Υπό πολιορκία…

Ένα από τα δεδομένα του νεοελληνικού κράτους είναι η παντελής αδιαφορία του για τις τοπικές κοινωνίες, εκτός των περιπτώσεων εκείνων που το λεγόμενο «πολιτικό κόστος» είναι υπολογίσιμο και μή αντιμετωπίσιμο από τις συνηθισμένες πρακτικές του πολιτικού μάρκετινγκ. Σε καμμία περίπτωση, ακόμα και σε περιπτώσεις μεγάλων καταστροφών όπως τελευταία στην Θεσσαλία, το «κεντρικό» κράτος δεν έχει αντιμετωπίσει με τρόπο σοβαρό τοπικά ζητήματα και ποτέ δεν δεχόταν σχέδια ανάπτυξης για κάθε περιοχή ξεχωριστά (παρά μόνο ενταγμένα στις δικές του αδιαφανώς γενικόλογες «στρατηγικές»).

Το ελλαδικό κράτος κατ’ ευφημισμό λέγεται «κράτος των Αθηνών» – γιατί το πρώτο θύμα του ήταν η ίδια η Αθήνα (η πάλαι ποτέ «Αθήνα ζαφειρόπετρα στης γης το δαχτυλίδι» του Παλαμά). Και όπως αποδεικνύουν όλα αυτά που έχουν γίνει τα τελευταία 30 χρόνια, ακόμα και η λέξη «κράτος» είναι κατ’ ευφημισμό αφού η Ελλάδα διοικείται από έναν πολιτικό κόσμο που δεν την θεωρεί ως ανεξάρτητο κράτος ή τους Έλληνες σαν έναν λαό που πρέπει να χαράξει το μέλλον του αυτόνομα, αλλά μια οιονεί επαρχία μιας «Ευρώπης» που υπάρχει μόνο στο φαντασιακό τους.

Με αυτά στο μυαλό, καταλαβαίνουμε ότι κάθε τόπος στην Ελλάδα είναι δυνητικά ή πραγματικά, ένας τόπος κρατικού εγκλήματος. Και ανάμεσα σε αυτούς, η Σαλαμίνα έχει περίοπτη θέση καθώς βρίσκεται κυριολεκτικά σε μια περιβαλλοντική πολιορκία. Ο παρακάτω χάρτης είναι μια εικόνα που αξίζει ως χίλιες λέξεις:

Όπως βλέπουμε το νησί, από κάθε κατεύθυνση σχεδόν, έχει να αντιμετωπίσει τόσο δυνητικές απειλές (Ρεβυθούσα, Ράδα του Πειραιά) όσο και υπάρχοντα περιβαλλοντικά προβλήματα (όπως οι βιομηχανικές δραστηριότητες στον κόλπο της Ελευσίνας, η ναυπηγική δραστηριότητα στην αρχαιολογική ζώνη των Αμπελακίων & της Κυνόσουρας αλλά και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από την λειτουργία του κέντρου καθαρισμού λυμάτων στην Ψυττάλεια). Κι ενώ μέχρι πρότινος το νοτιότερο και το νοτιοδυτικό κομμάτι της Σαλαμίνας φαινόταν να εξαιρείται από αυτή την δύσκολη κατάσταση, ένας νέος εφιάλτης ήρθε στην επιφάνεια το τελευταίο διάστημα: ο εφιάλτης των επεκτάσεων των ιχθυοκαλλιεργειών.

Το σχέδιο

Σύμφωνα με την «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Σχεδίου για τοv χαρακτηρισμό και τηv οριοθέτηση Περιοχώv Οργανωμέvης Αvάπτυξης Υδατοκαλλιεργειώv (Π.Ο.Α.Υ.) στηv περιοχή τωv Διαπορίωv Nήσωv Σαρωvικού Κόλπου, Σαλαμίvος και της ευρύτερης Περιοχής αρμοδιότητας Περιφερειακής Εvότητας Νήσωv της Περιφέρειας Αττικής», η οποία παραδόθηκε σε δημόσια διαβούλευση τον Φεβρουάριο του 2021 (την οποία μπορείτε να την διαβάσετε εδώ – αν και θα πρέπει να επιδείξετε υπομονή διότι είναι πάνω από 600 σελίδες), για την Σαλαμίνα προβλέπεται η επέκταση των 5 ζωνών ιχθυοκαλλιεργητικής δραστηριότητας από 126,05 στρέμματα που καταλαμβάνουν σήμερα σε 440 στρέμματα – μια έκταση δηλαδή 349% αυξημένη σε σχέση από αυτή που καταλαμβάνουν σήμερα. Η συγκεκριμένη μελέτη εκπονήθηκε στα πλαίσια της πολύ παλιότερης απόφασης για επιλογή της Σαλαμίνας και των Διαπορίων Νησιών ως «Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Ιχθυοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.)» σύμφωνα με την ΚΥΑ 31722/04.11.2011 (που μπορείτε να την δείτε εδώ).

Ήδη από αυτήν την μελέτη, έχουμε ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία τα οποία, πάρα πολύ περιληπτικά, είναι τα εξής:

α. Η περιοχή των ακατοίκητων Διαπορίων νήσων (που υπάγονται διοικητικά στον δήμο Αίγινας), ομαδοποιείται με περιοχές της δυτικής Σαλαμίνας που είναι κατοικημένες και στόχος τουριστικής ανάπτυξης ως οι λιγότερο επιρρεπείς σε περιβαλλοντικά προβλήματα (όπως είδαμε στον πρώτο χάρτη μας). Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να θεωρηθεί αυτό τυχαίο, την στιγμή που παρόμοιες ομαδοποιήσεις έχουν διαπιστωθεί σε πολλές άλλες περιπτώσεις στην Ελλάδα προκειμένου να «περάσουν» ορισμένα επίμαχα σχέδια. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι τα Διαπόρια νησιά ανήκουν στις περιοχές Natura 2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας με κωδικό GR3000020 – πράγμα που δημιουργεί το ερώτημα του πώς η «αειφόρος ανάπτυξη» μέσω των υδατοκαλλιεργειών συνάδει με την ειδική προστασία της συγκεκριμένης περιοχής.

β. Στα 440 στρέμματα της ιχθυοκαλλιεργητικής δραστηριότητας, που είναι σε θαλάσσιο χώρο, η μελέτη προτείνει και ορισμένους βοηθητικούς χερσαίους χώρους. Συγκεκριμένα:
– Στην θέση του όρμου Βαθύ (Ηλιακτής) προτείνεται έκταση 5,7 στρεμμάτων που έχουν ήδη εκμισθωθεί από την εταιρεία «Ιχθυοκαλλιέργεια Σαρωνικού ΑΒΕΑΕ», για την υποστήριξη της θαλάσσιας ζώνης 1.
– Στην θέση Θυνιό του Αιαντείου προτείνεται έκταση 14,5 στρεμμάτων, εκτός σχεδίου και δασικών, που θα πρέπει να παραχωρηθούν στην εταιρεία «Ιχθυοτροφεία Σελόντα ΑΕΓΕ», για την υποστήριξη της θαλάσσιας ζώνης 2.
– Στην θέση Φώκα του Αιαντείου προτείνεται έκταση 2 στρεμμάτων, εκτός σχεδίου και δασικών, που θα πρέπει να παραχωρηθούν στην εταιρεία «Ιχθυοτροφεία Σελόντα ΑΕΓΕ», για την υποστήριξη της θαλάσσιας ζώνης 3.
– Επιπρόσθετα, για την υποστήριξη των θαλασσίων ζωνών 2 (Θυνιό) και 3 (Φώκα) προτείνεται η χρήση της ιδιόκτητης περιοχής της «Ιχθυοτροφεία Σελόντα ΑΕΓΕ» στο Ζαρλί της Κακής Βίγλας, έκτασης 4 στρεμμάτων.
– Για την υποστήριξη των θαλασσίων ζωνών 4 και 5 (Πυργιακόνι-Λαμπρανό) προτείνεται η χρήση ιδιόκτητης έκτασης της «Ιχθυοκαλλιέργειες Σαρωνικού ΑΕ» ως ιχθυογεννητικού σταθμού έκτασης 13 στρεμμάτων και της επίσης ιδιόκτητης έκτασης της ίδιας εταιρείας 20 στρεμμάτων για εργοστάσιο παραγωγής ιχθυοτροφών.

γ. Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προβλέψεις της παραγωγής και οι συνακόλουθες επεκτάσεις που σίγουρα θα απαιτηθούν στους υποστηρικτικούς χώρους και εγκαταστάσεις των ιχθυοτροφείων. Αυτή την στιγμή η αναφερόμενη δυναμικότητα παραγωγής των υπαρχουσών εγκαταστάσεων υπολογίστηκε στους 4.913,4 τόνους μεσογειακών ιχθύων, ενώ η προβλεπόμενη μετά τις επεκτάσεις υπολογίζεται σε 22.079,88 τόνους (!). Αυτό φέρνει ως επακόλουθο το ότι εκτός από επεκτάσεις σε χώρους που υπάρχουν στην Σαλαμίνα, θα χρειαστεί η κατασκευή δύο νέων συσκευαστηρίων στην περιοχή της Αργολίδας-Κορινθίας (ως γειτνιάζουσα με την ζώνη ιχθυοπαραγωγής των Διαπορίων νησιών). Επίσης, υπολογίστηκε ότι οι ανάγκες των ιχθυοκαλλιεργειών σε ιχθύδια θαλάσσιων μεσογειακών ιχθύων θα ανέλθει σε 66.239.640 ιχθύδια σε ετήσια βάση ενώ ο υπάρχων ιχθυογεννητικός σταθμός είναι δυναμικότητας 3.000.000 ιχθυδίων ετησίως -αντιλαμβάνεται κανείς ότι αν δεν θέλουν οι παραγωγικές μονάδες να επωμιστούν κόστη αγοράς/μεταφοράς των ιχθυδίων από άλλες μονάδες της Ελλάδας, θα χρειαστεί να δημιουργήσουν νέο ή νέους ιχθυογεννητικούς σταθμούς. Συμπέρασμα: η αμελητέα παρέμβαση στον χερσαίο χώρο όπως αφήνουν να εννοηθεί οι υπέρμαχοι των ιχθυοκαλλιεργειών είναι φανερά ένα μύθευμα.

δ. Το χειρότερο όμως απ’όλα, εμφανίζεται ξεκάθαρα στον χάρτη της μελέτης που περιγράφει εκτός από την θέση και την έκταση των προτεινόμενων εγκαταστάσεων, τα όρια των ζωνών επιρροής των ιχθυοκαλλιεργειών στο θαλάσσιο περιβάλλον:

Αυτό που βλέπουμε είναι σαφές: η ελεύθερη από «ιχθυοτροφική επιρροή» θάλασσα στα Κανάκια πρακτικά εξαφανίζεται, ενώ ο κόλπος της Σαλαμίνας αποκλείεται από τον ελεύθερο επιρροών Σαρωνικό. Παρακάτω θα δούμε τί ακριβώς σημαίνουν αυτά για το σύνολο του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αλλά είναι εξ αρχής φανερή η επαπειλούμενη καταστροφή.

Πρέπει οπωσδήποτε να σημειωθεί ότι ο Περιβαλλοντικός Όμιλος Σαλαμίνας (ΠΕΡΙΒΟΣ) δημοσίευσε αξιολόγηση της μελέτης από την εταιρεία συμβούλων MacAlister Elliot & Partners Ltd. (μπορείτε να την βρείτε εδώ στην αγγλική και εδώ μεταφρασμένη από τον ΠΕΡΙΒΟΣ στην ελληνική), η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Rauch Foundation, στην οποία επισημαίνεται η εξαιρετικά χαμηλή ποιότητα του μελετητικού έργου σε ότι αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του σχεδίου επέκτασης των ιχθυοκαλλιεργειών. Την σύνοψη της αξιολόγησης μπορείτε να την βρείτε εδώ.
Με δεδομένη την αξιοπιστία της αξιολογούσας εταιρείας, αλλά και την πρότερη εμπειρία σε ανάλογες περιπτώσεις στις οποίες οι μελετητικές εταιρείες τροφοδοτούνται από το κράτος ή τους ιδιωτικούς φορείς με στοιχεία παρωχημένα ή ανεπαρκή ώστε το αποτέλεσμα της μελέτης να είναι «βολικό», αντιλαμβανόμαστε ότι η ίδια η βάση της όλης συζήτησης περί επέκτασης είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμη – ένα πολύτιμο όπλο για όποιες νομικές ενέργειες θα ακολουθήσουν (αν ακολουθήσουν).

Οι αντιδράσεις

Το πρόβλημα των ιχθυοκαλλιεργειών και των επιπτώσεών τους στην Σαλαμίνα είναι και γνωστό αλλά και αφορμή αγώνων εδώ και πάρα πολύ καιρό. Ένα αναλυτικό άρθρο για το θέμα, είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό «Βάκιλος» το 2009, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Εκεί, τονίζεται το γεγονός ότι παρ’ όλο που οι ιχθυοκαλλιέργειες διαφημίζονται από τους θιασώτες τους ως μια οικονομική δραστηριότητα φιλική προς το περιβάλλον (εντασσόμενη στο θολό σύνολο της «αειφόρου ανάπτυξης»), έχουν ενταχθεί σύμφωνα με την υπουργική απόφαση 15393/2332/2002/ΦΕΚ 1022/Β/02 σε μορφές βιομηχανίας, κατηγορίας Α, υποκατηγορίας Β – που σημαίνει δραστηριότητα με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Διαχρονικά, ο δήμος Σαλαμίνας εναντιωνόταν πάντοτε σε κάθε απόπειρα επέκτασης ή μεγέθυνσης της εκμετάλλευση των υπαρχουσών ιχθυοκαλλιεργητικών επιχειρήσεων. Το συνεχές αυτής της στάσης πιστοποιείται από τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου σε κάθε τέτοια περίπτωση, όπως μπορεί κανείς να δει εύκολα ανατρέχοντας στην «Διαύγεια«. Σε κάθε περίπτωση βέβαια η αντίδραση ήταν πάντα γνωμοδοτική γιατί η άδεια λειτουργίας και η απόφαση επέκτασης μιας ιχθυοκαλλιεργητικής επιχείρησης δεν απαιτούσε έγκριση του δήμου ως ουσιώδη προϋπόθεση – άλλη μια παθογένεια του «συστήματος» της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα.

Στις 21.02.2020 η δημοτική επιτροπή διαβούλευσης του δήμου Σαλαμίνας γνωμοδότησε αρνητικά για την για την προτεινόμενη χωροθέτηση ΠΟΑΥ («Περιοχές Οργάνωσης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών») στην περιοχή Διαπορίων νήσων και της Σαλαμίνας (όλη η απόφαση εδώ).

Στις 24.01.2021 το δημοτικό συμβούλιο γνωμοδοτεί αρνητικά επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) με τίτλο έργου: «Προσθήκη δεξαμενών ιχθυογεννητικού σταθμού και περιβαλλοντική αδειοδότηση υφιστάμενων χερσαίων συνοδών εγκαταστάσεων μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας» υποκατηγορία Α2, της εταιρείας «ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Α.Ε.» στην θέση ‘’Πυργιακόνι’’ με ένα πολύ αναλυτικό σκεπτικό (μπορείτε να διαβάσετε την απόφαση αυτή εδώ).

Στις 28.04.2021 το Περιφερειακό Συμβούλιο της περιφέρειας Αττικής, στην 11η συνεδρίασή του, γνωμοδότησε «αρνητικά επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Σχεδίου για τον χαρακτηρισμό και την οριοθέτηση Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.) στην περιοχή τωv Διαπορίωv Nήσωv Σαρωvικού Κόλπου, Σαλαμίvος και της ευρύτερης Περιοχής αρμοδιότητας Περιφερειακής Εvότητας Νήσωv, Περιφέρειας Αττικής, με Φορέα τηv «Φορέας Διαχείρισης Περιοχής Οργαvωμέvης Αvάπτυξης Υδατοκαλλιεργειώv Διαπορίωv Nήσωv Σαρωvικού Κόλπου, Σαλαμίvος και της Ευρύτερης Περιοχής Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία» με διακριτικό τίτλο «Π.Ο.Α.Υ. Διαπορίωv Nήσωv, Σαλαμίvος και Ευρύτερης Περιοχής Ι.Κ.Ε.».» Η αρνητική αυτή γνωμοδότηση ήταν εξαιρετικά λεπτομερής και κατέδειξε τα πολλά προβλήματα που παρουσιάζει η «Στρατηγική Μελέτη» (μπορείτε να την διαβάσετε ολόκληρη εδώ).

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί, ως δηλωτική προθέσεων, η απόφαση του δημάρχου Σαλαμίνας για δέσμευση ποσού ύψους 4.340€ στις 27.11.2019 για «αμοιβή δικηγόρων για δικαστική αντιμετώπιση ιδιαίτερης σημασίας ζητημάτων που χρήζουν εξειδικευμένη νομική γνώση και εμπειρία (υπόθεση ιχθυοκαλλιεργειών και υπόθεση Ρεβυθούσας)», που μπορείτε να δείτε εδώ.

Στις 03.06.2024 ο πρόεδρος του Περιβαλλοντικού Ομίλου Σαλαμίνας παρενέβη στο Περιφερειακό Συμβούλιο της περιφέρειας Αττικής για τις ιχθυοκαλλιέργειες εκφράζοντας την τοπική κοινωνία στο ζήτημα της επαπειλούμενης περιβαλλοντικής καταστροφής (δείτε το σχετικό βίντεο εδώ).

Στις 23.06.2024 ο Περιβαλλοντικός Όμιλος Σαλαμίνας διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «ΣΑΛΑΜΙΝΑ SOS: Τεράστια επέκταση των ιχθυοκαλλιεργειών» στην οποία προβλήθηκε το ντοκυμαντέρ του Francesco DeAugustinis «Until the End of the world» και ενημέρωσε το κοινό για τις μελλοντικές επεκτάσεις που προβλέπει η ΣΜΠΕ για την εφαρμογή Π.Ο.Α.Υ. στην περιοχή Σαλαμίνας και Διαπορίων νήσων. Μπορείτε να παρακολουθήσετε την ενημέρωση και τις ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις από τον ιστότοπο του ΠΕΡΙΒΟΣ εδώ. Στις δε 06.07.2024, ο πρόεδρος του ΠΕΡΙΒΟΣ μίλησε στον ραδιοφωνικό «Στο Κόκκινο 105.5 FM», στην εκπομπή του Θανάση Λαζαρίδη «Έρθεν Η Ώρα Μας» για την τερατώδη επέκταση ιχθυοκαλλιεργειών που σχεδιάζεται για τη Σαλαμίνα και τα Διαπόρια νησιά.

Στις 23.07.2024 το δημοτικό συμβούλιο της Σαλαμίνας αποφάσισε ομόφωνα (εδώ), με την παρουσία εκπροσώπου του ΠΕΡΙΒΟΣ και αφού έλαβε υπ’όψιν τις προτάσεις τόσο του ομίλου όσο και του πρώην δημάρχου κ.Τσαβαρή που ήταν παρών, τα παρακάτω:
α. Αρνητική γνωμοδότηση επί του χαρακτηρισμού και της οριοθέτησης ΠΟΑΥ στην Σαλαμίνα και τα Διαπόρια νησιά.
β. Υποστήριξη του εύλογου αιτήματος της ΚΕΔΕ να προβλέπεται επί ποινής ακυρότητας και η σύμφωνη γνώμη των ΟΤΑ Α΄ βαθμού για την αδειοδότηση περιοχών οργανωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών και ιχθυοτροφείων – το μόνο πράγμα που θα εξασφαλίσει ότι η τοπική κοινωνία θα έχει λόγο για αυτές τις αποφάσεις που επηρεάζουν την ζωή της.
γ. Μια σειρά ενεργειών διαμαρτυρίας:
– Συνάντηση με τον Υπουργό Περιβάλλοντος & Ενέργειας , Βουλευτές Β΄ Πειραιά , Περιφερειάρχη Αττικής και Αντιπεριφερειάρχη Νήσων.
– Προσφυγή στην Δικαιοσύνη σε περίπτωση που υπογραφεί το Προεδρικό Διάταγμα που θα ιδρύσει ΠΟΑΥ στην Σαλαμίνα , επεκτείνοντας τις ιχθυοκαλλιέργειες.
– Ανάρτηση πανό στις εισόδους του νησιού ( Παλούκια – Φανερωμένη ) , σε κεντρικά σημεία (παραλία , Δημαρχείο κλπ) και στις θιγόμενες περιοχές (Σατερλί, Κολώνες, Περιστέρια, Κανάκια, Αιάντειο, Ηλιακτή, Ξένο).
– Προβολή της αντίδρασης της Σαλαμίνας για την επέκταση των ιχθυοκαλλιεργειών μέσω των ΜΜΕ.
– Υποστήριξη της συλλογής υπογραφών που ήδη έχει ξεκινήσει ο Περιβαλλοντικός Όμιλος Σαλαμίνας «ΠΕΡΙΒΟΣ».

Εκτός από τις αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία υπήρξαν και παρεμβάσεις βουλευτών στην Ελληνική Βουλή (όχι, φυσικά, του κυβερνητικού κόμματος). Τον Δεκέμβριο του 2020 ήδη, η Νίνα Κασιμάτη του ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε αναφορά προς τους υπουργούς Περιβάλλοντος και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων με ζητούμενο την ματαίωση του αυθαίρετου χωροταξικού σχεδιασμού για τις υδατοκαλλιέργειες στη Σαλαμίνα (λεπτομέρειες εδώ), η οποία έλαβε μια απορριπτική απάντηση στις 04.01.2021 (μπορείτε να την δείτε εδώ). Στις 12.06.2024, η Σοφία-Χάϊδω Ασημακοπούλου κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση προς τους υπουργούς Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Ανάπτυξης και Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών σχετικά με την περιβαλλοντική επιβάρυνση από τις ιχθυοκαλλιέργειες στην ήδη υποβαθμισμένη Σαλαμίνα (μπορείτε να την διαβάσετε εδώ). Ένα ενδιαφέρον σημείο σε αυτή την ερώτηση είναι ο υπερτονισμός της ακαταλληλότητας της Σαλαμίνας ως προς τις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών, σύμφωνα με την διευθύντρια του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» όπως τις είχε διατυπώσει στην ημερίδα του ΠΕΡΙΒΟΣ που προαναφέραμε.

__________

Το πόσο μεγάλη σημασία δόθηκε από το κεντρικό κράτος στις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας και στην δραστηριότητα των βουλευτών φαίνεται στις αποφάσεις της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής σε δύο περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά την αναμίσθωση έκτασης 35 στρεμμάτων στο Θυνιό στις 05.07.2024 (η απόφαση εδώ) διάρκειας είκοσι ετών, και η δεύτερη αφορά την έγκριση ίδρυσης μεταφορά και επέκταση της υπάρχουσας εκμετάλλευσης στην Φώκα από 10 στα 20 στρέμματα πάλι για είκοσι χρόνια, στις 23.02.2022 (εδώ). Μια σημαντική δε λεπτομέρεια: και οι δύο περιπτώσεις αφορούν την εταιρεία Avramar. Ας το κρατήσουμε αυτό για παρακάτω.

Και ας πάμε τώρα στο ερώτημα: τί υπάρχει πίσω από τις ιχθυοκαλλιέργειες;

Ιχθυοκαλλιέργειες: «Αειφόρος ανάπτυξη»… ?

Το ζήτημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ιχθυοκαλλιεργειών έχει αναλυθεί ήδη στις παρουσιάσεις τους ΠΕΡΙΒΟΣ και είναι εύκολο κανείς να βρει τα σχετικά στοιχεία. Για το θέμα αυτό αξίζει να διαβαστεί το άρθρο του ESG+ Stories για την βιωσιμότητα των ιχθυοκαλλιεργειών εδώ, ενώ μπορείτε να δείτε τα παρακάτω για τις περιπτώσεις του Πόρου και της Δυτικής Ελλάδας:

Αφού συμφωνήσουμε ότι δεν υπάρχει αμφιβολία για το ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι μια δραστηριότητα επιβαρύνουσα το περιβάλλον και ότι στην περίπτωση τουλάχιστον της Σαλαμίνας το σχέδιο επέκτασης θα είναι καταστροφικό, ας δούμε και το «δια ταύτα».

Είναι πολύ λογικό αν οι ιχθυοκαλλιέργειες να είναι ένας παραγωγικός τομέας αιχμής, όπως εδώ και δεκαετίες οι πολιτικοί ταγοί θεωρούν και διαφημίζουν, οι εταιρείες του κλάδου να είναι εύρωστες και οικονομικώς ανθηρές. Σε κάθε ανακοίνωση ενός νέου σχεδίου για την ανάπτυξή τους και σε κάθε μελέτη (της ΣΜΠΕ του θέματός μας συμπεριλαμβανομένης), η Ελλάδα εμφανίζεται κάτι σαν ιχθυοτροφικό Ελντοράντο για την Ευρώπη και η παραγωγή της σε μεσογειακούς ιχθύες σαν κρίσιμα μεγέθη για την ευρωπαϊκή ευζωΐα. Τον Ιούνιο που μας πέρασε μάλιστα πραγματοποιήθηκε το 3ο Κλαδικό Συνέδριο Ιχθυοκαλλιέργειας 2024  που διοργάνωσε η εταιρεία συμβούλων ΑΜΒΙΟ Α.Ε. με την υποστήριξη της Ελληνικής Οργάνωσης Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (ΕΛΟΠΥ) και την επιστημονική συνεργασία του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο αναλύθηκαν φιλοδοξίες και οράματα της βιομηχανίας αυτής (σχετικό άρθρο εδώ). Θα περίμενε λοιπόν κανείς, όλα αυτά να έχουν ένα επιχειρηματικό αντίκρυσμα.

Μόνο που δεν είναι έτσι τα πράγματα.

Οι περισσότερες ιχθυοπαραγωγικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα, προερχόμενα κυρίως από την ρευστότητα της αγοράς στην οποία απευθύνονται. Οι μεγαλύτερες δε έχουν εξαγοραστεί από διεθνή συμφέροντα και κεφαλαιουχικά σχήματα, όπως ο Καλλιμάνης που αγοράστηκε από την Τούρκικη Dardanel (άλλη μια από τις πολλές τουρκικές εξαγορές επιχειρήσεων σε κρίσιμους τομείς που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια με τις κυβερνητικές ευλογίες) για τα σχέδια της οποία μπορείτε να ενημερωθείτε εδώ, η Σελόντα (που είχε τις εκμεταλλεύσεις στην νότια Σαλαμίνα) και ο Νηρέας που αγοράστηκαν από την αμερικανική Amerra και την Μubadala των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ο αφελληνισμός των επιχειρήσεων αυτών αν και θα έπρεπε να δημιουργήσει κάποιο προβληματισμό στους κυβερνητικούς ταγούς, φαίνεται να είναι απλώς αδιάφορος – όπως και συνακόλουθη φυγή κεφαλαίων και η υπαγωγή των εκμεταλλεύσεων σε διεθνείς μηχανισμούς που καθόλου δεν ενδιαφέρονται για τοπικές ή εθνικές αναπτύξεις. Και ερχόμαστε στην υπόθεση της Avramar.

Η Avramar, η μεγαλύτερη εταιρεία ιχθυοκαλλιεργειών στην Ελλάδα που προέκυψε από την εξαγορά της «Σελόντα», της «Ανδρομέδα» και του «Νηρέα» από τις Amerra και Mubadala (και επομένως είναι η εταιρεία που έχει την μερίδα του λέοντος στις εκμεταλλεύσεις της Σαλαμίνας) είναι μια εταιρεία υπό πτώχευση. Όπως διαβάζουμε στην «Καθημερινή» της 04.07.2024 (εδώ):

«Έντονος προβληματισμός επικρατεί στις πιστώτριες τράπεζες της Avramar για την έκβαση της διαγωνιστικής διαδικασίας πώλησης της μεγαλύτερης εταιρείας ιχθυοκαλλιεργειών στην Ελλάδα. Κι αυτό διότι παρά το σχετικά μεγάλο πλήθος των μη δεσμευτικών προσφορών που κατατέθηκαν το προηγούμενο διάστημα, το περιεχόμενο αυτών φαίνεται ότι δεν ήταν αρκούντως ικανοποιητικό, αποδεικνύοντας δυστυχώς για μια ακόμη φορά το «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Αν και στην επόμενη φάση περνούν τελικά τρεις υποψήφιοι επενδυτές, το ισπανικό fund Atitlan, ο αραβικός όμιλος Aqua Bridge και το fund Diorasis, βασικός μέτοχος της Philosofish, της δεύτερης μεγαλύτερης ελληνικής εταιρείας ιχθυοκαλλιέργειας, το ενδεχόμενο σε 2-3 χρόνια να επαναληφθούν τα ίδια με σήμερα ή ακόμη χειρότερα προβλήματα για την Avramar, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση σενάριο επιστημονικής φαντασίας.»

Πέρα από αυτό το δημοσίευμα, υπάρχουν μια σειρά άλλων που αναφέρονται σε σημαντικές εξελίξεις πάνω στο ζήτημα αυτό (όπως η αποχώρηση του αραβικού Μubadala από την Avramar, την πιθανότητα «κουρέματος» των υποχρεώσεών της για την προσέλκυση επενδυτών, το επενδυτικό ενδιαφέρον για την εταιρεία και τα «αγκάθια» στην πώληση της Avramar).

Οι εγκρίσεις λοιπόν από την αποκεντρωμένη διοίκηση Αττικής για έγκριση και επέκταση των ιχθυοκαλλιεργειών της συγκεκριμένης εταιρείας, αναμφίβολα είναι μια -μικρή μεν, αλλά είναι- ενίσχυση των «assets» της εταιρείας στις διαδικασίες εξαγοράς από τα κεφάλαια Atitlan, Aqua Bridge, Diorasis ή όποιον άλλον ενδιαφερόμενο. Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις όπου, στοιχειοθετημένα, υπάρχουν έμμεσες παρεμβάσεις του ελληνικού κράτους (με αδειοδοτήσεις ή με συμβόλαια προμηθείας ή με άλλους τρόπους) για την εξυπηρέτηση ορισμένων επιχειρηματικών σχεδίων, για μια σειρά διάφορων λόγων (είτε για διατήρηση/μεταβολή ενός στάτους με τρόπο που εξυπηρετεί τα ελληνικά συμφέροντα, είτε για την εξυπηρέτηση πολιτικώς προσκείμενων επιχειρηματιών κλπ.). Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι προδήλως και αυτή.

Για να ολοκληρωθεί η εικόνα, όμως, των επιχειρήσεων της ιχθυοκαλλιέργειας στη Σαλαμίνα, πέρα από την Avramar στο σχετικό μητρώο της περιφέρειας Αττικής εμφανίζονται με ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα οι εξής εταιρείες:

α. η «Ιχθυοκαλλιέργεια Σαρωνικού ΑΕΒΑΕ» (αρ. μητρώου GR 29 FISH 0017), με έδρα στο Περιστέρι, που εκμεταλλεύεται την περιοχή του όρμου Βαθύ στην βόρεια Σαλαμίνα (εμφανίζεται δε και γραφείο στο κέντρο της Σαλαμίνας επιγραφόμενο ως «Greek Fish S.A.») με δυναμικότητα 190 tn/ έτος σε 15 στρέμματα,

β. η «Λαμπρανό Ελλάς Ιχθυοκαλλιέργειες Α.Ε.» (αρ. μητρώου GR 29 FISH 0006), με έδρα στη Νίκαια και γραφείο στο Ρέστη της Σαλαμίνας, που εκμεταλλεύεται την περιοχή του Λαμπρανού στη νότια Σαλαμίνα με δυναμικότητα 312 tn/ έτος σε 31,05 στρέμματα, και

γ. η «Πετρόπουλος Ανδρέας & Σία Ο.Ε.» (αρ. μητρώου GR 29 MOL 0002), με έδρα στη Νέα Πέραμο, που εκμεταλλεύεται μια περιοχή στην Ψιλή Άμμο για παραγωγή μυδιών με δυναμικότητα 194,4 tn/έτος σε 20 στρέμματα.

Και ας προχωρήσουμε στο «δια ταύτα».

Εν κατακλείδι: και τώρα, τί;

Όπως συνήθως, αναλύσαμε με τον πιο διεξοδικό τρόπο το ζήτημα των ιχθυοκαλλιεργειών στην Σαλαμίνα, προσπαθώντας να φωτίσουμε τις πτυχές του, άλλοτε εμφανείς άλλοτε υπόγειες και υπόρρητες.

Εάν οι πολίτες και η τοπική αυτοδιοίκηση της Σαλαμίνας όντως επιθυμούν την ακύρωση των επεκτάσεων και των σχεδιασμών που υπάρχουν σε βάρος τους, οι αντιδράσεις μπορούν να κινηθούν πολύ συγκεκριμένα σε δύο άξονες:

α. Ο πρώτος άξονας αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση. Η λύση του προβλήματος βρίσκεται ακριβώς όπως τοποθετείται από την ΚΕΔΕ στο αίτημα να προβλέπεται επί ποινής ακυρότητας και η σύμφωνη γνώμη των ΟΤΑ Α΄ βαθμού για την αδειοδότηση περιοχών οργανωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών και ιχθυοτροφείων. Ως ουσιώδης όρος για την λειτουργία αυτών των μονάδων, θα είναι το μόνο που θα εξασφαλίσει την τοπική κοινωνία από τους κινδύνους που ελλοχεύουν στις ιχθυοκαλλιεργητικές δραστηριότητες. Καθώς δεν είναι μόνο η Σαλαμίνα με αυτό το πρόβλημα, αλλά και πολλοί άλλοι νησιωτικοί και μή δήμοι (Πόρος, Μέθανα και πλείστες άλλες περιπτώσεις σε όλη την χώρα), μια πρωτοβουλία εκ μέρους της δημοτικής αρχής για συντονισμό με όλους αυτούς τους δήμους υπό την σκέπη της ΚΕΔΕ και κοινή απαίτηση να νομοθετηθεί η επιδιωκόμενη διάταξη και να λυθεί το ζήτημα με οριστικό τρόπο θα ήταν ίσως το πιο ορθό και αποτελεσματικό. Στον συντονισμό αυτό με τους άλλους δήμους εκ των ουκ άνευ είναι και οι νομικές ενέργειες που επιβάλλεται να ξεκινήσουν ταχύτατα. Οι συναντήσεις με υπουργούς ποτέ δεν παρήγαγαν σοβαρά αποτελέσματα και οριστικές λύσεις παρά μόνο ψευδο-ανταλλάγματα (σαν «καθρεφτάκια στους ιθαγενείς» όπως π.χ. τα 150€/στρέμμα που δίνεται στον δήμο εν είδει ενοικίου, δηλαδή τα 66.000€ τον χρόνο εάν ολοκληρωθεί το σχέδιο της ΣΜΠΕ).

β. Ο δεύτερος άξονας αφορά την κοινωνία των πολιτών. Το βήμα της συλλογής που έχει ξεκινήσει ο Περιβαλλοντικός Όμιλος Σαλαμίνας (ΠΕΡΙΒΟΣ) εδώ, είναι σημαντικό -ιδιαίτερα έχοντας την πλήρη στήριξη του δημοτικού συμβουλίου της Σαλαμίνας. Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας με πανό και τα λοιπά τόσο στα Παλούκια όσο και στο Πέραμα (τα σημεία της κύριας διέλευσης στο νησί) αλλά και στην Φανερωμένη είναι επίσης επιβεβλημένα, όπως και κάθε μορφή διαμαρτυρίας και δράσης σε ολόκληρη την Σαλαμίνα (θυμίζουμε τις εκδηλώσεις επί δημαρχίας Τσαβαρή το 2013 στα Κανάκια εναντίον της ιχθυοκαλλιέργειας στην Φώκα που, αν και δεν κατέληξαν στην ακύρωση της ειλημμένης απόφασης, δημιούργησαν εντύπωση και καλύφθηκαν από κεντρικά ΜΜΕ). Αυτές οι εκδηλώσεις και θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον των ΜΜΕ όπως επιζητείται στην απόφαση του δημοτικού συμβουλίου αλλά θα γίνουν και όπλο σε κάθε νομική ενέργεια που οπωσδήποτε θα ακολουθήσει είτε από τον δήμο είτε από οργανώσεις πολιτών ή και πολίτες ξεχωριστά (ανεξάρτητα από την υπογραφή του Π.Δ.).

Το τί μέλλει γενέσθαι μένει να φανεί. Ας ελπίσουμε για το καλύτερο και την επικράτηση της κοινής λογικής επί του «ωχαδερφισμού» ως φράγμα στην σχεδιαζόμενη δυστοπία.

Πηγή: https://csisalamina.wordpress.com