Facebook: Τι έγινε, τελικά, τη «Μαύρη Δευτέρα» – Kυβερνοεπίθεση ή ηθελημένη αποσύνδεση;

Κάτι συμβαίνει στο «βασίλειο» της Σίλικον Βάλεϊ. Ο πανίσχυρος Μαρκ Ζάκερμπεργκ και η πλατφόρμα του, που άλλαξε τα δεδομένα της επικοινωνίας, δέχονται δονήσεις που μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά ρήγματα στο διαδικτυακό του οικοδόμημα.

Το επτάωρο μπλακ-άουτ στη δημοφιλή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης την περασμένη εβδομάδα προκάλεσε πανικό, οικονομικές απώλειες, κοινωνικές αναταράξεις και ερωτήματα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Πολλοί έσπευσαν να προδικάσουν την αρχή του τέλους της πλατφόρμας που έχει δεχθεί πολλά πλήγματα από το 2018, ενώ άλλοι μίλησαν για ελιγμό του ευφυούς Μαρκ Ζάκερμπεργκ, του γνωστού ως «Μίστερ Facebook» – οι δραστηριότητες του οποίου έχουν μπει στο μικροσκόπιο του Κογκρέσου.

Οι λίγες ώρες εκτός της πλατφόρμας έδωσαν περισσότερη δουλειά στους ψυχολόγους και τους κοινωνιολόγους, καθώς το Facebook έχει επηρεάσει την κοινωνική ζωή και δραστηριότητα των ανθρώπων. Η ευκολία της επικοινωνίας με φίλους, συγγενείς και γνωστούς σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται στον κόσμο, την ενημέρωση, ακόμη και τη μορφή των σχέσεων. Ομως, αυτή είναι η μία πλευρά του μέσου. Στην πιο σκοτεινή ή «θαμπή» πλευρά του, για την οποία εγείρονται τα ερωτήματα και οι πιέσεις στον Ζάκερμπεργκ, υπάρχουν οι πολλές ελλείψεις στην ασφάλεια των χρηστών, η εκμετάλλευσή τους στον βωμό του κέρδους, ο πολιτικός επηρεασμός και η διάχυση των θεωριών συνωμοσίας.

«Μαύρη Δευτέρα» χαρακτηρίστηκε για το Facebook η πρώτη μέρα της περασμένης εβδομάδας, καθώς δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη που χρησιμοποιούν για την κοινωνική τους ζωή ή την εργασία τους το Facebook και τις άλλες εφαρμογές του (Messenger, Instagram, WhatsApp) έμειναν εκτός σύνδεσης. Η αδυναμία λειτουργίας της πλατφόρμας προκάλεσε πλήγμα στο γόητρο της εταιρίας, αλλά και στην τσέπη του ιδρυτή της, ο οποίος έγινε λίγο πιο φτωχός από χθες, καθώς η μετοχή του Facebook υποχώρησε κατά 6%. Η περιουσία του Ζάκερμπεργκ μειώθηκε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, κατά… μερικά δισεκατομμύρια δολάρια (υπολογίζεται κατά 6 έως 7 δισ.). Πολλοί χρήστες ενοχλήθηκαν από τις λιγόλογες εξηγήσεις της εταιρίας, ενώ άλλοι προτίμησαν το Twitter, το Reddit και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Τα ερωτήματα

Ουσιαστικές εξηγήσεις, από την πλευρά της εταιρίας και του ιδρυτή της, δεν δόθηκαν για τη διακοπή λειτουργίας της πλατφόρμας, που προκάλεσε, μεταξύ άλλων, πραγματικό έμφραγμα σε πολλούς εργαζομένους από το σπίτι λόγω της πανδημίας. Η περίπτωση της κυβερνοεπίθεσης συζητήθηκε όσο κι εκείνη της ηθελημένης αποσύνδεσης, προκειμένου οι επικεφαλής του Facebook να σβήσουν ενοχοποιητικά στοιχεία, καθώς την επόμενη μέρα είχε προγραμματιστεί μια βαρύνουσας σημασίας κατάθεση στην Επιτροπή Εμπορίου του Κογκρέσου για τον τρόπο λειτουργίας της εταιρίας.

Η Φράνσις Χάουγκεν, πρώην product manager στην ομάδα αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης του Facebook, η οποία έχει χαρακτηριστεί από τον αμερικανικό Τύπο ως το «βαθύ λαρύγγι» της εταιρίας, πριν από την κατάθεσή της, είχε αποκαλύψει σε συνεντεύξεις της πως «το μοναδικό κίνητρο της πλατφόρμας είναι το κέρδος, με οποιοδήποτε κόστος».

Η Χάουγκεν συνόψισε στις καταγγελίες της πως η ηγεσία του Facebook δεν ενδιαφέρεται να κάνει τα προϊόντα της πιο ασφαλή για τα παιδιά, ενώ με τις πρακτικές της «αποδυναμώνει τη δημοκρατία». Ενώπιον του Κογκρέσου τόνισε πως η εταιρία του Facebook διοικείται από έναν «μονάρχη», που ενεργεί χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν, με μόνο σκοπό το κέρδος από τις διαφημίσεις, εις βάρος της προσωπικότητας των χρηστών της. Η διακομματική Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ άκουσε τη Χάουγκεν με μεγάλη προσοχή. Η πρώην επικεφαλής της ομάδας πολιτικής ακεραιότητας της εταιρίας του Ζάκερμπεργκ έχει συγκεντρώσει υλικό που δείχνει πως η πλατφόρμα έχει χρησιμοποιηθεί και για εκδηλώσεις μίσους, όπως η εισβολή των φιλοτραμπικών στο Καπιτώλιο.

Απόκρυψη μελετών

Η 37χρονη πρώην μάνατζερ αποκάλυψε, επιπλέον, ότι οι επικεφαλής της εταιρίας είχαν στα χέρια τους έρευνες που απέκρυψαν και σχετίζονται με την επιρροή που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους και τις πιο ευάλωτες κατηγορίες χρηστών. Τα λεγόμενα της Χάουγκεν είναι πολύ σοβαρά, αλλά δεν αποτελούν κεραυνό εν αιθρία. Πολλά είναι τα αρνητικά που διατυπώνονται εις βάρος του Facebook και του πάμπλουτου ιδρυτή της πλατφόρμας -αλλά και των άλλων εφαρμογών της- για αθέμιτο ανταγωνισμό, διασπορά ψευδών ειδήσεων, καθώς και για πρακτικές που μπορεί να εκθέσουν τους χρήστες ή την ασφάλεια παιδιών και εφήβων. Η πανδημία δημιούργησε νέο πεδίο ψευδών ειδήσεων, πολλές εκ των οποίων διασπείρονται και αναπαράγονται μέσω της πλατφόρμας, με κίνδυνο για τη δημόσια Υγεία.

Ο Ζάκερμπεργκ αρνείται τα πάντα

Οπως ήταν αναμενόμενο, ο Ζάκερμπεργκ διέψευσε με μακροσκελή ανάρτησή του όλες τις κατηγορίες της Χάουγκεν, λέγοντας ότι δεν είναι αλήθεια πως η εταιρία δίνει προτεραιότητα στο κέρδος έναντι της ασφάλειας και της ευημερίας των παιδιών και όλων των χρηστών. Αντίθετα, τόνισε ότι η εταιρία έχει υιοθετήσει ένα κορυφαίο επίπεδο διαφάνειας και άλλαξε το λογισμικό της για να μην επιτρέπει διχαστικές πρακτικές. Ο ίδιος, που έχει καταθέσει μία φορά στο Κογκρέσο για τη διαρροή δεδομένων εκατομμυρίων χρηστών πριν από τρία χρόνια, γνωρίζει πως ενδέχεται να κληθεί και πάλι να δώσει εξηγήσεις για όσα υποστηρίζει η πρώην υπάλληλός του.

Από την αρχή της ίδρυσής του το Facebook, όπως και άλλα κοινωνικά δίκτυα, έχει διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στη διάδοση ιδεών και σύνδεση ομάδων είτε για καλό είτε για σκοτεινό σκοπό.

Cambridge Analytica

Το 2018, ξέσπασε το μεγάλο «σκάνδαλο του Facebook», που αφορούσε τη δραστηριότητα της βρετανικής εταιρίας Cambridge Analytica, η οποία έκανε κατάχρηση δεδομένων και χρησιμοποιούσε προς πολιτικό όφελος των πελατών της 87 εκατομμύρια προφίλ χρηστών της πλατφόρμας! Η έρευνα για την προεκλογική εκστρατεία του 2016 στις ΗΠΑ αποκάλυψε ότι πράκτορες της Ρωσίας είχαν χρησιμοποιήσει το Facebook για να επηρεάσουν την προεκλογική εκστρατεία των ΗΠΑ. Εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2020, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ανακοίνωσε μέτρα για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων. Ενα από αυτά ήταν η αφαίρεση ιστότοπων, όπως αυτός της ομάδας συνωμοσιολόγων QAnon, που προωθούσαν διχαστικές θεωρίες. Η Facebook Inc. δήλωσε ότι ανακάλυψε και διέγραψε συνολικά 4,5 δισεκατομμύρια ψεύτικους λογαριασμούς στο Facebook από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Σεπτέμβριο του 2020.

Η αρχή του τέλους;

Ορισμένοι προβλέπουν πως τα προβλήματα και τα σκάνδαλα θα φέρουν σύντομα το τέλος του Facebook, που θα επιταχυνθεί από μείωση του αριθμού των χρηστών, αδυναμία δημιουργίας εσόδων και προσφοράς ιδιωτικού απορρήτου, αδυναμία προσαρμογής σε νέα τεχνολογικά δεδομένα. Προς το παρόν, πάντως, το Facebook παραμένει ένα από τα δημοφιλέστερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 2020, το Facebook είχε 2,85 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες.

eleftherostypos.gr