Οι Γερμανοί δεν το ανακάλυψαν ποτέ: Το κρυφό όπλο των Ελλήνων που έγραψε το έπος του ‘40

Συχνά το έπος του ’40 ανάγεται σε όρους ανδρείας, υπέρβασης και ελληνικού μεγαλείου ψυχής, για τις ανάγκες τόνωσης του εθνικού μας φρονήματος και ενίσχυσης του αφηγήματος για τους «ήρωες που πολεμούν σαν Έλληνες».Η αντίληψη ότι η Ελλάδα νίκησε με σφεντόνες τις υπέρτερες στρατιές του Μουσολίνι είναι φυσικά ένας μύθος. Όχι μόνο διέθετε εξοπλιστική επάρκεια για τον πόλεμο που επέλεξε να κάνει, στη δύσβατη Πίνδο, αλλά είχε φροντίσει να έχει και κάποιους άσους στο μανίκι της. Και ένας από αυτούς ήταν και μια κρυμμένη αεροπορική βάση σε απόσταση αναπνοής από το Μέτωπο της Αλβανίας. Στην οποία γράφτηκαν μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της Αεροπορικής Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ακριβώς γιατί ο εχθρός δεν έμαθε ποτέ ότι υπήρχε.Το μυστικό, πρόχειρο αεροδρόμιο είχε στηθεί δίπλα στον Αχέροντα, στον κάμπο της Παραμυθιάς. Μια περιοχή που ονομάζεται έως και σήμερα «αεροδρόμιο», αλλά για τον αδαή επισκέπτη είναι δύσκολο να αντιληφθεί το λόγο της ονομασίας. Να φανταστεί δηλαδή ότι πριν από περίπου 70 χρόνια, σε αυτή την ήσυχη σήμερα κοιλάδα, έβγαζαν «πολεμικά» μουγκρητά οι κινητήρες αεροσκαφών που απογειώνονταν για να βομβαρδίσουν ιταλικές θέσεις.

Ο χωμάτινος (!) διάδρομος απογείωσης είχε κατασκευαστεί ανάμεσα σε δύο βουνά, δίπλα σε παραπόταμο του Αχέροντα. Εξαιτίας της θέσης του, διατήρησε για πολύ καιρό τη μυστικότητα του, δίνοντας τη δυνατότητα τόσο στη Ελληνική Βασιλική Αεροπορία, όσο και στη RAF να επιχειρούν με καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά υποστηρίζοντας την προσπάθεια του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο.

Η πεδιάδα της Παραμυθιάς, διαμορφώθηκε σε πεδίο προσγείωσης αεροπλάνων κατά τα τέλη του 1939, στο πλαίσιο της αμυντικής ετοιμότητας της χώρας. Με το ξέσπασμα του πολέμου το αεροδρόμιο δεν είχε τεθεί σε λειτουργία, καθώς οι επιχειρήσεις διεκπεραιώνονταν από τα δύο αεροδρόμια των Ιωαννίνων, το βόρειο εκεί που είναι έως σήμερα και το αεροδρόμιο Κατσικά.

Επιχειρησιακοί λόγοι όμως, όπως αναφέρει και το menshouse κατέστησαν αναγκαία τη χρήση του αεροδρομίου Παραμυθιάς, η οποία ξεκίνησε στις αρχές Φεβρουαρίου 1941, με επιχειρήσεις καταδιωκτικών αεροπλάνων της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας.

Λίγες ημέρες αργότερα και καθώς οι αποστολές έβαιναν από εκεί με επιτυχία, η ηγεσία της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας της RAF, η οποία αναδείχτηκε σημαντική αρωγός στις επιχειρήσεις των Ελλήνων, πείστηκε να ξεκινήσει από την Παραμυθιά αποστολές βομβαρδισμού ιταλικών θέσεων στην Αλβανία.

Η δραστηριότητα τους επόμενους δύο μήνες, με αποστολές βομβαρδισμού και υποστήριξης των ελληνικών στρατευμάτων ήταν αποτελεσματικές. Καθώς το αεροδρόμιο συνέχιζε να διατηρεί τη μυστικότητά του, συνεχίστηκε με ανάλογες επιχειρήσεις έως περίπου τις αρχές του Απρίλη 1941, οπότε η κλεψύδρα άρχισε να μετρά αντίστροφα για την Ελλάδα, ενόψει της γερμανικής εισβολής. Η αυλαία της αξιοποίησης του έπεσε με τραγικό τρόπο την 13η Απριλίου 1941. Τότε η 211η Μοίρα Βομβαρδισμού της RAF αποδεκατίστηκε πάνω από τις Πρέσπες, χάνοντας μέσα σε μία αποστολή, 16 αεροπόρους και 6 αεροπλάνα.

Σήμερα, η περιοχή αποτελείται από καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ελαιώνες και βοσκοτόπια, που δεν θυμίζουν σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν του τόπου.

Το 2006 ένας φοιτητής του Φυσικού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Ευθύμιος Σέρμπης, ξεκίνησε μια έρευνα μέσω αναζήτησης πρωτογενούς υλικού για το «αεροδρόμιο» της Παραμυθιάς, έχοντας παρακινηθεί από τις ιστορίες που το συνοδεύουν. Η μελέτη του οδήγησε στην εκπόνηση του δικού του σύγγραμματος, με τίτλο «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών», το οποίο φιλοξενεί μαρτυρίες εν ζωή πρωταγωνιστών και στοιχεία από τα ιστορικά αρχεία της Ελλάδας, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Για τις ανάγκες του αφιερώματος, ο κ. Σέρμπης, ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας , μίλησε μεταξύ άλλων με τον James Dunnet, έναν από τους τελευταίους ιπτάμενους της 211 Squadron της RAF, όπως είχε δηλώσει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Είχε ξεχωρίσει ως μία από τις κορυφαίες στιγμές της έρευνάς του τη συνομιλία με τον Άγγλο, αποβιώσαντα πια, αεροπόρο, κάνοντας λόγο για τη «συγκινησιακή φόρτιση» που προκάλεσε η διαυγής μνήμη του και εξιστόρηση των γεγονότων.

«Ως κορυφαίες στιγμές της έρευνας, ξεχωρίζω τις τηλεφωνικές μου συνομιλίες με τον James Dunnet, έναν από τους τελευταίους ιπτάμενους της 211 Squadron της RAF, ο οποίος δυστυχώς δεν βρίσκεται κοντά μας.

Οι εξιστορήσεις των γεγονότων από τον ίδιο, η διαυγής μνήμη του και ο ενθουσιασμός του για τη γνωριμία μας ήταν αναμφισβήτητα μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές του ταξιδιού αυτού», σημειώνει και ξεδιπλώνει την άγνωστη στο ευρύ κοινό ιστορία του αεροδρομίου, το οποίο «παρότι αποτελούσε μια πρόχειρη, προκεχωρημένη αεροπορική βάση, σημείωσε ιδιαίτερα έντονη δραστηριότητα, κυρίως κατά το δεύτερο μισό του Ελληνοϊταλικού Πολέμου».

   Η ιστορία του αεροδρομίου

Η πεδιάδα της Παραμυθιάς, διαμορφώθηκε σε πεδίο προσγείωσης αεροπλάνων κατά τα τέλη του 1939 στο πλαίσιο της αμυντικής ετοιμότητας της χώρας. Με το ξέσπασμα του πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940, το αεροδρόμιο δεν είχε τεθεί σε λειτουργία, καθώς οι επιχειρήσεις διεκπεραιώνονταν από τα δύο αεροδρόμια των Ιωαννίνων, το βόρειο εκεί που είναι έως σήμερα και το αεροδρόμιο Κατσικά.

Επιχειρησιακοί λόγοι όμως, κατέστησαν αναγκαία τη χρήση του αεροδρομίου Παραμυθιάς, η οποία ξεκίνησε στις αρχές Φεβρουαρίου 1941, με επιχειρήσεις καταδιωκτικών αεροπλάνων της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας.

Λίγες ημέρες αργότερα και καθώς οι αποστολές έβαιναν από εκεί με επιτυχία, η ηγεσία της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας της RAF, η οποία στάθηκε σημαντική αρωγός στις επιχειρήσεις των Ελλήνων, πείστηκε να ξεκινήσει από την Παραμυθιά αποστολές βομβαρδισμού ιταλικών θέσεων στην Αλβανία.

Η δραστηριότητα τους επόμενους 2 μήνες, όπου το αεροδρόμιο διατήρησε τη μυστικότητά του, οι αποστολές βομβαρδισμού και υποστήριξης των ελληνικών στρατευμάτων ήταν αποτελεσματικές. Η δραστηριότητα συνεχίστηκε με ανάλογες επιχειρήσεις, έως περίπου τις αρχές του Απρίλη 1941, όπου η κλεψύδρα μετρούσε αντίστροφα για την Ελλάδα. Η αυλαία έπεσε με την τραγική 13η Απριλίου 1941, όταν η 211η Μοίρα Βομβαρδισμού της RAF που είχε συνδεθεί άρρηκτα με το αεροδρόμιο, αποδεκατίστηκε πάνω από τις Πρέσπες, χάνοντας μέσα σε μία αποστολή, 16 αεροπόρους και 6 αεροπλάνα.

Σήμερα, η περιοχή αποτελείται από καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ελαιώνες και βοσκοτόπια, που δεν θυμίζουν σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν του τόπου.

Ρωτήσαμε τον κ. Σέρμπη γιατί ο τίτλος του ιστορικού πονήματος είναι «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών» και μας παρέπεμψε στα ημερολόγια πολέμου των πρωταγωνιστών.

«Οι Άγγλοι, που επιχείρησαν κατά κόρον από εκεί, ονόμασαν την περιοχή “Valley of Fairey Tales” προφανώς ρωτώντας τι σημαίνει η λέξη “Παραμυθιά”. Φυσικά, η απόδοση του ονόματος με το “παραμύθι” δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά για να το έθεσαν με αυτόν τον τρόπο και να αναφέρουν οι ίδιοι στα ημερολόγιά τους την περιοχή με αυτό το όνομα, θεώρησα πως είναι ένας λογοτεχνικός τίτλος που ταιριάζει με το ιστορικό πλαίσιο του βιβλίο και συμπληρώνεται, από τον υπότιτλο, “η ιστορία του αεροδρομίου Παραμυθιάς κατά τον Β’ ΠΠ”».

Αν και αποτελούσε μια πρόχειρη, προκεχωρημένη αεροπορική βάση, που θα ήταν εύκολος στόχος για τον εχθρό, το αεροδρόμιο της Παραμυθιάς είχε το δικό του μερίδιο συνεισφοράς στην αίσια για την Ελλάδα έκβαση του πολέμου, επιβεβαιώνοντας με αυτήν ότι πάνω απ’ όλες τις αρετές σε μια εμπόλεμη κατάσταση στέκει η προετοιμασία και η στρατηγική.

Mε πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, 
paramytia on line, menshouse.gr,
hellasjournal.com