Τα ΑΕΙ καταθέτουν τα ισχυρά χαρτιά τους

Το νέο σύστημα του υπουργείου Παιδείας

Τα ελληνικά πανεπιστήμια ρίχνονται στον στίβο για τη διεκδίκηση της καλύτερης δυνατής θέσης στην ελληνική λίστα αξιολόγησής τους. Ο στόχος τους είναι να λάβουν το μεγαλύτερο δυνατό μερίδιο στην πίτα της κρατικής χρηματοδότησης. Η «Κ» παρουσιάζει κατ’ αποκλειστικότητα τους τομείς που κάθε ΑΕΙ επέλεξε για να συναγωνιστεί τα υπόλοιπα, σε ένα σύστημα που εφαρμόζεται για πρώτη φορά στη χώρα και έχει προκαλέσει αντιδράσεις τόσο πολιτικές όσο και ακαδημαϊκής φύσης. Ενδεικτικά, πρυτάνεις κάνουν λόγο στην «Κ» ακόμη και για… σφαγή των ΑΕΙ. Αλλοι εκτιμούν ότι στην πρώτη φάση, μετά την αξιολόγηση έπρεπε να δοθεί bonus στα καλύτερα ΑΕΙ αλλά όχι malus στα όσα υστερήσουν. Ουσιαστικά, τα ελληνικά πανεπιστήμια θα πρέπει να εμφανίσουν τα ισχυρά τους χαρτιά για να πάρουν μεγαλύτερο μερίδιο, και το σύστημα που νομοθέτησε η νυν ηγεσία του υπουργείου Παιδείας αναμένεται να προσφέρει μία κατάταξη των 21 κρατικά χρηματοδοτούμενων πανεπιστημίων – πλην του Ανοικτού που έχει δίδακτρα και της ΑΣΚΤ με την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της.

Ειδικότερα, στις 30 Δεκεμβρίου 2021 όλα τα ελληνικά πανεπιστήμια είχαν στείλει στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) τις προτάσεις τους με τις ενότητες στις οποίες επέλεξαν να «ανταγωνιστούν» μεταξύ τους για το 20% της κρατικής τακτικής χρηματοδότησης. Συγκεκριμένα, από το 2022 το 80% της χρηματοδότησης κατανέμεται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων. Το 20% μοιράζεται στα ΑΕΙ κατόπιν αξιολόγησής τους με βάση τρεις ενότητες ποιοτικών κριτηρίων. Η ενότητα «Συνεχής βελτίωση των βασικών ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων του πανεπιστημίου» είναι υποχρεωτική, και τα ΑΕΙ έπρεπε να επιλέξουν τις άλλες δύο μεταξύ τεσσάρων ενοτήτων: 1. Αριστεία στην έρευνα και επιδόσεις του επιστημονικού προσωπικού. 2. Διασύνδεση με την κοινωνία, την αγορά εργασίας, και αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης. 3. Διεθνοποίηση και 4. Ποιότητα πανεπιστημιακού περιβάλλοντος. «Τα ποιοτικά κριτήρια λειτουργούν ή πρέπει να λειτουργούν ως κίνητρα για να αναδείξει το πανεπιστήμιο τους τομείς στους οποίους έχει συγκριτικό πλεονέκτημα ή να βελτιώσει τις αδυναμίες του», παρατήρησε, μιλώντας στην «Κ», ο Περικλής Μήτκας, πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ.

Το μερίδιο από την πίτα της κρατικής χρηματοδότησης, η αξιολόγηση και τα κριτήρια μοριοδότησης.

Κάθε ενότητα περιέχει μοριοδοτούμενα κριτήρια. Ετσι, κάθε ΑΕΙ επιλέγοντας δύο ενότητες μαζί με την τρίτη υποχρεωτική, στην έκθεσή του που έστειλε στην ΕΘΑΕΕ συμπεριέλαβε τα τεκμήρια, δηλαδή τις αποδείξεις για τα όσα υποστηρίζει. Για παράδειγμα, εάν έχει επιλέξει την ενότητα Αριστεία στην έρευνα και επιδόσεις του επιστημονικού προσωπικού, στον φάκελο που έστειλε στην ΕΘΑΕΕ για να διεκδικήσει τη μεγαλύτερη δυνατή μοριοδότηση πρέπει να έχει συμπεριλάβει διεθνείς διακρίσεις του ερευνητικού προσωπικού για τα επιτεύγματα της διεξαγόμενης στο ίδρυμα έρευνας, καθώς και στοιχεία για τη δημιουργία νέων θέσεων έκτακτου προσωπικού που ασκεί ερευνητικά καθήκοντα. Από τις τέσσερις προς επιλογή ενότητες, τα ΑΕΙ μοιράστηκαν ως εξής: Τα περισσότερα ΑΕΙ –15– επέλεξαν την ενότητα της Αριστείας στην έρευνα κ.λπ., δέκα την ενότητα της Διεθνοποίησης, εννέα την ενότητα της Διασύνδεσης με την κοινωνία, την αγορά εργασίας κ.λπ. και οκτώ την ενότητα της Ποιότητας πανεπιστημιακού περιβάλλοντος. Καθώς όλα τα ΑΕΙ θα μοριοδοτηθούν για την πρώτη ενότητα με τίτλο «Συνεχής βελτίωση των βασικών ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων του πανεπιστημίου», θα προκύψει η πρώτη αξιολογική κατάταξη των ελληνικών ΑΕΙ με την υπογραφή του υπουργείου Παιδείας. Επίσης, κατάταξη θα υπάρξει μεταξύ των ΑΕΙ και ως προς τις επιμέρους τέσσερις ενότητες. Oπως ανέφερε ο κ. Μήτκας, η ΕΘΑΕΕ θα κάνει διασταύρωση των στοιχείων που έστειλαν τα ΑΕΙ για να υποστηρίξουν το έργο τους, θα ακολουθήσει η μοριοδότηση κάθε ΑΕΙ και περί τα τέλη του μήνα θα ανακοινώσει τα αποτελέσματά της. Με βάση τη μοριοδότηση των ΑΕΙ, σε κάθε ενότητα θα βγει ένας μέσος όρος, και όσα ΑΕΙ βρεθούν κάτω από τον μέσο όρο θα χάσουν χρηματοδότηση, την οποία θα πάρουν τα ΑΕΙ πάνω από τον μέσο όρο.

«To ΕΜΠ επέλεξε να προβάλει τις επιδόσεις του στις κατηγορίες “Ερευνητική δραστηριότητα, αριστεία στην έρευνα και επιδόσεις του επιστημονικού προσωπικού” και “Διασύνδεση με την κοινωνία, την αγορά εργασίας και αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης”. Η αξιολόγηση, βεβαίως, επαφίεται στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, η οποία καλείται να κανονικοποιήσει ορισμένους δείκτες, για τον επαρκή τεχνικό προσδιορισμό της κατανομής του 20%. Το υπουργείο Παιδείας με τη σειρά του θα κατανείμει την πενιχρότατη μεν προκαθορισμένη κρατική χρηματοδότηση, εμπλουτισμένη δε με την αίγλη της αξιολόγησης μέσω της ποσόστωσης 80%-20%», ανέφερε στην «Κ» ο πρύτανης του ΕΜΠ Ανδρέας Μπουντουβής. «Στην ενότητα κριτηρίων για το ερευνητικό έργο κάθε ΑΕΙ προκύπτει το υπουργείο να έχει επιλέξει να λαμβάνονται υπόψη τα πολυθεματικά ΑΕΙ. Για παράδειγμα, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο εστιάζει στις φυσικές επιστήμες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Αλλά το 30% των καθηγητών του είναι καλλιτέχνες χωρίς ερευνητικό έργο, όπως αυτό καταγράφεται στις βάσεις δεδομένων. Πώς θα ανταγωνιστούμε άλλα ΑΕΙ έτσι;» ρωτά από την πλευρά του μιλώντας στην «Κ» ο πρύτανης του Ιονίου Ανδρέας Φλώρος. «Τα κριτήρια και οι δείκτες χρηματοδότησης οφείλουν να αποτυπώνουν τα ποιοτικά επιτεύγματα των ιδρυμάτων, διασφαλίζοντας ταυτοχρόνως την όσο το δυνατόν ισότιμη και ακριβοδίκαιη μεταχείριση των περιφερειακών έναντι των κεντρικών πανεπιστημίων, πολλώ δε μάλλον όταν αυτά χρησιμοποιούνται ως ανταγωνιστικά εργαλεία χρηματοδότησης. Ισως ο θεσμός του 20% της χρηματοδότησης θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί αρχικά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο οικονομικής επιβράβευσης, τουλάχιστον στα αρχικά στάδια εφαρμογής του», παρατηρεί στην «Κ» ο Σταύρος Δ. Νικολόπουλος, αντιπρύτανης του Παν. Ιωαννίνων. Και τονίζει με νόημα ότι «η υιοθέτηση δεικτών χρηματοδότησης θα πρέπει να συνοδεύεται από σοβαρή αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών των πανεπιστημίων. Η αυτοματοποιημένη άντληση δεδομένων και η διαλειτουργικότητα μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων θα πρέπει να διασφαλίσουν ένα υψηλό επίπεδό αξιοπιστίας και ακεραιότητας».

Οι φόβοι και ο αντίλογος

Επιφυλάξεις εκφράζουν πρυτάνεις για το εάν το σύστημα θα δώσει μια αξιόπιστη εικόνα των ΑΕΙ αλλά και για το πώς θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα. Ενδεικτικά, μιλώντας στην «Κ» ο πρύτανης του Παν. Θεσσαλίας Ζήσης Μουμούρης επέκρινε με σφοδρότητα το σύστημα, «καθώς θα προκύψει μέσος όρος ανά ενότητα κριτηρίων αξιολόγησης και βάσει αυτού θα δοθεί η χρηματοδότηση. Ετσι, θα προκύψει μια στρεβλή εικόνα μεταξύ ΑΕΙ διαφορετικών μεγεθών και κατάταξη χωρίς καμία επιστημοσύνη. Το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να βγουν τα πρώτα ΑΕΙ της κατάταξης και μετά θα υπάρξει… σφαγή». Από την πλευρά της, η πρύτανης του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Μάρα Νικολαΐδου δήλωσε στην «Κ» ότι «δεν γίνεται να λέμε ναι στις διεθνείς κατατάξεις ΑΕΙ και να αρνούμαστε την εσωτερική. Αλλά θα πρέπει η πολιτεία να αξιοποιήσει τα συμπεράσματα με έναν τρόπο μη τιμωρητικό. Το νέο σύστημα είναι ένας τρόπος να αναδείξουμε τον καλύτερό μας εαυτό, και τα ΑΕΙ και η πολιτεία».

kathimerini.gr