Από τους αστραφτερούς προφυλακτήρες στους πλαστικούς που προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια

Όταν ο Carl Benz κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το Benz Patent-Motorwagen, που ήταν το πρώτο μηχανοκίνητο όχημα στην ιστορία, το 1885, δεν σκέφτηκε να τοποθετήσει σε αυτό προφυλακτήρες. Δεν υπήρχαν στον αρχικό σχεδιασμό, καθώς ο Γερμανός πρωτοπόρος της μηχανοκίνησης δεν προέβλεψε την ανάγκη της εγκατάστασής του, παρά το γεγονός ότι υπήρχε επίγνωση ότι μπορεί να συμβεί σύγκρουση με άλλο όχημα.

Οι πρώτοι προφυλακτήρες που γνωρίζουμε εγκαταστάθηκαν το 1897 από τον Τσέχο κατασκευαστή Nesselsdorfer Wagenbarr – Fabriksgesellschaft και μόνο για αισθητικούς σκοπούς. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1901, ο Βρετανός μηχανικός Frederick Richard Simms ήταν ο πρώτος που θεώρησε ότι οι προφυλακτήρες αυτοκινήτων παίζουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ασφάλειας. Το 1905, υπέβαλε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, υποστηρίζοντας ότι στόχος του ήταν να αποφευχθεί ζημιά σε μέρη του αυτοκινήτου, όπως στους καθρέφτες, το ψυγείο και άλλα μέρη του οχήματος. Εξήγησε ότι ο προφυλακτήρας θα πρέπει να κατασκευάζεται από ελαστικά πλαστικά, καουτσούκ ή δέρμα που μέσα σε αυτά θα έχει συμπαγές υλικό.

Ωστόσο, οι κατασκευαστές αυτοκινήτων δεν έλαβαν υπόψη τις συστάσεις του. Καθώς αυξήθηκαν οι πωλήσεις των οχημάτων, τοποθετήθηκαν χαλύβδινες λωρίδες στο μπροστινό και στο πίσω μέρος των οχημάτων. Τα αυτοκίνητα που κατασκευάστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ήταν βαριά και επικίνδυνα και έπρεπε να βρεθεί τρόπος για να γίνουν περισσότερο ασφαλή.

Στη δεκαετία του 1930 και του 1940, οι κατασκευαστές αυτοκινήτων άρχισαν να αξιοποιούν στο έπακρο τις αισθητικές δυνατότητες των προφυλακτήρων. Τα ένωσαν με το αμάξωμα, έδωσαν έμφαση στην παρουσία τους και χάρισαν ιδιαίτερα σχήματα, καθώς είναι ένα μέρος του αυτοκινήτου που κεντρίζει το βλέμμα. Σταδιακά μετέτρεψαν το σχήμα των προφυλακτήρων δίνοντας ο κάθε κατασκευαστής ξεχωριστά στοιχεία ανάλογα με την προσωπικότητα του οχήματος.

Οι μεγάλοι, με αρκετά κιλά και γυαλιστεροί, επιχρωμιωμένοι προφυλακτήρες έγιναν το χαρακτηριστικό γνώρισμα των αμερικανικών εμπορικών οχημάτων. Μάλιστα εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στον εξωτερικό σχεδιασμό μέχρι τη δεκαετία του 1960. Τότε τοποθέτησαν σχάρες, φωτισμό, ακόμη και σωλήνες εξάτμισης σε προφυλακτήρες.

Οι πρώτοι πλαστικοί προφυλακτήρες εγκαταστάθηκαν από τη General Motors στο Pontiac GTO το 1968. Αυτοί κατασκευάστηκαν από ελαστομερές υλικό, στο χρώμα του αμαξώματος του αυτοκινήτου και σχεδιάστηκαν για να απορροφούν τους κραδασμούς σε χαμηλές ταχύτητες χωρίς μόνιμη παραμόρφωση. Παρόμοιοι προφυλακτήρες εγκαταστάθηκαν επίσης στο μοντέλο Plymouth Barracuda (1970-71). Άλλες εταιρείες τοποθέτησαν ελαστικούς προφυλακτήρες σε μεταλλικές ράβδους για να απορροφήσουν τους κραδασμούς.

Το 1973, τέθηκαν σε ισχύ τα πρότυπα ασφάλειας οχημάτων στις ΗΠΑ, καθώς αυτού του είδους οι προφυλακτήρες θεωρήθηκαν από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις και πλέον οι αυτοκινητοβιομηχανίες έπρεπε να βγάζουν στην παραγωγή οχήματα με προφυλακτήρες αυτού του τύπου. Η τάση μεταφέρθηκε σε όλες τις ηπείρους. Μάλιστα αυτά τα πρότυπα καθόρισαν τις διαστάσεις και τις λειτουργίες ασφαλείας των προφυλακτήρων, οι οποίοι επρόκειτο να αποτρέψουν ζημιές σε αυτοκίνητα σε περίπτωση μετωπικής σύγκρουσης και με ταχύτητα μικρότερη των πέντε μιλίων την ώρα.

Από αυτή τη στιγμή οι αυτοκινητοβιομηχανίες έκαναν τα πάντα για να δώσουν αισθητικό αποτέλεσμα στους προφυλακτήρες, αλλά παράλληλα μέσω αυτών θέλησαν να τονίσουν την προσωπικότητα του αυτοκινήτου. Η ασφάλεια των επιβατών έγινε προτεραιότητα για τη βιομηχανία αυτοκινήτων στη Βόρεια Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη.

Οι κατασκευαστές έπρεπε να αναζητήσουν νέα υλικά που θα ήταν ελαφριά, ανθεκτικά και δεν θα είχαν μεγάλο κόστος, προκειμένου να τα ενσωματώσουν αισθητικά στους προφυλακτήρες. Έτσι το επιχρωμιωμένο μέταλλο εξαφανίστηκε λόγω του βάρους και του κόστους του (πετρελαϊκή κρίση του 1973) και άρχισε να κάνει την εμφάνισή του το πλαστικό.

Στην Ευρώπη, οι προφυλακτήρες δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ τόσο επιδεικτικά όσο στην Αμερική. Η έρευνα για την κατασκευή ισχυρών προφυλακτήρων είχε φθάσει σε υψηλά επίπεδα. Κατά συνέπεια το 1972 η Renault έγινε η πρώτη εταιρεία που εξόπλισε το δημοφιλές μοντέλο R5 με πλαστικό προφυλακτήρα.

Στη δεκαετία του 1980, οι πλαστικοί προφυλακτήρες σταθεροποίησαν τη θέση τους ως το κύριο προστατευτικό στοιχείο στα οχήματα. Αυτή η λειτουργία μπήκε στην καθημερινή ημερήσια έρευνα των κατασκευαστών για διαρκή βελτίωση ώστε να προσφέρουν υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας. Παράλληλα οι σχεδιαστές άρχισαν να αναζητούν τρόπους για να προσελκύουν το βλέμμα. Σήμερα πλέον οι προφυλακτήρες δεν εκτελούν μια αισθητική λειτουργία, αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση των επιπέδων ασφάλειας. Ο μπροστινός προφυλακτήρας γίνεται όλο και μεγαλύτερος ώστε να χωράει τα φωτιστικά σώματα, τα φώτα ομίχλης, τις μάσκες, τους αισθητήρες στάθμευσης, αλλά και τα απαραίτητα συστήματα ασφάλειας.

Τα δεκάδες μοντέλα που κυκλοφορούν εμπεριέχουν στον προφυλακτήρα μοναδικά στοιχεία που τα κάνει να ξεχωρίζουν από άλλα μοντέλα, ενώ μέσω αυτού γίνεται και ο διαχωρισμός του στυλ (σπορ, εκτός δρόμου, οικογενειακό).

Επίσης, σε αντίθεση με τους λαμπερούς χρωμιωμένους προφυλακτήρες του παρελθόντος, οι σύγχρονοι προφυλακτήρες από πλαστικό καλύπτουν μέρη που καθιστούν τα αυτοκίνητα πολύ πιο ασφαλή και περικλείουν μέρη του αμορτισέρ, των αναρτήσεων, ενώ έχουν και πρακτικό χαρακτήρα όπως την μείωση της αντίστασης του αέρα, την αύξηση της ψύξης του κινητήρα και την προστασία του αυτοκινήτου από την λάσπη.

Βλέποντας την εξέλιξη του προφυλακτήρα από το 1905 μέχρι σήμερα αντιλαμβανόμαστε ότι δεν φαίνεται να μένει στάσιμη. Ίσως σε λίγα χρόνια να βρεθούμε μπροστά σε νέα μοντέλα προφυλακτήρων που θα είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που γνωρίζουμε την δεκαετία που διανύουμε.

Κυριάκος Παρασίδης – ΑΠΕ ΜΠΕ