Η ΑΣΠΡΗ ΜΕΡΑ ΚΑΙ Ο ΣΑΜΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

“Είδε μία άσπρη μέρα”, “πότε θα δει μία άσπρη μέρα;” Είναι μία έκφραση που την χρησιμοποιούμε στον λόγο μας. Γνωρίζουμε όμως ότι η έκφραση έχει αρχαία ελληνική καταγωγή;

441- 440 πκχ

Σάμος και Μίλητος, και οι δύο πόλεις της Αθηναϊκής συμμαχίας, πολεμούν διεκδικώντας τον έλεγχο της Πριήνης, πόλεως της Ιωνίας. Οι Αθηναίοι τότε ζητούν απο τους Σαμίους να σταματήσουν τον πόλεμο αλλά οι Σάμιοι αρνούνται. Τότε ο Περικλής μεταβαίνει ο ίδιος στη νήσο, ανατρέπει τους ολιγαρχικούς που κυβερνούν, συλλαμβάνει ομηρους και εγκαθιδρύει δημοκρατία. Μετά την επιστροφή του Περικλέους στην Αθήνα οι Σάμιοι επαναστατούν. Οι εξόριστοι ομηροι επιστρέφουν στην Σάμο απο την Λήμνο και έτσι ο Περικλής κινείται εκ νέου εναντίον της Σάμου αυτήν την φορά πιο δυναμικά.

Πλέον ο Σαμιακός Πόλεμος έχει ξεσπάσει για τα καλά. Στην πρώτη ναυμαχία ο Περικλής με 47 πλοία πετυχαίνει σπουδαία νίκη έναντι 70 αντιπαλων πλοίων ομως στη συνέχεια ενα στρατηγικό του λάθος, το άνοιγμα του στα ανοικτά με 60 πλοία, δίνει την ευκαιρία στους Σαμίους να αντεπιτεθούν με πρωτοβουλία του λαμπρού Στρατηγού και φιλοσόφου Μελίσσου. Οι Σάμιοι νικούν σε νέα ναυμαχία τα ολιγάριθμα πλοία των Αθηναίων τα οποία δεν βρίσκονταν πλέον υπο τις διαταγές του Περικλέους ο οποίος είχε απομακρυνθεί απο τα παράλια. Ο Περικλής επιτίθεται ξανά με στρατό και καταδιώκει τους Σαμίους οι οποίοι κλείνονται στα τείχη της πόλεως. Ἔτσι αρχίζει η πολιορκία της Σάμου. Ο Περικλής επιλέγει να κυριεύσει την πόλη μέσω της χρονοτριβής και της εξαντλήσεως των εφοδίων των αντιπάλων και οχι με δυναμικές εφοδους. Οι οπλίτες όμως διψούσαν για μάχη. Έτσι ο Περικλής σκέφτηκε ενα τέχνασμα. Διαίρεσε το στράτευμα σε οκτώ τμήματα. Κάθε μέρα έβαζε κλήρο και απο τα 8 τμήματα, όποιο τμήμα τύχαινε το άσπρο κουκί αναπαύονταν και διασκέδαζε ενώ τα άλλα επτά πολεμούσαν. Το τμήμα που δεν πολεμούσε και κέρδιζε το άσπρο κουκί είχε μία “άσπρη μέρα”!

Πλούταρχος :

” Ἐπεὶ δὲ δυσχαιρένοντας τῇ τριβῇ τοὺς Ἀθηναίους καὶ μάχεσθαι προθημουμένους ἔργον ἦν κατασχεῖν, ὀκτῶ μέρη διελὼν το πᾶν πλῆθος ἀπεκλήρου, καὶ τῷ λαχόντι τὸν λευκὸν κύαμον εὐωχεῖσθαι καὶ σχολάζειν παρεῖχε τῶν ἄλλων τρυχομένων. Διὸ καὶ φασι τοὺς ἐν εὐπαιθείαις τισί γενομένους λευκὴν ἡμέραν ἐκείνην ἀπὸ τοῦ λευκοῦ κυάμου προσαγορεύειν”.

” Ἐπειδὴ ὄμως δυσκολεύονταν νὰ συγκρατήσῇ τοὺς Ἀθηναίους οἱ ὁποῖοι δυσανασχετούσαν μὲ τὴν χρονοτριβὴ καὶ ἤθελαν πὼς καὶ πὼς νὰ πολεμήσουν σκέφθηκε τὸ ἐξῆς: νὰ χωρίσῃ τὸν στρατό ὄλο σὲ ὀκτῶ μέρη καὶ κατόπιν κληρώσεως ὅποιο μέρος τύχει τὸ λευκὸ κουκὶ θὰ διασκεδάζε καὶ θὰ ἀναπαύονταν ἐνῷ οἱ ἄλλοι θὰ πολεμοῦσαν. Καὶ γι’ αὐτὸ λένε ὅτι ὅταν κάποιος περνᾶ μιὰ εὐχάριστη μέρα τὴν ὀνομάζῃ ἄσπρη μέρα, τὴν ὀνομάζει ἔτσι ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἄσπρο κουκί “. (Πλουτάρχου Περικλῆς κεφ.27).

Από Helena Koumpenaki – Ancient Greek Civilization – Αρχαία Ελλάς