Μητρικός θηλασμός

Του Ανδρέα Βιλλιώτη
Πηγή: Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού.

Βραχυπρόθεσμα και μακροχρόνια οφέλη για το βρέφος την μητέρα και την κοινωνία.

Πριν κάποια χρόνια σε μία ομιλία κάποιος είχε παρουσιάσει ένα σκίτσο όπου φαινόταν μία αγελάδα δίπλα στο νεογέννητο μοσχαράκι της και από πάνω της ένα συννεφάκι σκέψης το οποίο έλεγε: ποιο από τα διαθέσιμα «ανθρώπινα» γάλατα να δώσω στο παιδί μου; Μέσα από αυτή την εικόνα μπορούμε να καταλάβουμε το αυτονόητο, ότι δηλαδή η αξία του μητρικού γάλακτος είναι ανεκτίμητη, αναντικατάστατη και μοναδική τροφή του βρέφους. Στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες, δυστυχώς δεν υπάρχει καλλιεργημένη η κουλτούρα του μητρικού θηλασμού σαν συμπεριφορά της νέας μητέρας και σε αυτό φταίνε πολλοί παράγοντες που πρέπει να σταθμιστούν και τροποποιηθούν.

Το μητρικό γάλα έχει θετική δια βίου επίδραση στην υγεία της μητέρας και του παιδιού και αποτελεί ένα σημαντικό δείκτη δημόσιας υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η UNICEF συστήνουν αποκλειστικό μητρικό θηλασμό μέχρι το τέλος του 6ου μήνα και παράλληλα με την χορήγηση στερεών τροφών μέχρι τα 2 έτη και ανάλογα με την επιθυμία της δυάδας μητέρα-παιδί. Το μητρικό γάλα αποτελεί την καταλληλότερη μορφή σίτισης για τα βρέφη απόλυτα συμβατή με το ανθρώπινο είδος και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του βρέφους για το οποίο προορίζεται. Το μητρικό γάλα περιέχει όχι μόνο θρεπτικά συστατικά, αλλά και κύτταρα, ορμόνες, ενεργά ένζυμα, ανοσοσφαιρίνες, και μία ποικιλία βιοενεργών μορίων και γι’ αυτό κάποιοι το ονομάζουν «ρευστό ζωντανό ιστό». Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο πρωτόγαλα ή πύαρ, που εκτός από την ιδανικότερη σε σύσταση τροφή για ένα νεογνό, είναι εξαιρετικά πλούσιο σε αντισώματα, αποτελώντας από μόνο του ένα φυσικό ανοσοενισχυτικό για το νεογνό. Παράλληλα ο μητρικός θηλασμός ενισχύει και τη μοναδική διαδραστική σχέση μητέρας και παιδιού.

Ποια είναι τα οφέλη του μητρικού θηλασμού για το παιδί;
• Τα παιδιά που θηλάζουν φαίνεται να έχουν σημαντικά μικρότερη πιθανότητα σοβαρών λοιμώξεων.

• Το μητρικό γάλα είναι ένα τρόφιμο με υψηλή διατροφική αξία για τα πρόωρα νεογνά, συγχρόνως δε η χορήγησή του μειώνει σημαντικά τις επιπλοκές της προωρότητας.

• Το ποσοστό της παχυσαρκίας σε παιδιά που θήλασαν ως βρέφη είναι τόσο χαμηλό και στην παιδική και στην ενήλικη ζωή που καθιστά τον μητρικό θηλασμό ένα από τα βασικότερα μέτρα για την πρόληψή της.

• Η παιδική λευχαιμία, το λέμφωμα, το άσθμα, η ατοπική δερματίτιδα, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι και ΙΙ, η κοιλιοκάκη και οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου φαίνεται να παρουσιάζουν σημαντική μείωση της συχνότητας τους σχετιζόμενη μάλιστα με τη διάρκεια του θηλασμού και την ανοσοτροποποιητική δράση του μητρικού γάλακτος και την συμβολή του στη σύνθεση του μικροβιώματος.

• Σύμφωνα με μελέτες ο μητρικός θηλασμός έως τον πρώτο χρόνο αποτελεί σημαντικό παράγοντα αποτροπής του συνδρόμου αιφνίδιου θανάτου των βρεφών.

• Η είσοδος των στερεών τροφών μετά τον 6ο μήνα και ενώ ακόμα το βρέφος θηλάζει μειώνει σημαντικά την εμφάνιση τροφικών αλλεργιών.

• Υπάρχουν σειρές μελετών που δείχνουν ότι όσο μεγαλύτερη η διάρκεια του μητρικού θηλασμού τόσο καλύτερες οι μετρήσεις στο νοητικό πηλίκο και στις γνωστικές λειτουργίες από την πρώιμη παιδική ηλικία. Συγκεκριμένα φαίνεται πως υπάρχει αιτιολογική συσχέτιση της διάρκειας του μητρικού θηλασμού με τον αντιληπτικό λόγο, με τη λεκτική και μη λεκτική νοημοσύνη, τις σχολικές επιδόσεις και την επίτευξη στόχων στην ενήλικη ζωή. Κάποιες από τις μελέτες αυτές υπογραμμίζουν πως τα πλεονεκτήματα αυτά του αποκλειστικού θηλασμού παραμένουν και κατά την ενηλικίωση. Σε άλλες μελέτες φαίνεται ότι παιδιά που έχουν θηλάσει περισσότερο από 6 μήνες έχουν μικρότερη πιθανότητα εκδήλωσης διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, ή να ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, δεδομένα που αναζητούν όμως ακόμα τεκμηρίωση.

Υπάρχουν όμως οφέλη του μητρικού θηλασμού και για τη μητέρα:
• Οι μητέρες που θηλάζουν έχουν πιο ομαλή περίοδο μετά τον τοκετό. Μειώνεται η πιθανότητα αιμορραγίας, καθυστερεί η έναρξη της εμμηνορρυσίας, ενώ επανέρχεται ταχύτερα το σώμα στην προ της κύησης εικόνα του. Μελέτες αναφέρουν ότι μικρή διάρκεια ή απότομη διακοπή του θηλασμού φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα επιλόχειας κατάθλιψης.

• Σημαντική φαίνεται να είναι η μείωση της πιθανότητας καρκίνου του μαστού, του ενδομητρίου και των ωοθηκών σχετιζόμενα με τη διάρκεια θηλασμού.

• Ο θηλασμός φαίνεται επίσης να μειώνει την πιθανότητα του σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ στις γυναίκες που θήλασαν, ενώ μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες δείχνει θετική συσχέτιση της διάρκειας θηλασμού με τη μειωμένη πιθανότητα καρδιαγγειακής νόσου και υπερλιπιδαιμίας.