα όμως αυτό της αυτοδίκαιης κτήσης της κληρονομιάς είναι προσωρινό και μετακλητό, γιατί τελεί υπό την τιθέμενη από τον νόμο διαλυτική αίρεση της εμπρόθεσμης αποποίησης της κληρονομιάς (άρθρο 1847 ΑΚ), δηλαδή δικαιούται ο κληρονόμος να αποποιηθεί κατά βούληση την κληρονομιά, που έχει επαχθεί σ αυτόν από διαθήκη ή εξ αδιαθέτου, οπότε η κτήση αναιρείται εξαρχής και θεωρείται σαν να μην έγινε ποτέ.

Η αποποίηση της κληρονομιάς είναι δήλωση του προσωρινού κληρονόμου ότι αποκρούει -δεν δέχεται την κληρονομιά, που έχει επαχθεί σ’ αυτόν από διαθήκη ή εξ αδιαθέτου.

Η αποποίηση συνιστά μονομερή δικαιοπραξία διαπλαστικού χαρακτήρα, μη απευθυντέα σε τρίτο, υποκείμενη σε συστατικό τύπο και είναι ανεπίδεκτη οποιασδήποτε αίρεσης ή προθεσμίας, χάριν της ασφάλειας των συναλλαγών (άρθρο 1851 εδ. β ΑΚ).

Η σχετική δήλωση αποποίησης γίνεται ενώπιον του γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς, μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών (με τη διαφοροποίηση του άρθρου 1847 παρ. 2 ΑΚ). που αρχίζει από τότε που ο κληρονομούμενος έλαβε γνώση της επαγωγής και του λόγου αυτής (ΑΠ 725/2014 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Κατά δε τα άρθρα 1847 παρ. 1 εδ. α και 1850 εδ. β του ΑΚ, ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομιά θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή. Γνώση της επαγωγής, ως γεγονός της έναρξης της τετράμηνης προθεσμίας, νοείται η γνώση από τον κληρονόμο του θανάτου του κληρονομούμενου, γνώση δε του λόγου επαγωγής συνιστά η εκ διαθήκης ή κατά την εξ αδιαθέτου διαδοχή κλήση του κληρονόμου στην κληρονομιά.

Εξάλλου, όταν πρόκειται για εξ αδιαθέτου διαδοχή, οπότε η συγγενική σχέση μεταξύ κληρονόμου και κληρονομουμένου είναι από την αρχή δεδομένη και γνωστός στον κληρονόμο ο χρόνος του θανάτου του κληρονομούμενου, η τετράμηνη προς αποποίηση προθεσμία αρχίζει κατά κανόνα (εκτός συνδρομής μεταγενέστερων της επαγωγής γεγονότων, όπως έκπτωση του προηγουμένου, αποποίηση κλπ.) από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου συγγενούς του.

Όταν ο κληρονόμος αποποιηθεί νομίμως και εμπροθέσμως την επαχθείσα σε αυτόν κληρονομιά, θεωρείται η προς τον αποποιηθέντα επαγωγή ότι δεν έγινε και η κληρονομιά επάγεται σ’ εκείνον, ο οποίος θα εκαλείτο, αν ο αποποιηθείς δε ζούσε κατά τον χρόνο του θανάτου του κληρονομούμενου.

Στην περίπτωση αυτή η προθεσμία της αποποίησης της κληρονομιάς στη μερίδα εκείνου που αποποιήθηκε δεν αρχίζει από τη γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου, αλλά από τη γνώση της αποποίησης, διότι στην περίπτωση αυτή η επαγωγή της κληρονομιάς συνδέεται με γεγονότα μεταγενέστερα του θανάτου του κληρονομουμένου (αποποίηση).

Και ναι μεν και πάλι κατά πλάσμα του νόμου ο χρόνος επαγωγής ανατρέχει στο χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου σαν να μην υπήρχε εκείνος που αποποιήθηκε, όμως, όπου ο νόμος απαιτεί για κάποια νομική ενέργεια γνώση της επαγωγής εννοεί και τα μεταγενέστερα αυτά γεγονότα προ της γνώσεως των οποίων η προς αποποίηση προθεσμία δεν αρχίζει (ΑΠ 1534/2011, ΑΠ 426/2002. ΕφΘεσ 1920/2013 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Η προθεσμία της αποποίησης αναστέλλεται, κατά τη ρητή διατύπωση του άρθρου 1847 παρ. 3 ΑΚ εκ των αυτών λόγων, που αναστέλλεται και η παραγραφή (Κ. Παπαδόπουλος. ΑγωγΚληρΔ Α’, παρ.91.4. σελ.179), με συνέπεια την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 255 και 258 παρ. 2 ΑΚ (ΑΠ 1087/2011 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Έτσι, εάν ο κληρονόμος εμποδίστηκε να ασκήσει το δικαίωμα της αποποίησης από δικαιοστάσιο ή από άλλο λόγο ανώτερης βίας μέσα στην ως άνω τετράμηνη προθεσμία, υπάρχει θέμα αναστολής της λόγω του ότι πρόκειται για προθεσμία μικρότερη των έξι μηνών – η προθεσμία αυτή δε λήγει πριν από την παρέλευση τεσσάρων μηνών από την παύση της αναστολής, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 257 εδ. β ΑΚ (Ν. Ψούνη, Κληρονομικό Δίκαιο Ι [2004], παρ. 6.II.2, σελ. 158, Ν. Παπαντωνίου. Κληρονομικό Δίκαιο, Εκδ. 5η, παρ. 19. IV, σελ. 91).

Το πλήρες κείμενο της ΑΠΟΦΑΣΗΣ 4496/2019 του ΠΟΛΥΜΕΛΟΥΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ στο dsanet.gr

odigostoupoliti.eu