Πώς ανυποψίαστοι μικροεπενδυτές έχασαν 200 εκατ. ευρώ

«Μόνο οι ερασιτέχνες χακάρουν συστήματα. Οι επαγγελματίες εξαπατούν ανθρώπους». Τη φράση αυτή του κορυφαίου Αμερικανού γκουρού στην ασφάλεια υπολογιστών, Bruce Schneier, καταφέρνει να κάνει πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια, ένα διεθνές δίκτυο εταιρειών-κελύφων που αποσπά σημαντικά ποσά από ανυποψίαστους πολίτες με δέλεαρ επενδύσεις με γρήγορες και εύκολες αποδόσεις. Οι γνωστές και ως «τηλεφωνικές απάτες από το Λονδίνο» δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Ωστόσο, η πανδημία, που εκτόξευσε τις ώρες ενασχόλησης με το Διαδίκτυο και ενίσχυσε έως ένα βαθμό τη ρευστότητα των νοικοκυριών, προκάλεσε την έξαρση των ηλεκτρονικών εγκλημάτων.

Δεν είναι τυχαίο ότι παρότι πολλές πτυχές του τρόπου λειτουργίας των «μαϊμού» επενδυτών έχουν αποκαλυφθεί, κυρίως στο εξωτερικό, και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει προειδοποιήσει για την ύπαρξη μη αδειοδοτημένων επενδυτικών εταιρειών, οι αετονύχηδες εξακολουθούν όχι μόνο να δρουν ανενόχλητοι, αλλά και να επινοούν νέες μεθόδους εξαπάτησης των… ήδη εξαπατηθέντων!

Η δυσκολία των Αρχών, εντός και εκτός Ελλάδας, να συνδέσουν τα στοιχεία για απάτες που έγιναν στην Ελλάδα από αλλοδαπές εταιρείες με γραφεία στην Ανατολική Ευρώπη και στο Ισραήλ και εξωχώριες έδρες διατηρεί στο απυρόβλητο αυτού του είδους την ιδιαίτερα επικερδή δραστηριότητα. Οι οικονομικές απώλειες θυμάτων στην Ελλάδα εκτιμώνται σε τουλάχιστον 200 εκατ. ευρώ, ενώ μόνο μία ομάδα περίπου 100 απατηθέντων, με μέλη της οποίας συνομίλησε η «Κ», εμφανίζεται να έχει χάσει αθροιστικά 5 εκατ. ευρώ. Σε πολλές περιπτώσεις αποσπώνται μικρά ποσά από πολλούς, με αποτέλεσμα τα θύματα, λόγω του χαμηλού ύψους των απωλειών, να αποθαρρύνονται να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη.

Πώς δρουν

H «κοινωνική μηχανική» (social engineering), δηλαδή η προφορική χειραγώγηση, λειτουργεί τις περισσότερες φορές ως ένας εξαιρετικά αποτελεσματικός δούρειος ίππος, όπως προκύπτει από όσα αναφέρουν στην «Κ» παθόντες. Το μοτίβο είναι κοινό: Ενας υπάλληλος τηλεφωνικού κέντρου, που συνήθως βρίσκεται εκτός Ελλάδας, καλεί έναν ανυποψίαστο πολίτη και του λέει αυτό που θα ήθελε να ακούσει. Με πολύ μικρό αρχικό κεφάλαιο, συνήθως 250 ευρώ, μπορεί να κερδίσει πολλά επενδύοντας σε χρηματοοικονομικά προϊόντα. Τον παραπέμπει στον εξειδικευμένο «επενδυτικό σύμβουλο», ο οποίος του εξηγεί πώς λειτουργούν, για παράδειγμα, οι επενδύσεις σε δυαδικά δικαιώματα προαίρεσης (binary options) ή σε κρυπτονομίσματα. Εάν προβλέψει σωστά την άνοδο ή την πτώση της τιμής ενός νομίσματος (Forex) ή οποιουδήποτε άλλου επενδυτικού προϊόντος, μπορεί να κερδίσει πολλά. Στη συνέχεια ο «επενδυτικός σύμβουλος» καλεί τον συνομιλητή του να εγγραφεί στην επενδυτική πλατφόρμα που του υποδεικνύει. Και σε πολλές περιπτώσεις, αφότου κερδίσει την εμπιστοσύνη του, προτείνει στον ανυποψίαστο πολίτη την εγκατάσταση στον υπολογιστή του ενός λογισμικού απομακρυσμένης πρόσβασης. Κι αυτό για να τον βοηθήσει –«δεδομένου ότι όλες οι ενέργειες γίνονται υπό την απόλυτη εποπτεία του»– να εγγραφεί στην πλατφόρμα που δεν αποτελεί παρά μια ψεύτικη ιστοσελίδα.

«Ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ η οικονομική ζημία που έχει υποστεί ένας μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας από απάτες τύπου Forex. Ο ανυποψίαστος μικροεπενδυτής τοποθετεί τα χρήματά του σε μια πλατφόρμα, η οποία παρουσιάζει κέρδη. Πρόκειται για αριθμούς χωρίς πραγματικό αντίκρισμα, που αυξομειώνουν, με κριτήριο την πίεση που επιδιώκουν να ασκήσουν στα θύματά τους, οι επιτήδειοι. Ετσι, κάποιος που, για παράδειγμα, κατέθεσε 90.000 ευρώ βρίσκεται με κέρδη 300.000 ή και περισσότερο. Οταν όμως έρθει η ώρα της ρευστοποίησής τους, ξεκινάει η ομηρία. Οι επενδυτές μαθαίνουν ότι για να εισπράξουν τα κέρδη τους, τα οποία, όπως τους ενημερώνουν τότε, αποτελούν “μαύρο” χρήμα, θα πρέπει να πληρώσουν έναν πολύ υψηλό φόρο, συνήθως στο βρετανικό Δημόσιο. Οι περισσότεροι όμως από αυτούς δεν έχουν άλλα χρήματα, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται πολλές φορές να δανειστούν ή να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία», εξηγεί ο πρόεδρος του Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI), Μανώλης Σφακιανάκης.

Τυχαίες κλήσεις

Πώς όμως εντοπίζουν τα θύματά τους; Συνήθως καλούν μέσω λογισμικού τυχαία τηλεφωνικούς αριθμούς, με τους υπαλλήλους των αποκαλούμενων διεθνώς ως «boiler rooms» (λεβητοστάσια), δηλαδή εταιρείες με βασική υποδομή ένα τηλεφωνικό κέντρο, να πιέζουν τους ανυποψίαστους συνομιλητές τους να… αδράξουν την επενδυτική ευκαιρία. Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως προσθέτει ο κ. Σφακιανάκης, ενδέχεται να έχει προηγηθεί μια διαφήμιση της Google συνήθως σε ιστοσελίδες υψηλής αναγνωσιμότητας (σημ.: το περιεχόμενο των καταχωρίσεων Google ads συνήθως προσαρμόζεται αυτομάτως και μέσω cookies, με βάση το τι συνήθως αναζητεί στο Ιντερνετ ένας χρήστης). Αλλοτε οι πελάτες, προτού δεχθούν το τηλεφώνημα, έχουν καταχωρίσει τα στοιχεία τους σε μια επενδυτική πλατφόρμα η οποία μπορεί να ανήκει σε μια αδειοδοτημένη εταιρεία.

Τι λένε τα θύματα

Αυτή είναι η περίπτωση του Α.Δ., ενός από τα θύματα, που έχει χάσει 120.000 ευρώ. «Είχα εγγραφεί σε μια νόμιμη πλατφόρμα συναλλαγών. Υστερα από κάποιες ημέρες με κάλεσαν από την Brokerz (εταιρεία με έδρα στον Αγιο Βικέντιο και Γρεναδίνες, για την οποία η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς είχε ενημερώσει το 2019 ότι δεν διαθέτει άδεια). Μου είπαν –χωρίς να διαφωνήσω, διότι δεν θυμόμουν το όνομα της εταιρείας που είχα αρχικά εγγραφεί– ότι προσπάθησα να βάλω χρήματα στην πλατφόρμα τους. Στη συνέχεια μου πρότειναν να ξεκινήσω την τοποθέτησή μου από τα 500 ευρώ. Εβλεπα τα χρήματα στην οθόνη, λάμβανα αποδείξεις και ηλεκτρονικές βεβαιώσεις κερδών. Εχοντας επενδύσει 10.000 ευρώ, μου είπαν πως εάν δεν προσθέσω ακόμη 3.000 ευρώ, ρισκάρω να χάσω τα κέρδη. Ετσι, έφτασα να έχω επενδύσει 120.000 ευρώ, δηλαδή όσα χρήματα είχα διαθέσιμα. Για να καταφέρω να επανακτήσω τα κεφάλαιά μου –κάτι που ποτέ δεν έγινε εφικτό– δανείστηκα, καθώς μου ζήτησαν να πληρώσω φόρο επί των κερδών», σημειώνει.

Αντίστοιχη είναι η ιστορία της Ε.Κ., που κατάφερε να περιορίσει τις απώλειες σε περίπου 8.000 ευρώ, ύστερα από διαδοχικές επενδύσεις σε ανύπαρκτες πλατφόρμες. «Οταν συνειδητοποιείς ότι έχεις εξαπατηθεί και τους απειλείς με προσφυγή στη Δικαιοσύνη, αντιτείνουν ότι τα χρήματα χάθηκαν επειδή η επένδυση δεν απέδωσε τα προσδοκώμενα», εξηγεί.

Τα τεχνάσματα

Το ίδιο μοτίβο εξαπάτησης επαναλήφθηκε και στην περίπτωση του Γ.Δ., με τον οποίο όμως η «επενδυτική σύμβουλος» καλλιέργησε πιο έντονες διαπροσωπικές σχέσεις. «Οσες φορές με είχαν καλέσει, λάμβαναν την ίδια απάντηση. Οτι δεν ενδιαφέρομαι. Εντέλει με παρέπεμψαν στην εξειδικευμένη οικονομική σύμβουλο, η οποία κατάφερε να με πείσει. Για να μου αποδείξει τη βαθιά της γνώση, ορισμένες φορές πριν από την έναρξη της συνεδρίασης προέβλεπε εάν θα αυξηθεί ή θα υποχωρήσει η τιμή μιας μετοχής και πάντοτε επιβεβαιωνόταν όταν ξεκινούσε η διαπραγμάτευση. Με τα τεχνάσματα αυτά δημιουργήθηκε μια σχέση βαθιάς εμπιστοσύνης, η οποία με οδήγησε να επενδύσω 30.000 ευρώ σε binary options. Οι απώλειες όμως αυξήθηκαν, καθώς, ως ένδειξη καλής θέλησης από την πλευρά της, μου πρόσφερε ως δώρο κρυπτονομίσματα στο ένα τέταρτο της τιμής τους, την περίοδο που ένα bitcoin είχε αξία 40.000 ευρώ. Ετσι, πλήρωσα ακόμη 50.000 ευρώ για να αποκτήσω πέντε bitcoins που θεωρούσα ότι είχαν πολλαπλάσια αξία. Είχα φτάσει να έχω εικονικά κέρδη 300.000 ευρώ. Οταν ζήτησα να τα εισπράξω, μου είπε ότι θα πρέπει να πληρώσω φόρο 26%, που θα αποδοθεί από την εταιρεία στο βρετανικό Δημόσιο. Ελλείψει άλλων χρημάτων, μου αντιπρότεινε να δανειστώ πάση θυσία, κάτι που άξιζε τον κόπο, δεδομένου ότι τα κέρδη ήταν πολύ μεγάλα. Υστερα από όλα αυτά συνειδητοποίησα ότι πρόκειται για απάτη και κατέφυγα στις Αρχές», καταλήγει ο Γ.Δ.

Ζητούν και… μπόνους

Συνεχείς κλήσεις για διάστημα αρκετών εβδομάδων κατάφεραν να κάμψουν και τον Ε.Α., ο οποίος ξεκίνησε δοκιμαστικά, ύστερα και από παρότρυνση φίλου του, να τοποθετεί χρήματα σε μια επενδυτική πλατφόρμα. «Οταν αντιλήφθηκα τι συνέβαινε, επιχείρησα να αποσύρω τα χρήματα, κάτι που υπήρξε αδύνατον. Στην περίπτωση του φιλικού μου προσώπου, που είχε επενδύσει 34.000 ευρώ, εμφάνιζαν κέρδη 600.000 ευρώ, τα οποία όμως για να εισπράξει έπρεπε να πληρώσει τον υποτιθέμενο φόρο της τάξεως των 200.000 ευρώ, αλλά και ποσό που αντιστοιχούσε στα bonus του δικού του συμβούλου. Ετσι καταφύγαμε στην Αστυνομία».

Κλήσεις από call centers εγκατεστημένα σε Αλβανία και Ουκρανία

Ειδικοί εξηγούν ότι αυτού του είδους η απάτη παραπέμπει σε ματριόσκα, με αποτέλεσμα ο εντοπισμός όσων πράγματι βρίσκονται πίσω από τις παράνομες επενδυτικές εταιρείες να είναι τις περισσότερες φορές, εάν όχι αδύνατος, εξαιρετικά δύσκολος. Ως εκ τούτου, είναι κοινό μυστικό ότι οι διωκτικές αρχές πόρρω απέχουν από την εξάρθρωση ενός πολυεθνικού δικτύου που φέρεται να συνδέεται και με τις ηλεκτρονικές απάτες του «αδειάσματος» τραπεζικών λογαριασμών.

«Χρήματα που έχουν προέλθει από τραπεζικούς λογαριασμούς ύστερα από υποκλοπή των τραπεζικών κωδικών μέσω phishing (σ.σ. “ηλεκτρονικό ψάρεμα” – π.χ. ο χρήστης κάνει κλικ σε σύνδεσμο που φέρεται να προέρχεται, μέσω ψευδών sms ή e-mail, από την τράπεζά του), κατευθύνονται σε επενδυτικές πλατφόρμες ως δήθεν κέρδη και “ξεπλένονται”», εξηγεί ο κ. Σφακιανάκης.

Δήθεν φορολόγηση

Με μια παραλλαγή της μεθόδου ανακύκλωσης χρήματος βρέθηκε αντιμέτωπη η Σ.Κ., ένα ακόμη από τα θύματα των παράνομων εταιρειών. «Χρησιμοποιώντας την τακτική τής δήθεν φορολόγησης των κερδών, ο σύμβουλος μου είπε ότι για να εισπράξω τα κέρδη μου έπρεπε να πληρώσω φόρο 38.000 ευρώ. Εχοντας δομήσει ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης μαζί του, έπραξα όπως μου είπε. Δεν κατάφερα όμως να δανειστώ περισσότερα από 15.000 ευρώ. Για να με βοηθήσει, δήθεν, να ανακτήσω τα κέρδη, μετέφερε στον τραπεζικό λογαριασμό μου 19.000 ευρώ. Ωστόσο, έχοντας εισέλθει, με τη συναίνεσή μου, στον λογαριασμό μου μέσω του AnyDesk (σ.σ. λογισμικό απομακρυσμένης πρόσβασης), μου αφαίρεσε και τις τελευταίες 4.000 ευρώ που είχαν απομείνει. Στη συνέχεια βρέθηκα να χρωστώ 19.000 ευρώ στον Μ.Θ. Τον πραγματικό δηλαδή δικαιούχο –θύμα και ο ίδιος της επενδυτικής απάτης– του λογαριασμού από τον οποίο είχαν μεταφερθεί οι 19.000 ευρώ», εξηγεί.

Σε πολλές άλλες περιπτώσεις, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το κύκλωμα των επενδυτικών εταιρειών-μαϊμού χρησιμοποιεί μεταφορείς παράνομου χρήματος («money mules»). Πρόκειται για άτομα που στρατολογούνται για να μεταφέρουν σε λογαριασμούς τρίτων, συνήθως σε άλλες χώρες, χρήματα που αποκτώνται μέσω των πλαστών επενδυτικών ιστοσελίδων, κρατώντας ένα ποσοστό ως προμήθεια.

«Κλέβουν» ταυτότητες

Η λίστα όμως με τις απάτες που προκαλεί το άνοιγμα της κερκόπορτας, η επένδυση σε ανύπαρκτα προϊόντα, είναι μακρά. Σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούνται λογαριασμοί κρυπτονομισμάτων με τα στοιχεία (αστυνομική ταυτότητα, λογαριασμός ΔΕΚΟ κτλ.) που είχαν αρχικά παράσχει οι εξαπατηθέντες επενδυτές κατά την εγγραφή τους στις πλατφόρμες. Συχνά τα προσωπικά δεδομένα των θυμάτων παρουσιάζονται, ελαφρώς παραποιημένα, ως η δήθεν πραγματική ταυτότητα των brokers με στόχο να καμφθούν οι αντιστάσεις όσων διακρίνουν κάτι ύποπτο.

Οταν πάλι τα θύματα επιχειρήσουν να περάσουν στην αντεπίθεση, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», συνεργάτες των παράνομων επενδυτικών εταιρειών καλούν, μέσω ειδικού λογισμικού, κάνοντας χρήση τηλεφωνικών αριθμών που δεν τους ανήκουν (spoofing). Με τον τρόπο αυτό επικοινωνούν με τα θύματά τους ισχυριζόμενοι ότι εκπροσωπούν εταιρείες με αντικείμενο τον εντοπισμό και την επιστροφή, έναντι ανταλλάγματος, των χαμένων χρημάτων. Αρκετά συχνά παριστάνουν και τους αστυνομικούς που έχουν αναλάβει την εξιχνίαση των υποθέσεων απάτης.

Οι συνεχείς αυτές μεταλλάξεις των κυκλωμάτων των παράνομων επενδυτικών εταιρειών καθιστούν δύσκολη την ιχνηλάτησή τους, όπως εξηγεί στην «Κ» η Julia Wallace, αναπληρώτρια αρχισυντάκτρια της σύμπραξης ερευνητών δημοσιογράφων σε Ανατολική Ευρώπη, Καύκασο, Κεντρική Ασία και Κεντρική Αμερική (OCCRP). «Αυτού του είδους η απάτη καθίσταται ευκολότερη μέσω του Διαδικτύου και του συστήματος εξωχώριων εταιρειών, που επιτρέπει την ίδρυση επιχειρήσεων-κελυφών που υποδέχονται τα κλεμμένα χρήματα. Πυλώνας του τρόπου λειτουργίας αυτών των εταιρειών είναι ο βομβαρδισμός ευάλωτων ανθρώπων με εξειδικευμένες προτάσεις για επενδύσεις υψηλών αποδόσεων, οι οποίες αφορούν συνήθως χρηματοοικονομικά προϊόντα που είναι στην επικαιρότητα, όπως τα κρυπτονομίσματα ή τα binary options. Ο εντοπισμός των εν λόγω εταιρειών είναι δύσκολος, επειδή πρόκειται για οντότητες που αλλάζουν εύκολα μορφή και βρίσκονται πολύ μακριά από τα θύματά τους. Για παράδειγμα, τα call centers που ερευνήσαμε σε Αλβανία και Ουκρανία είχαν ως στόχο ανθρώπους που βρίσκονταν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στη Βορειοανατολική Ευρώπη ή ακόμη και στη Νότια Αμερική. Απαιτείται εκτεταμένη διασυνοριακή συνεργασία για την αντιμετώπισή τους», αναφέρει η Wallace.

Μόλις 18 συλλήψεις

Μέχρι σήμερα, καρπούς έχει αποδώσει μόνο η συνεργασία των γερμανικών με τις βουλγαρικές και τις κοσοβαρικές αρχές, που οδήγησε στη σύλληψη, τον Απρίλιο του 2021, περίπου 18 ατόμων που βρίσκονταν σε αρκετές χώρες. Πρόκειται ως επί το πλείστον για υπαλλήλους και διοικητικό προσωπικό σε τηλεφωνικά κέντρα επενδυτικών εταιρειών που χρησιμοποιούσαν πλατφόρμες συναλλαγών ισραηλινής τεχνολογίας. Επίσης, την περασμένη εβδομάδα απαγγέλθηκαν κατηγορίες για εξαπάτηση επενδυτικού κοινού στους Ιορντάν Μόλοφ και Κίριλ Τζαμπάροφ, όπως και σε ακόμη έξι άτομα (είχαν συλληφθεί πέρυσι) που είχαν δημιουργήσει ένα δίκτυο επενδυτικών εταιρειών, προκαλώντας απώλειες 2 εκατ. ευρώ σε 19 άτομα.

moneyreview.gr