Το φεγγάρι συρρικνώνεται: Τι έδειξε νέα έρευνα – Γιατί ανησυχούν οι επιστήμονες
ΕΙΔΗΣΕΙΣΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ 9 Φεβρουαρίου 2024 fonisalaminas
Ο ρόλος των σεισμών στο φεγγάρι και η κούρσα του διαστήματος μεταξύ των ισχυρών χωρών του πλανήτη.
Μια περιοχή του φεγγαριού που βρίσκεται στο επίκεντρο ενός νέου διεθνούς διαστημικού αγώνα, επειδή μπορεί να περιέχει νερό σε παγωμένη μορφή, μπορεί να είναι λιγότερο φιλόξενη από ό,τι πιστεύαμε, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Το ενδιαφέρον για τον νότιο πόλο της Σελήνης αυξήθηκε πέρυσι, όταν η αποστολή Chandrayaan-3 της Ινδίας πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχή ομαλή προσεδάφιση στην περιοχή, λίγες ημέρες μετά τη συντριβή του ρωσικού διαστημικού σκάφους Luna-25 που επιχειρούσε το ίδιο εγχείρημα. Η NASA, σύμφωνα με το CNN, έχει επιλέξει την περιοχή ως τόπο προσεδάφισης για την αποστολή Artemis III, η οποία θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την επιστροφή αστροναυτών στο φεγγάρι ήδη από το 2026, ενώ και η Κίνα σχεδιάζει, επίσης, να δημιουργήσει εκεί μελλοντικά ενδιαιτήματα.
Παρ’ όλα αυτά, τώρα μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τη NASA και δημοσιεύθηκε στο The Planetary Science Journal, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: Καθώς ο πυρήνας του φεγγαριού σταδιακά ψύχεται και συρρικνώνεται, η επιφάνειά του αναπτύσσει «ρωγμές», που δημιουργούν «σεληνιακούς σεισμούς» οι οποίοι μπορεί να διαρκέσουν για ώρες, καθώς και κατολισθήσεις. Όπως και η υπόλοιπη επιφάνεια του φυσικού δορυφόρου της Γης, η περιοχή του νότιου πόλου που αποτελεί αντικείμενο τόσο μεγάλου ενδιαφέροντος είναι επιρρεπής σε αυτά τα σεισμικά φαινόμενα, αποτελώντας ενδεχομένως απειλή για τους μελλοντικούς ανθρώπινους αποίκους και τον εξοπλισμό τους.
«Αυτό δεν πρόκειται να ανησυχήσει κανέναν και σίγουρα δεν πρόκειται να αποθαρρύνει την εξερεύνηση αυτού του τμήματος του νότιου πόλου της Σελήνης», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Τόμας Ρ. Γουότερς, ομότιμος ανώτερος επιστήμονας στο Κέντρο Γήινων και Πλανητικών Μελετών του Εθνικού Μουσείου Αέρος και Διαστήματος, και πρόσθεσε: «Πρέπει, όμως, η προσοχή να εστιαστεί στο ότι η Σελήνη δεν είναι αυτό το καλοκάγαθο μέρος όπου δεν συμβαίνει τίποτα».
Ποια η πηγή των σεληνιακών σεισμών
Το φεγγάρι έχει συρρικνωθεί κατά περίπου 45 μέτρα σε περίμετρο τα τελευταία μερικά εκατομμύρια χρόνια – ένας σημαντικός αριθμός από γεωλογική άποψη, αλλά πολύ μικρός για να προκαλέσει οποιαδήποτε κυματιστή επίδραση στη Γη ή στους παλιρροϊκούς κύκλους, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Στη σεληνιακή επιφάνεια, ωστόσο, είναι μια διαφορετική ιστορία. Παρά τα όσα μπορεί να υποδηλώνει η εμφάνισή του, το φεγγάρι εξακολουθεί να έχει θερμό εσωτερικό, γεγονός που το καθιστά σεισμικά ενεργό.
«Υπάρχει ένας εξωτερικός πυρήνας που είναι λιωμένος και ψύχεται», δήλωσε ο Τόμας Ρ. Γουότερς και τόνισε: «Καθώς ψύχεται, το φεγγάρι συρρικνώνεται, ο εσωτερικός όγκος αλλάζει και ο φλοιός πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτή την αλλαγή – πρόκειται για μια παγκόσμια συρρίκνωση, στην οποία συμβάλλουν και οι παλιρροϊκές δυνάμεις στη Γη».
Επειδή η επιφάνεια του φεγγαριού είναι εύθραυστη, αυτή η έλξη δημιουργεί «ρωγμές», τις οποίες οι γεωλόγοι αποκαλούν ρήγματα. Χαρακτηριστικά, ο Τόμας Ρ. Γουότερς ανέφερε: «Το φεγγάρι θεωρείται ότι είναι αυτό το γεωλογικά νεκρό αντικείμενο όπου δεν έχει συμβεί τίποτα εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Αυτά τα ρήγματα είναι πολύ νέα και συμβαίνουν πράγματα. Στην πραγματικότητα, έχουμε εντοπίσει κατολισθήσεις που συνέβησαν κατά τη διάρκεια του χρόνου που το Lunar Reconnaissance Orbiter βρισκόταν σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι».
Το Lunar Reconnaissance Orbiter ή LRO της NASA εκτοξεύτηκε το 2009 και χαρτογραφεί την επιφάνεια της Σελήνης με διάφορα όργανα. Στη νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 25 Ιανουαρίου στο «The Planetary Science Journal», ο Τόμας Ρ. Γουότερς και οι συνάδελφοί του χρησιμοποίησαν δεδομένα που συνέλεξε το LRO για να συνδέσουν έναν ισχυρό σεληνιακό σεισμό, που εντοπίστηκε με όργανα τα οποία άφησαν οι αστροναύτες του Apollo πριν από περισσότερα από 50 χρόνια, με μια σειρά από ρήγματα στον σεληνιακό νότιο πόλο.
«Γνωρίζαμε από το σεισμικό πείραμα του Apollo, που είχε τέσσερις σεισμογράφους οι οποίοι λειτουργούσαν για μια περίοδο περίπου επτά ετών, ότι υπήρχαν αυτοί οι ρηχοί σεληνιακοί σεισμοί, αλλά δεν γνωρίζαμε πραγματικά ποια ήταν η πηγή», είπε ο Τόμας Ρ. Γουότερς και σημείωσε: «Γνωρίζαμε, επίσης, ότι ο μεγαλύτερος από τους ρηχούς σεληνιακούς σεισμούς που ανιχνεύθηκαν από τους σεισμογράφος του Apollo, βρισκόταν κοντά στον νότιο πόλο. Έγινε ένα είδος αστυνομικής ιστορίας για να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ποια ήταν η πηγή και αποδεικνύεται ότι αυτά τα νεαρά ρήγματα είναι ο καλύτερος ύποπτος».
Ο ισχυρότερος καταγεγραμμένος σεισμός ήταν ισοδύναμος με μέγεθος 5 Ρίχτερ. Στη Γη, αυτό θα εθεωρείτο ένας σεισμός μέτριας έντασης, αλλά η χαμηλότερη βαρύτητα του φεγγαριού θα τον έκανε να φαίνεται χειρότερος, δήλωσε ο Τόμας Ρ. Γουότερς, υπογραμμίζοντας το εξής: «Στη Γη, έχουμε πολύ ισχυρότερη βαρύτητα που μας κρατάει προσκολλημένους στην επιφάνεια. Στο φεγγάρι, είναι πολύ μικρότερη, οπότε ακόμη και μια μικρή επιτάχυνση του εδάφους, θα μας έκανε να πέσουμε ενώ περπατούσαμε. Αυτού του είδους η ταλάντωση μπορεί πραγματικά να αρχίσει να ρίχνει πράγματα σε ένα περιβάλλον χαμηλών G».
Βραχυπρόθεσμες vs. μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
Τα ευρήματα της μελέτης δεν θα επηρεάσουν τη διαδικασία επιλογής της περιοχής προσεδάφισης του Artemis III και αυτό οφείλεται στο εύρος και στη διάρκεια της αποστολής, σύμφωνα με τη συν-συγγραφέα της μελέτης και πλανητική επιστήμονα της NASA, Ρενέ Γουέμπερ.
«Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εκτίμηση του πόσο συχνά μια συγκεκριμένη περιοχή βιώνει έναν σεληνιακό σεισμό είναι δύσκολο να γίνει με ακρίβεια, και όπως και με τους σεισμούς στη Γη, έτσι δεν μπορούμε να προβλέψουμε τους σεληνιακούς σεισμούς», δήλωσε η Ρενέ Γουέμπερ, συμπληρώνοντας: «Οι ισχυροί ρηχοί σεληνιακοί σεισμοί είναι σπάνιοι και αποτελούν χαμηλό κίνδυνο για τις βραχυπρόθεσμες αποστολές στη σεληνιακή επιφάνεια».
Η NASA έχει εντοπίσει 13 υποψήφιες περιοχές προσεδάφισης του Artemis III κοντά στον νότιο πόλο της Σελήνης, χρησιμοποιώντας κριτήρια όπως η δυνατότητα ασφαλούς προσεδάφισης στην περιοχή, η δυνατότητα επίτευξης των επιστημονικών στόχων, η διαθεσιμότητα των συνθηκών εκτόξευσης και το έδαφος, οι επικοινωνίες και ο φωτισμός. Στο πλαίσιο της αποστολής, δύο αστροναύτες θα περάσουν περίπου μια εβδομάδα ζώντας και εργαζόμενοι στη σεληνιακή επιφάνεια.
Ωστόσο, όπως δήλωσε η Ρενέ Γουέμπερ, για μια μακροχρόνια ανθρώπινη παρουσία στο φεγγάρι, η διαδικασία επιλογής της τοποθεσίας θα μπορούσε πράγματι να λάβει υπόψη της γεωγραφικά χαρακτηριστικά, όπως η εγγύτητα σε τεκτονικά χαρακτηριστικά και το έδαφος.
Κίνδυνοι για τις επανδρωμένες αποστολές στο φεγγάρι
Οι σεληνιακοί σεισμοί θα μπορούσαν πράγματι να αποτελέσουν πρόβλημα για τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές προσεδάφισης, δήλωσε ο Γιόσιο Νακαμούρα, ομότιμος καθηγητής Γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, ο οποίος ήταν μεταξύ των ερευνητών που εξέτασαν πρώτοι τα δεδομένα, τα οποία συνέλεξαν οι σεισμικοί σταθμοί του Apollo.
Παρ’ όλα αυτά, ο Γιόσιο Νακαμούρα, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, διαφωνεί σχετικά με την αιτία των σεισμών και δήλωσε ότι τα δεδομένα του Apollo δείχνουν ότι τα φαινόμενα προέρχονται από δεκάδες χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια.
«Ακόμα δεν ξέρουμε τι προκαλεί τους ρηχούς σεληνιακούς σεισμούς, αλλά δεν είναι το ρήγμα ολίσθησης κοντά στην επιφάνεια», είπε χαρακτηριστικά ο Γιόσια Νακαμούρα και τόνισε: «Ανεξάρτητα από το τι προκαλεί αυτούς τους σεισμούς, είναι αλήθεια ότι αποτελούν πιθανή απειλή για μελλοντικές αποστολές προσεδάφισης και χρειαζόμαστε περισσότερα δεδομένα γι’ αυτούς».
Ανεξάρτητα από την υποκείμενη αιτία, ο δυνητικός κίνδυνος που ενέχουν οι σεληνιακοί σεισμοί για τους αστροναύτες, θα περιοριστεί από το γεγονός ότι – τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον – οι άνθρωποι θα βρίσκονται στο φεγγάρι για μικρά χρονικά διαστήματα, το πολύ λίγες ημέρες, σύμφωνα με τον Άλεν Χάσκερ, ερευνητή καθηγητή Γεωφυσικής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, ο οποίος επίσης δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Είναι πολύ απίθανο να συμβεί ένας μεγάλος σεληνιακός σεισμός όσο θα βρίσκονται εκεί. Ωστόσο, είναι καλό να γνωρίζουμε ότι αυτές οι σεισμικές πηγές, που προκαλούν τους σεισμούς, υπάρχουν. Μπορούν να αποτελέσουν μια ευκαιρία για να μελετήσουμε καλύτερα το φεγγάρι, όπως κάνουμε στη Γη με τους σεισμούς», δήλωσε ο Άλεν Χάσκερ και πρόσθεσε: «Μέχρι τη στιγμή που θα υπάρχει μια πραγματική βάση στο φεγγάρι, θα πρέπει να έχουμε μια πολύ καλύτερη ιδέα για τον πραγματικό σεισμικό κίνδυνο με τις επερχόμενες αποστολές».
Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο Τζέφρεϊ Άντριους – Χάνα, αναπληρωτής καθηγητής Πλανητικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, ο οποίος επίσης δεν συμμετείχε στην εργασία. «Οι σεισμοί της Σελήνης είναι ένα απίστευτο εργαλείο για την επιστήμη», υποστήριξε ο ίδιος, σημειώνοντας: «Είναι σαν φακοί στο σεληνιακό εσωτερικό που φωτίζουν τη δομή του για να τη δούμε. Η μελέτη των σεληνιακών σεισμών στον νότιο πόλο θα μας πει περισσότερα για την εσωτερική δομή της Σελήνης καθώς και για τη σημερινή της δραστηριότητα».
ieidiseis.gr
