Η μελαγχολία στην τρίτη ηλικία και στα άτομα με Aναπηρίες. Όταν η μοναξιά γίνεται ασθένεια

Η μελαγχολία είναι μια κατάσταση που έχει απασχολήσει τον άνθρωπο από τους αρχαίους χρόνους. Θα τη συναντήσει κανείς να αναφέρεται από την εποχή του Ιπποκράτη μέχρι τους σύγχρονους συγγραφείς και ποιητές.

Το ανικανοποίητο συναίσθημα υπήρχε από πάντα και καθώς φαίνεται θα συνεχίσει να δεσμεύει τις ψυχές των ανθρώπων στο διηνεκές. Η μελαγχολία μπορεί να είναι μια απλή κατάσταση, ενίοτε και χωρίς ιδιαίτερη εξήγηση ή αιτία. Αγγίζει όμως και τα βάθη της ψυχής μας, φτάνοντας μας σε μια κατάσταση απελπισίας και απόγνωσης. Ιδιαίτερα όταν βιώνουμε ή βιώσαμε έντονα θλιβερά γεγονότα.

Η συχνότητα που μπορεί να μελαγχολεί ένα άτομο δεν είναι σταθερή για όλους. Εξαρτάται από τις αίτιες, ποια είναι η ρίζα του προβλήματος και από που ξεκινούν τα μελαγχολικά συναισθήματα. Η μελαγχολία επίσης καλό είναι να μην μπερδεύεται με την κατάθλιψη. Η μελαγχολία είναι μια πιο ελαφριά κατάσταση, αν θα μπορούσα να αποδώσω τον όρο στη βαρύτητα των παρενεργειών. Για αυτό άλλωστε και έχει συνδεθεί με πιο ρομαντικές καταστάσεις. Για παράδειγμα μετά το τέλος μιας ρομαντικής σχέσης, ένας έρωτας των καλοκαιρινών διακοπών κ.α.

Παρομοίως έχουμε τη μελαγχολία που αφυπνίζεται από τις εποχές και τα καιρικά φαινόμενα. Το τέλος του καλοκαιριού και η αλλαγή της εποχής. Το φθινόπωρο που φέρνει μαζί του τη συννεφιά και τις μουντές βροχές.

Ο χειμώνας που είναι πιο σκοτεινός και κρύος, ειδικά για άτομα που ζουν μόνα τους. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν επηρεάζει ακόμα και όσους ζουν ή συνυπάρχουν με άλλα άτομα ή μια μεγάλη οικογένεια. Η μελαγχολία όμως μπορεί να προκληθεί όταν το άτομο ξαφνικά και για μεγάλο διάστημα μείνει μόνο του. Ενώ ποτέ ή για πολλά χρόνια ζούσε ανάμεσα σε πολυκοσμία.

Η τρίτη ηλικία και η μελαγχολία.

Στην τρίτη ηλικία αποδίδουμε αρκετές απο τις απότομες ψυχολογικές μεταπτώσεις. Δεν είναι όμως ούτε απότομες, ούτε ανεξήγητες και αναίτιες. Φανταστείτε τον εαυτό σας να έχετε μεγαλώσει δυο, τρία ή και περισσότερα παιδιά.

Τα σπουδάσατε, τα παντρέψατε κάποια από αυτά, άλλα είναι ακόμα ελεύθερα ή με τους συντρόφους τους. Ζουν όμως μακριά σας, έχουν φύγει από το σπίτι της οικογένειας που δημιουργήσατε. Αυτοί οι γονείς ή ο γονέας, αφιέρωσαν τη ζωή τους ολόκληρη στην οικογένεια. Μπορεί στο ενδιάμεσο να χάθηκαν από φίλους ή να κράτησαν επαφή με λίγους. Που με το πέρασμα του χρόνου, χάθηκαν από τη ζωή.

---

---

Πόσο νομίζεις ότι χρειάζεται ο άνθρωπος για να μείνει μόνος του; Μετά από μερικές κηδείες κοντινών σου ανθρώπων, έχεις μείνει να κοιτάς τους τέσσερις τοίχους. Ειδικά αν δεν είχες εκπαιδεύσει τον εαυτό σου στο να είναι πιο κοινωνικός και να έχεις ανοίξει διάπλατα τον κύκλο σου. Για αυτό και παίζουν σημαντικό και θετικό ρόλο στη ζωή των ηλικιωμένων, τα γκρουπ και οι ομάδες που συμμετέχουν. Από το πλέξιμο μέχρι την ορειβασία, όλα βοηθούν να καταλάβει ο άνθρωπος πως η ζωή μετά τα 60 και 70 δεν έχει τελειώσει. Με προσδόκιμο ζωής τα 85-90, σίγουρα έχεις πολλά να κάνεις ακόμα στη ζωή σου.

Φανταστείτε επίσης να μην έχετε δημιουργήσει οικογένεια, να έχετε ζήσει με το σύντροφο σας, χωρίς παιδιά και απογόνους. Κρίνοντας από τις αλλαγές που έχουν γίνει στον κοινωνικό ιστό, πολλά άτομα στα επόμενα χρόνια, θα ζουν μόνα και χωρίς σύντροφο. Το οποίο είναι υπέροχο, γιατί σημαίνει πως δε δοθήκαν σε μια σχέση, από απελπισία ή για να μην μείνουν μόνοι. Θέλει μεγάλο θάρρος και δύναμη αυτή η απόφαση. Παράλληλα θέλει και σωστή προετοιμασία για τα χρόνια που έρχονται.

Όσους φίλους και αν έχετε τώρα, η φυσική μας κατάσταση αναπόφευκτα αλλάζει και κάποιοι θα φύγουν νωρίτερα από εμάς. Φροντίστε να έχετε κοντά σας σημαντικούς και δικούς σας ανθρώπους. Που να νοιάζονται για εσάς και όχι με σκοπό να κληρονομήσουν το σπίτι που ζείτε ή τις αποταμιεύσεις σας.

Η μελαγχολία των ατόμων με αναπηρία.

Νιώθουν μελαγχολία όλοι αυτοί που για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους μπορούσαν να κινηθούν παντού. Σε κάθε χώρο και χώρα, με κάθε τρόπο και χωρίς να αναζητούν την κατάλληλη πρόσβαση. Φανταστείτε τώρα πως είναι να μην έχετε αυτά τα πλεονεκτήματα. Καθώς γεννηθήκατε σε μια εποχή που όλα είναι κατασκευασμένα για τους μη-ανάπηρους. Γιατί εντελώς ανόητα δεν είχαν σκεφτεί τόσα χρόνια πως οι προσβάσιμες εγκαταστάσεις μπορούν να εξυπηρετήσουν τους πάντες, στο τώρα αλλά και στο μέλλον. Γιατί η αναπηρία είναι μια κατάσταση στην οποία μπορεί να περιέλθουμε όλοι μας, από τη μια στιγμή στην άλλη.

Χωρίς πρόσβαση η κοινωνική ζωή των ΑμεΑ είναι συρρικνωμένη.

Περιορισμένοι χώροι για επίσκεψη, για διασκέδαση, για διακοπές, για κοινωνικοποίηση. Η μελαγχολία ξεκινά όταν βρίσκεσαι συνέχεια κλεισμένος στο σπίτι. Βλέποντας τους τέσσερις τοίχους και μια οθόνη τηλεόρασης συνεχώς. Τα μάτια κολλημένα σε ένα βιβλίο, σε ένα κινητό, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενημέρωσης. Όμως ανάλογα την αναπηρία, με δυσκολία να βγεις, να βιώσεις όσα θέλεις, χωρίς περιορισμούς. Είναι ότι βιώσαμε όλοι μας στις συνεχόμενες απαγορεύσεις εξόδου, τα γνωστά λοκντάουν. Ντόρος έγινε για τις συνέπειες στη ψυχική υγειά όλων μας. Σχεδόν κανείς δεν ανέφερε πως η πλειοψηφία των ΑμεΑ, σε λοκντάουν βρίσκεται επι μονίμου βάσεως.

Όταν δεν υπάρχει η πρόσβαση ώστε να μπορείς να βγεις από το σπίτι όποτε θέλεις, δεν μπορείς να κάνεις και μεγάλα σχέδια. Με δυσκολία κανονίζεις να συναντηθείς με φίλους σου ή να συμμετάσχεις σε ομάδες δραστηριοτήτων. Θυμάμαι την εποχή που δίδασκα δημοσιογραφία στην ΕΛΕΠΑΠ. Αρκετά άτομα ήθελαν να πάρουν μέρος στο πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης ραδιοφώνου. Όμως δεν είχαν τρόπο ή κάποιο άτομο, να τους βοηθήσει να βγουν από το σπίτι τους σε συγκεκριμένες ημέρες και ώρες. Απογοήτευση όταν δε χωράς στον ανελκυστήρα ή όταν ακόμα και τρία σκαλοπάτια σου εμποδίζουν την πρόσβαση, την είσοδο και έξοδο από το ίδιο σου το σπίτι.

Για αυτό δεν πρέπει με ευκολία να λέμε πως ότι θέλεις μπορείς να το καταφέρεις, ειδικά αν μπαίνει η αναπηρία ως εμπόδιο. Δεν είναι εύκολο να αλλάξεις σπίτι, να το πουλήσεις, να μετακομίσεις. Να βγεις, να μπεις, να επισκεφτείς ένα καφέ, ένα μπαρ, ένα εστιατόριο. Συχνά επιλέγεις να μην πας πουθενά, για να γλιτώσεις από τη φασαρία, τον ξεσηκωμό και την απογοήτευση στο τέλος. Η επιστροφή στους τέσσερις τοίχους όμως συνοδεύεται από μια μελαγχολία, γιατί δεν είναι επιλογή αλλά καταναγκαστική απόφαση.

Τι παθαίνω και μελαγχολώ;

Αφορμή για το σημερινό άρθρο είναι ένας κύριος 90 χρονών που επαγγελματικά τον συναντώ τρεις φορές την εβδομάδα. Έχει μείνει μόνος του, σε ένα μεγάλο σπίτι, με τη γυναικά του να έχει φύγει από τη ζωή πριν 30 χρόνια. Τα δυο του παιδιά παρόλο που τον επισκέπτονται συχνά και τον βοηθούν όσο μπορούν, δεν είναι αρκετό. Γιατί περισσότερο από βοήθεια, χρειάζεται παρέα και συζήτηση. Τις τελευταίες ημέρες είναι αρκετά πιο μελαγχολικός και σήμερα με ρώτησε: τι πιστεύεις για την κατάσταση μου; Για τη μελαγχολία μου, λες να πάθω κάτι χειρότερο;

Φοβάται μήπως η μελαγχολία του γυρίσει σε Αλτσχάιμερ, σε Πάρκινσον ή κάποια άλλη ασθένεια.

Αναγνωρίζει όμως τη μελαγχολία του. Ηλία, ξέρω πως το μυαλό μου δεν είναι καλά τελευταία, το καταλαβαίνω. Προσπάθησα να τον ενθαρρύνω και του πρότεινα να σπάσει τη σιωπή στο σπίτι. Γεγονός είναι πως δεν βλέπει τηλεόραση ποτέ, διαβάζει αρκετά όμως τα ίδια βιβλία σε επανάληψη. Το ραδιόφωνο το ανοίγει σπανίως και λόγω κορονοϊού, δε δέχεται επισκέψεις από φίλους του εδώ και καιρό. Του πρότεινα να τηλεφωνεί πιο συχνά τους δικούς του ανθρώπους. Να ανοίγει το ραδιόφωνο καθημερινά, η μουσική προσφέρει ηρεμία και αρμονία. Να διαβάσει εφημερίδες, περιοδικά και κάποιο νέο βιβλίο.

Έκλεισα τη βραδιά μαζί του, λέγοντας του: πως περιμένεις να αλλάξει κάτι, κάνοντας κάθε μέρα το ίδιο πράγμα; Θα πρέπει ακόμα και τώρα στα 90 σου, να σπάσεις τη σιωπή, να θυμηθείς τις ωραίες στιγμές της ζωής σου. Του πρότεινα να τις καταγράψει σε ένα χαρτί, όλες, μικρές και μεγάλες στιγμές. Η ιδέα τον έκανε να χαμογελάσει. Ιδέες χρειάζονται οι άνθρωποι, αυτές φωτίζουν ακόμα και τις πιο μελαγχολικές μας ημέρες. Ιδέες και όνειρα, σχέδια και πλάνα για το μέλλον. Ακόμα και αν πραγματοποιήσεις μερικά από αυτά, είναι ικανά για να σε τραβήξουν από τη μελαγχολία.

giatros-in