Τη στιγμή που η πανδημία προκάλεσε «κατακλυσμιαίες» αλλαγές παγκοσμίως και στοίχισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους, μία επιστήμονας πέρασε από την αφάνεια και την απαξίωση στο προσκήνιο μέσω της ανακάλυψης των εμβολίων τύπου mRΝΑ. Η διαδρομή αυτή, ωστόσο, δεν ήταν εύκολη.
Πρόκειται για την 66χρονη Ουγγαρέζα βιοχημικό Κάταλιν Κάρικο, πρωτοπόρο των εμβολίων τύπου mRΝΑ που σήμερα σώζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ζωές σε ολόκληρο τον κόσμο και θεωρούνται τα πιο αποτελεσματικά και τα πιο ασφαλή από τα όπλα που διαθέτει η ανθρωπότητα κατά της πανδημίας. Οι πολυετείς έρευνές της, όμως, λίγο έλειψε να της κοστίσουν την καριέρα της.
Μετά από πολύ κόπο, η Κάρικο είχε κάνει μια σημαντική ανακάλυψη και ήθελε να υποβάλει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Αλλά για να γίνει αυτό έπρεπε να πείσει έναν αξιωματούχο για θέματα περί πνευματικής ιδιοκτησίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανία.
Η συνάντησή τους πήγαινε άσχημα. «Δεν ήταν πολύ ενθουσιώδης, συνέχισε να ρωτάει, “Για ποιο πράγμα είναι καλό;”, ήμουν τόσο απογοητευμένη που δεν το καταλάβαινε».
Καθώς ετοιμαζόταν να παραδεχτεί την ήττα της, η Κάρικο παρατήρησε ότι ο αξιωματούχος ήταν φαλακρός: «Του είπα “ξέρεις τι; Το mRNA θα ήταν καλό για την ανάπτυξη των μαλλιών”». Ξαφνικά, άλλαξε στάση, όπως διηγείται. Μέχρι το τέλος της συνάντησης, είχε συμφωνήσει για το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Εκείνη την εποχή, ήταν μια σπάνια νίκη για την Κάρικο, της οποίας η έρευνα συνέχισε και άνοιξε το δρόμο για τα εμβόλια κορωνοϊού που έχουν αναπτυχθεί με ταχύτητα αστραπής από την Pfizer/BioNTech και τη Moderna.
Ο αγώνας της Ουγγαρέζας βιοχημικού να πείσει τον σκεπτικιστή αξιωματούχο ήταν μόνο μία από τις πολλές στιγμές που θα μπορούσαν να σταματήσουν την ανάπτυξη των εμβολίων mRNA. Ωστόσο αυτό δεν συνέβη.
Αν και το mRNA είχε δοκιμαστεί σχετικά σε μικρό βαθμό σε ανθρώπους πριν από την πανδημία, τα εμβόλια που χρησιμοποιούν την τεχνολογία του λειτουργούν εξαιρετικά καλά – με ποσοστά αποτελεσματικότητας άνω του 90%, σημαντικά υψηλότερα από τους ανταγωνιστές. Φαίνονται επίσης – μέχρι στιγμής- να είναι ασφαλέστερα από άλλα εμβόλια. Δεν έχουν συνδεθεί με τα σπάνια αλλά σοβαρά περιστατικά θρομβόσεων που αποδίδονται στην AstraZeneca και την Johnson & Johnson.
Εκείνοι οι πρώτοι επενδυτές που διακινδύνευαν τα χρήματά τους έχουν σήμερα ανταμειφθεί με δισεκατομμύρια. Οι υποστηρικτές του mRNA ισχυρίζονται ότι τα εμβόλια κατά της Covid-19 είναι μόνο η αρχή. Τώρα που η τεχνολογία έχει αποδειχθεί, αναφέρουν ότι μπορεί να αναπτυχθεί για την αντιμετώπιση πολλών ασθενειών, από καρκίνο και κυστική ίνωση έως HIV και καρδιακές παθήσεις.
Ωστόσο, μια σημαντική ομάδα επιστημονικών κύκλων πιστεύει ότι θα περάσουν δεκαετίες πριν η τεχνολογία είναι κατάλληλη για αυτό το σκοπό – και ότι οι κίνδυνοι αποτυχίας παραμένουν υψηλοί.
Παρά το ρόλο του εναντίον της Covid-19, το mRNA αποτελέι βήμα για μια επιστημονική αλλαγή ή ένα εντυπωσιακό θαύμα; Η ύπαρξη mRNA προτάθηκε για πρώτη φορά το 1961 από δύο Γάλλους επιστήμονες, τον Ζακ Μονόντ και τον Φρανσουά Τζακόμπ, οι οποίοι υποστήριζαν ότι έπρεπε να υπάρχει ένας «ενδιάμεσος» που μετέφερε πληροφορίες στο εργοστάσιο παραγωγής πρωτεϊνών του σώματος. Εάν οι επιστήμονες μπορούσαν να διακόψουν τη διαδικασία μεταφοράς ελαττωματικών μηνυμάτων εισάγοντας διορθωμένα αντίγραφα mRNA στο σώμα, θα μπορούσαν να σταματήσουν τις σχετικές ασθένειες. Ωστόσο, σε αντίθεση με την πρόοδο της ιατρική επιστήμη, η ανακάλυψη του mRNA οδήγησε ήταν σιωπηλή για πάνω από 40 χρόνια.
Tο 2005 η Κάρικο και ο ανοσολόγος Ντριου Βάισμαν δημοσίευσαν μία μελέτη που έλυνε ένα από τα βασικά τεχνικά εμπόδια χρησιμοποιώντας τροποποιημένα νουκλεοσίδια για να απορροφήσουν τα κύτταρα το mRNA χωρίς να υπάρξει ανοσολογική απόκριση απέναντί του. Ο βιολόγος βλαστικών κυττάρων του Χάρβαρντ, Ντέρικ Ρόσι, διάβασε την μελέτη της Κάρικο και του Βάισμαν και χαρακτήρισε το έργο τους ως πρωτοποριακό. Ο Ντέρικ Ρόσι σε συνεργασία με τον Ρόμπερτ Λάνγκερ ίδρυσαν στη συνέχεια την βιοτεχνολογική εταιρεία Moderna.
Πολλές φαρμακευτικές εταιρείες εγκατέλειψαν την εν λόγω τεχνολογία, ενώ ορισμένες εστίασαν στην λιγότερο κερδοφόρα περιοχή των εμβολίων, όπου οι δόσεις θα ήταν σε χαμηλότερα επίπεδα και οι παρενέργειες μικρότερες.
Μέχρι την έναρξη της πανδημίας COVID-19, κανένα φάρμακο ή εμβόλιο δεν είχε λάβει άδεια για χρήση σε ανθρώπους. Τον Δεκέμβριο του 2020, δύο mRNA εμβόλια εγκρίθηκαν από τουλάχιστον μία ρυθμιστική αρχή για ευρεία χρήση χορηγώντας άδεια έκτακτης ανάγκης. Τα εμβόλια που αδειοδοτήθηκαν ήταν των εταιρειών Pfizer-BioNTech με εμπορική ονομασία Comirnaty και το εμβόλιο mrna-1273 της Moderna.
Ο στόχος του εμβολιασμού είναι να διεγείρει το προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να δημιουργήσει αντισώματα, τα οποία στοχεύουν σε ένα συγκεκριμένο παθογόνο. Τα σημεία του παθογόνου, στα οποία στοχεύουν τα αντισώματα ονομάζονται αντιγόνα.
Τα εμβόλια mRNA λειτουργούν διαφορετικά από τα κλασσικά. Τα κλασσικά εμβόλια ενεργοποιούσαν την παραγωγή αντισωμάτων ως ανοσολογική απάντηση στην χορήγηση αντιγόνων. Η χορήγησή τους περιείχε αδρανοποιημένους ιούς, εξασθενημένους ιούς, αδρανοποιημένα τοξικά παράγωγα, υπομονάδες παθογόνων τα οποία ετοιμάζονταν και αναπτύσσονταν εκτός του σώματος.
Σε αντίθεση, τα mRNA εμβόλια, εισάγουν ενδομυϊκώς στον οργανισμό μας, ένα συνθετικό δημιουργημένο τμήμα της γενετικής ακολουθίας που κωδικοποιεί το αντιγόνο αυτό. Αυτά τα μεμονωμένα τμήματα mRNA απορροφώνται από τα δενδρικά κύτταρα, τα οποία είναι τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα δενδρικά κύτταρα χρησιμοποιούν τα ριβοσώματα ώστε να διαβάσουν το mRNA προτού το καταστρέψουν.
Στη συνέχεια, αφού διαβαστούν από τα ριβοσώματα, θα παραγάγουν την πρωτεΐνη, δηλαδή το αντιγόνο, η οποία κωδικοποιείται στο mRNA. Το αντιγόνο θα εκφραστεί στην επιφάνεια των δενδρικών κυττάρων και θα διεγείρει την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού. Η ικανότητα αυτή να παραγάγει το κύτταρο το αντιγόνο, έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση πολύ περισσότερων τμημάτων αντιγόνου σε αυτές τις κυτταρικές επιφάνειες, γεγονός το οποίο θα μπορεί να ενισχύσει την ανοσοαπόκριση του οργανισμού μας, μέσω της χυμικής και κυτταρικής ανοσίας.
Τα γονίδια των κυττάρων που αποροφούν τα μόρια που περιέχουν το mRNA δεν μεταβάλλονται. Το mRNA που χορηγείται με τον εμβολιασμό χρειάζεται να φθάνει μόνο στο κυτταρόπλασμα και δεν διεισδύει στον κυτταρικό πυρήνα, όπου βρίσκονται τα γονίδια και δεν μπορούν να τροποποιήσουν το DNA.
Η 66χρονη, η οποία έφυγε από την Ουγγαρία το 1985 για να συνεχίσει μια ακαδημαϊκή καριέρα στις ΗΠΑ, με τον σύζυγό της και το μικρό παιδί τους, θεωρείται πλέον πιθανή υποψήφια για το βραβείο Νομπέλ Χημείας.
www.kathimerini.gr/
