Πολλαπλή Σκλήρυνση και Άσκηση

ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Ειδίκευση Άσκηση, Ευρωστία και Υγεία

Η πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ) ή αλλιώς σκλήρυνση κατά πλάκας, αποτελεί μια αυτοάνοση πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος η οποία οδηγεί σε μια σημαντική σωματική αναπηρία. Χαρακτηρίζεται από διαφορά συμπτώματα με πιο συχνό αυτό της υπερβολικής κόπωσης, η οποία αναφέρεται ως το πιο αποτρεπτικό σύμπτωμα. Διάφοροι μηχανισμοί, οι οποίοι συσχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την πάθηση και την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, έχουν αναφερθεί ότι συμβάλλουν στο βαθμό εμφάνισης της. Η άσκηση επιφέρει φυσιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των μηχανισμών και στη μείωση της κόπωσης στην ΠΣ (Heine et al., 2015). Σύμφωνα με το εθνικό σωματείο πολλαπλής σκλήρυνσης, εκτιμάται ότι επηρεάζονται παγκοσμίως περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι και πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες προσβάλλονται περισσότερο από τους άνδρες, σε αναλογία δύο προς ένας. Το ηλικιακό εύρος στο οποίο πραγματοποιείται η διάγνωση είναι μεταξύ 20 και 50 ετών (Reynolds et al., 2018).

Υπάρχουν αρκετές υποθέσεις σχετικά με το ποια άτομα εμφανίζουν ΠΣ, ωστόσο οι ειδικοί συμφωνούν στο ότι η εμφάνιση της εξαρτάται τόσο από γενετικούς όσο και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι γενετικοί παράγοντες περιλαμβάνουν, κυρίως την εθνικότητα και το φύλο, ενώ οι περιβαλλοντικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τη γεωγραφική θέση και τα επίπεδα της βιταμίνης D, καθώς όσο πιο κοντά ζουν οι ασθενείς στον ισημερινό, τόσο λιγότερες πιθανότητες έχουν να εμφανίσουν ΠΣ· επιπλέον, πιστεύεται ότι τα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D αποτελούν προστασία ενάντια στην ΠΣ (Reynolds et al., 2018).

Η αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία, κατά την οποία ο ρόλος της άσκησης υπήρξε αμφιλεγόμενος, καθώς ορισμένοι θεωρούσαν ότι μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη νοσηρότητα λόγω τραυματισμών, αλλά τελευταίες μελέτες έχουν δείξει αρκετά οφέλη, ανεξάρτητα από το επίπεδο αναπηρίας (Reynolds et al., 2018). Η άσκηση αποτελεί ένα σημαντικό μέσο αντιμετώπισης, για ασθενείς με ΠΣ, προκειμένου να διαχειριστούν τα συμπτώματα, να επαναφέρουν τη λειτουργικότητα τους, να βελτιώσουν το τρόπο και τη ποιότητα ζωής τους, προάγοντας την ευεξία και ενισχύοντας τη συμμετοχή σε διαφορές καθημερινές δραστηριότητες (Motl et al., 2017).

Σύμφωνα με τον Reynolds και τους συνεργάτες, η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι διαφορετικά είδη άσκησης μπορούν να εφαρμοστούν κατά την αντιμετώπιση της ΠΣ, όπως:

1) Η προοδευτική προπόνηση αντίστασης (progressive resistance training-PRT), η οποία επιφέρει αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης, βελτίωση της ισορροπίας και της λειτουργικής ικανότητας. Ορισμένες μελέτες έχουν εστιάσει στην εφαρμογή υψηλής έντασης διαλειμματικής προπόνησης (HIIT) και έχουν βρει αντίστοιχα αποτελέσματα με την PRT, τα οποία εμφανίστηκαν σε μόλις 3 εβδομάδες.

2) Η άσκηση στο νερό, η οποία εμφανίζει 3 σημαντικά οφέλη, την πλευστότητα, λόγω της μειωμένης επιβάρυνσης στις αρθρώσεις και της δημιουργίας ενός πιο ασφαλούς περιβάλλοντος· το ιξώδες (μέτρο αντίστασης ενός ρευστού), το οποίο δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο οι ασκήσεις μπορούν να γίνουν προς όλες της κατευθύνσεις, ενώ η αντίσταση αυξάνεται εύκολα με τη μεταβολή της ταχύτητας της κίνησης· και τη θερμοδυναμική, η οποία παίζει το πιο σημαντικό ρόλο σε ασθενείς με ΠΣ, λόγω της δυσκολίας στη θερμορύθμιση εξαιτίας του φαινομένου Uthoff.

3) H αερόβια άσκηση, κατά την οποία αρκετές μελέτες έχουν παρουσιάσει οφέλη όπως, βελτίωση ισορροπίας σε άτομα με ήπια ή μέτρια συμπτώματα αναπηρίας, μείωση της αντιλαμβανόμενης κόπωσης, σε σχέση με την εκπαίδευση διαχείρισης της κόπωσης και την φαρμακευτική αγωγή. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Cochrane και περιλάμβανε 45 έρευνες, η κόπωση μειώθηκε περίπου κατά 53% και σε σύνολο 2000 ασθενών παρατηρήθηκε μόνο μια πτώση, αναδεικνύοντας την ασφάλεια της άσκησης.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη συνταγογράφηση άσκησης σε άτομα με ΠΣ, σύμφωνα με την πρόσφατη διεθνή βιβλιογραφία είναι οι ακόλουθες:

1) Γενική συνταγογράφηση αερόβιας άσκησης με συχνότητα 2 έως 3 φορές την εβδομάδα, ξεκινώντας από 2 και φθάνοντας τις 3 σε βάθος χρόνου, με διάρκεια 10 λεπτά και προοδευτικά αυξανόμενη στα 30. Η ένταση θα πρέπει να είναι μέτρια και να κυμαίνεται μεταξύ 11 και 13 στο πίνακα αντιλαμβανόμενης κόπωσης (RPE), ή μεταξύ 40 και 60% της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου(VO2peak) ή της μεγίστης καρδιακής συχνότητας(HRpeak) (Kim et al., 2019).

2) Προχωρημένη συνταγογράφηση αερόβιας άσκησης με συχνότητα έως 5 φορές την εβδομάδα, διάρκεια έως 40 λεπτά και ένταση μεταξύ 15 και 20 RPE, 70% της VO2peak ή 80 % της HRpeak (Kim et al., 2019).

3) Γενική συνταγογράφηση προπόνησης αντιστάσεων, με συχνότητα 2 έως 3 φορές την εβδομάδα, 5 έως 10 ασκήσεις, 1 έως 3 σειρές (set) και 8 έως 15 μέγιστες επαναλήψεις (RM). Η προπόνηση αντιστάσεων θα πρέπει να στοχεύει στις κύριες-μεγάλες μυϊκές ομάδες, κυρίως των κάτω άκρων και να περιλαμβάνει μύες οι οποίοι παρουσιάζουν αδυναμία ή λειτουργικό έλλειμμα. Τα διαλείμματα θα πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 2 και 4 λεπτών και θα πρέπει να παρεμβάλλεται τουλάχιστον μια μέρα ξεκούραση μεταξύ των προπονητικών συνεδρίων (Kim et al., 2019).

Εν κατακλείδι, κατανοούμε ότι ο ρόλος της άσκησης είναι καθοριστικός κατά τη διαδικασία αντιμετώπισης-θεραπείας της ΠΣ, με κάθε τύπο άσκησης να προσδίδει σημαντικές επιδράσεις και κυρίως τη διαχείριση της κόπωσης, αλλά και τη βελτίωση της ισορροπίας. Η αξιολόγηση της κατάστασης του ασθενούς και εξασφάλιση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος εκγύμνασης είναι πολύ σημαντική. Η εφαρμογή της άσκησης αποτελεί μέρος της συντηρητικής θεραπείας (φαρμακευτική κλπ.) και μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ατόμου, καθώς και να παρατείνει την εμφάνιση αρκετών αρνητικών συμπτωμάτων στο μέλλον.

Βιβλιογραφία

1. Heine, M., van de Port, I., Rietberg, M. B., van Wegen, E. E., & Kwakkel, G. (2015). Exercise therapy for fatigue in multiple sclerosis. Cochrane Database of Systematic Reviews, (9).
2. Kim, Y., Lai, B., Mehta, T., Thirumalai, M., Padalabalanarayanan, S., Rimmer, J. H., & Motl, R. W. (2019). Exercise training guidelines for multiple sclerosis, stroke, and Parkinson’s disease: Rapid review and synthesis. American journal of physical medicine & rehabilitation, 98(7), 613.
3. Motl, R. W., & Sandroff, B. M. (2015). Benefits of exercise training in multiple sclerosis. Current neurology and neuroscience reports, 15(9), 1-9.
4. Reynolds, E. R., Ashbaugh, A. D., Hockenberry, B. J., & McGrew, C. A. (2018). Multiple sclerosis and exercise: a literature review. Current sports medicine reports, 17(1), 31-35. .

από την έντυπη “Φωνή της Σαλαμίνας”