Το νηπενθές της «δημοκρατίας»

Γράφει ο Τίμων

Πλησιάζει και πάλι εποχή εκλογών. Μια εποχή που υποψήφιοι «κυβερνήτες» εκτίθενται στα μάτια του λαού με επιχειρήματα -που πολλές φορές μοιάζουν με επιχειρήματα καλλιστείων- προκειμένου ο «κυρίαρχος λαός» να επιλέξει.

Η παραπάνω πρόταση είναι ολόκληρη μια παραδοξολογία. Οι υποψήφιοι «κυβερνήτες» στην πραγματικότητα δεν είναι κυβερνήτες αλλά συντονιστές μερίδων και συμφερόντων. Κυβερνούν με τον ίδιο τρόπο που ένας μηχανικός κάνει μια μηχανή να λειτουργεί, φροντίζοντας τα μέρη της να μπορούν να συνυπάρχουν. Αυτό στην καλύτερη περίπτωση- γιατί στην χειρότερη, επιβάλλουν το συμφέρον αυτών που θεωρούν «δικούς τους», «συνάφι» τους. Τα επιχειρήματα τους δεν είναι πολιτικά. Άλλοτε είναι υβριστικά («οι άλλοι είναι οι κακοί, τα τρωκτικά κλπ.»), άλλοτε είναι ωμά ψεύδη («θα κάνουμε το τάδε πράγμα, έχουμε σχέδιο»), άλλοτε είναι επιχειρήματα των κατώτερων βαθμίδων της τροφικής αλυσίδας (συνθήματα του τύπου «φάτε τον οχτρό», πολιτικό μάρκετινγκ που απευθύνεται στα κατώτερα ένστικτα και άλλα πολλά όμορφα). Και ο «κυρίαρχος» λαός…

Ο λαός δεν είναι ποτέ κυρίαρχος στην μορφή του πολιτεύματος που υπάρχει στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες. Μία φορά στα 4 χρόνια του δίνεται μια επίφαση κυριαρχίας με το να το να επιλέγει την μερίδα από το εν όλω πολιτικό σύστημα στην οποία θα παραδώσει την απόλυτη εξουσία, την απόλυτη κυριαρχία. Είναι σαν τον κρουπιέρη που μοιράζει τα χαρτιά στους παίχτες, σε μια παρτίδα χαρτιών στην οποία ο νικητής απλώς τα παίρνει όλα. Η επομένη των εκλογών σημαίνει απλώς μια άλλη μέρα στην οποία ο εκλογέας ξαναγίνεται υπήκοος. Η ημέρα των εκλογών είναι η ημέρα που ο λαός απλώς δεν πενθεί, που δεν αισθάνεται λύπη, που αποβάλλει τη λύπη που προκαλείται από την κατάστασή του, που μοιάζει αναπόδραστη- μία νηπενθής ημέρα κατά την αρχαία έκφραση.

Ας δεχτούμε λοιπόν αυτό το νηπενθές γεγονός και ας αφήσουμε κατά μέρος το ότι αυτό που διαφημίζεται ως «γιορτή της δημοκρατίας» είναι στην πραγματικότητα μια ολιγαρχική επίφαση. Αλλά… μην χαρούμε κι εμείς λίγο! Ενώ περιμένουμε αυτή την μέρα, ίσως αδημονούντες, πέφτουμε αμέσως πάνω σε δύο λογικούς σκοπέλους που μας την δηλητηριάζουν.

Ο πρώτος σκόπελος είναι αυτός που επιγράφεται «αρνητική ψήφος». Δηλαδή, να βγει στις εκλογές ο ψ για να φύγει από την θέση που κατέχει ο χ.

Το έργο το έχουμε δει εδώ και χρόνια: Ανδρέας για να φύγει η δεξιά. Μητσοτάκης για να φύγει ο Ανδρέας. Ανδρέας για να φύγει ο Μητσοτάκης. Σημίτης προς τιμήν του Ανδρέα που πέθανε. Κώστας για να φύγει ο Σημίτης. Γιώργος για να φύγει ο Κώστας. Αντώνης για να φύγει ο Γιώργος (και ο Βαγγέλης). Αλέξης για να φύγει ο Αντώνης. Κυριάκος για να φύγει ο Αλέξης. Και, επειδή μιλούμε από βήμα τοπικού μέσου, ακριβώς έτσι ήταν και στη Σαλαμίνα: Σπύρος για να φύγει ο Βαγγέλης. Γιάννης για να φύγει ο Σπύρος. Ρούλα για να φύγει ο Γιάννης. Γιώργος για να φύγει η Ρούλα και να μην ξανάρθει ο Γιάννης. Θυμίζει ένα παλιό τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη όπου ονόματα ανδρών και γυναικών συμπλέκονταν σε σχέσεις συναπτόμενες ή διαλυόμενες στο οποίο μετά από λίγο ο ακροατής γελούσε από μια πολυπλοκότητα αξεδιάλυτη. Και το τραγούδι αυτό είχε ένα ωραίο τίτλο: «πού βαδίζωμεν κύριοι;».

Η με πολύ μεγάλο κόστος αποκτηθείσα εμπειρία μας, αποδεικνύει ότι συνήθως, αν όχι πάντα, ο αντικαταστάτης του χ είναι το ίδιο ή και περισσότερο κακός. Η αρνητική ψήφος, όπως και η άρνηση ως ιδέα, δεν είναι θέση: είναι ακύρωση. Επομένως, όταν υιοθετείται η όποια άρνηση, το ότι οδηγούμαστε σε μη θετικό αποτέλεσμα είναι απόλυτα φυσικό. Πολύ απλά, η πολύφερνος νύφη της εξουσίας δεν παραδίδεται σε έναν γαμπρό με σκοπό την δημιουργία και την καρποφορία αλλά με σκοπό να μην την πάρει ένας αντίζηλός του. Κανείς δεν θα το έκανε αυτό στην κόρη του. Το κάνει όμως στην πατρίδα του.

Έτσι λοιπόν δεν αρκεί να φύγει ένας κακός κυβερνήτης, όποια βαθμίδα εξουσίας και αν κατέχει. Σημασία έχει το μετά. Σημασία έχει αν ο ένας εσμός που θέλουμε με όλη μας την καρδιά να φύγει γιατί καταστρέφει τον τόπο, αντικατασταθεί από έναν άλλο εσμό που θα θελήσουμε το τέλος να φύγει γιατί θα καταστρέφει τον τόπο. Οι μόνες σταθερές είναι οι εσμοί και οι καταστροφές. Αξίζει άραγε να χάνεται το μέλλον με αυτό τον τρόπο; Πώς θα μας κρίνει η ιστορία για την πρόδηλη μυωπική μας ανοησία;

Ο δεύτερος σκόπελος εξ ίσου αν όχι και περισσότερο επικίνδυνος, επιγράφεται «νέα εποχή, νέες ιδέες». Ή κάπως έτσι τέλος πάντων, γιατί το μάρκετινγκ θέλει συνεχώς νέους όρους για το ίδιο πράγμα.

Η μέθοδος είναι απλή. Συμπήσσεται ένας πολιτικός φορέας υπό την σημαία ενός νέου, άφθαρτου ει δυνατόν ηγέτη. Ο φορέας αυτοχαρακτηρίζεται ως φορέας του νέου, του άφθαρτου, του καινούριου- αυτού που θα θεραπεύσει τις αδυναμίες, αυτού που θα φέρει μια νέα εποχή. Και σε αυτόν εντάσσεται ένας στρατός επαγγελματιών πολιτικών στελεχών, με την αιγίδα του «δοκιμασμένου», του «έμπειρου», του «γνώστη». Και το αποτέλεσμα είναι σαν τον εφιάλτη των χωροτακτών: ένα νέο κτίριο, με άρτια αρχιτεκτονικά σχέδια, για την ανέγερση του οποίου χρησιμοποιούνται υλικά κατεδαφίσεως- μπάζα. Δεν χρειάζεται σεισμός για να πέσει. Ούτε καν ένας δυνατός αέρας- απλώς από την ώρα των εγκαινίων αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση.

Δεν μπορεί στα σοβαρά κανείς να περιμένει ότι μια πολιτική παράταξη στελεχωμένη με ήδη γνωστά και εν πολλοίς αποτυχημένα πρόσωπα θα φέρει ένα καλύτερο μέλλον. Για παράδειγμα όταν βλέπεις σε μια νέα παράταξη να αυτοπροτείνεται ως υποψήφιος κάποιος που έχει ήδη διαγράψει μια πορεία κάθε άλλο παρά άμεμπτη και που μετέρχεται μέσων βυζαντινών συνωμοτών, και να γίνεται αν όχι αποδεκτός, τουλάχιστον ανεκτός, μπορείς να πιστεύεις ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα; Όταν βλέπεις συμπεριφορές που καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα του ελιτισμού, δέχεσαι να ανεχθείς το επίπεδο του υποτελούς στο οποίο θέλουν να σε υποβιβάσουν;

Η αλήθεια είναι ότι πλέον όλοι γνωρίζουν τους σκοπέλους, όχι λόγω εγγενούς σοφίας, αλλά λόγω του ότι έχουν πολλές φορές πέσει επάνω τους. Και πολλές φορές έχουν συντριβεί τα πλοία του μέλλοντος και των ελπίδων τους πάνω στα βράχια τους. Αν συνεχίζουν την ίδια πορεία είναι είτε γιατί διακατέχονται από κάποιο σύνδρομο αυτοθυματοποίησης (καθόλου σπάνιο στην κλινική ψυχολογία) είτε γιατί πιστεύουν στις διαβεβαιώσεις των «ισχυρών» ότι θα τύχουν μια διακριτικής μεταχείρισης και την ώρα του ναυαγίου θα τους δώσουν μια σωσίβια λέμβο.

Τέλος, ας θυμηθούμε και κάτι άλλο. Το νηπενθές δεν είναι μόνο ένα συμβάν, σαν την ημέρα των εκλογών, που δεν λυπεί και που αποβάλλει τη λύπη. Είναι και ένα τροπικό φυτό σπάνιο, περίεργο και θαυμαστό. Αλλά είναι σαρκοβόρο…