Μικροβιακή αντοχή: Η αόρατη πανδημία που κοστίζει στο σύστημα υγείας 124 εκατ. ευρώ

Για μία «αόρατη» πανδημία, κάνουν λόγο οι επιστήμονες όταν αναφέρονται στη μικροβιακή αντοχή, με την Ελλάδα να κρατά τα πρωτεία στις απώλειες, στην αύξηση λοιμώξεων στα νοσοκομεία, αλλά και στο γεγονός, ότι η χώρα μας, το 2020 έχασε 585 έτη υγιούς ζωής.

Τα αντιβιοτικά αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του 20ου αιώνα, αφού χάρις σε αυτά προλήφθηκαν πληθώρα θανατηφόρων ασθενειών που οφείλονταν σε μικροβιακό παράγοντα.

Ωστόσο, η αλόγιστη, και σε πολλές φορές λανθασμένη χρήση τους, οδηγεί στην ανάπτυξη ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροβίων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η μικροβιακή αντοχή αποτελεί μια από τις δέκα πιο σοβαρές απειλές για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Το βάρος της μικροβιακής αντοχής είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς εκτιμάται ότι ετησίως παρατηρούνται 5 εκατομμύρια σχετιζόμενοι με την μικροβιακή αντοχή θάνατοι, με το 1,3 εκατομμύρια (26%) από αυτούς να αποδίδεται εξ ολοκλήρου στη μικροβιακή αντοχή.

Οι εκτιμήσεις του ΠΟΥ δείχνουν ότι μέχρι το 2050 οι θάνατοι λόγω της μικροβιακής αντοχής θα ξεπεράσουν τα 10 εκατομμύρια /έτος σε παγκόσμια κλίμακα – αριθμός μεγαλύτερος από τους θανάτους που προκαλούν καρκίνος και διαβήτης μαζί! Το κόστος της μικροβιακής αντοχής για την παγκόσμια οικονομία υπολογίζεται στα 100 τρισεκατομμύρια δολάρια, κόστος παρόμοιας κλίμακας με το κόστος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.

Δυστυχώς, η παρουσία της πανδημίας της λοίμωξης COVID-19, ενέτεινε το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής. Μελέτες δείχνουν πως η κατανάλωση αντιβιοτικών έναντι των δευτεροπαθών λοιμώξεων ή πολλές φορές και ως προφύλαξη έναντι μιας COVID-19 λοίμωξης, αυξήθηκε κατά 11,2% τον πρώτο χρόνο της πανδημίας. Επιπλέον, πρόσφατη μελέτη υπογράμμισε τη συσχέτιση μεταξύ της αύξησης των κρουσμάτων της COVID-19 και της λήψης αντιβιοτικών⁵. Συγκεκριμένα, εκτιμήθηκε πως η αύξηση στα μηνιαία COVID-19 κρούσματα οδηγεί σε αύξηση στην κατανάλωση των αντιβιοτικών⁵.

Η Ελλάδα κατέχει τη θλιβερή πρωτιά στον αριθμό θανάτων που αποδόθηκαν σε μικροβιακή αντοχή ανά 100.000 ανθρώπους, το 2020 (Εικόνα 1). Στο διάγραμμα, η Ελλάδα ξεχωρίζει ως η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, με 20 θανάτους ανά 100.000 πληθυσμού, ακολουθούμενη από την Ιταλία, με 19 θανάτους ανά 100.000 πληθυσμού. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 6 θάνατοι ανά 100.000 πληθυσμού. Εκτός από τους θανάτους, η Ελλάδα αποτελεί την πρώτη χώρα και ως προς τα απολεσθέντα έτη υγιούς ζωής που σχετίζονται με τη μικροβιακή αντοχή. Πιο συγκεκριμένα η Ελλάδα έχασε κατά το 2020, 585 έτη πλήρης υγείας ανά 100.000 ανθρώπους (Εικόνα 2).

Στη χώρα μας με βάση δεδομένα από το σύστημα επιτήρησης μικροβιακής αντοχής του ΕΟΔΥ (WHONET) παρατηρείται σημαντική αύξηση των λοιμώξεων με αντοχή στα αντιβιοτικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Ένας από τους λόγους αποτελούν οι αυξημένες νοσηλείες στα νοσοκομεία. Οι ασθενείς με COVID-19 κινδυνεύουν με δευτερογενή βακτηριακή ενδονοσοκομειακή λοίμωξη και συνεπώς τους χορηγείται αντιβιοτική αγωγή. H κατανάλωση προωθημένων αντιβιοτικών, όπως οι καρβεπενέμες και τα πολυμιξίδια, ήταν η υψηλότερη στην Ευρώπη (Defined Daily Dose, ανά 1000 άτομα = 50,8% έναντι 33,7% της ΕΕ). Πρόσφατα στοιχεία από 10 μεγάλα ελληνικά νοσοκομεία αποκάλυψαν τους 3 μικροοργανισμούς που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% των νοσοκομειακών λοιμώξεων, οι οποίοι τυγχάνει να είναι και αυτοί στους οποίους παρατηρήθηκε ότι είχαν σημαντική αύξηση της μικροβιακής αντοχής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ετήσιο κόστος των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων για το ελληνικό σύστημα υγείας υπολογίζεται σε €124 εκατομμύρια.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στα νοσοκομεία καθώς άτομα με ήπια έως μέτρια συμπτώματα COVID-19, όπως βήχας και πυρετός, λαμβάνουν προληπτικά αντιβιοτικά για την περίπτωση που αναπτύξουν βακτηριακές λοιμώξεις. Αναφορικά με την κατανάλωση των αντιβιοτικών στη κοινότητα, η χώρα μας φαίνεται πως κατέχει τη δεύτερη θέση μετά την Κύπρο, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα του 2020. Συγκεκριμένα, ο δείκτης DDD ανά 1000 κατοίκους στην κοινότητα βρέθηκε να είναι 32,4 έναντι 18,0 που ήταν ο μέσος όρος για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Απειλή και για την οικονομία

Η COVID-19 πανδημία ανέδειξε τον σημαντικό αντίκτυπο μιας παγκόσμια απειλής στη δημόσια υγεία και την οικονομία. Αντίστοιχη απειλή αποτελεί όμως και η μικροβιακή αντοχή, η οποία εκτιμάται ότι είναι η κύρια αιτία θνησιμότητας για 2.100 άτομα ετησίως τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, η οποία εν απουσία παρεμβάσεων αναμένεται να ενταθεί σημαντικά τα επόμενα έτη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2023, οι σχετιζόμενοι με την COVID-19 θάνατοι στη χώρα ήταν σε αριθμό παρόμοιοι (2.840 σύμφωνα με το Worldmeter) με τους θανάτους από την μικροβιακή αντοχή. Στο πλαίσιο αυτό, σήμερα περισσότερο από ποτέ, κρίνεται απαραίτητη η λήψη πολιτικών παρεμβάσεων για τη διαχείριση αυτής της «αόρατης» πανδημίας.

Εικόνα 1: Κατανομή θανάτων που αποδόθηκαν στη μικροβιακή αντοχή ανά 100.000 ανθρώπους στην ΕΕ⁶.

Εικόνα 2: Κατανομή του αριθμού των χαμένων ετών υγιούς ζωής που αποδόθηκαν στη μικροβιακή αντοχή ανά 100.000 ανθρώπους στην ΕΕ⁶.

cnn.gr