Το φαινόμενο «leaky pipeline» και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο επιχειρείν
ΕΙΔΗΣΕΙΣΕΛΛΑΔΑΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 Μαΐου 2025 fonisalaminas
Μιλήσαμε με την Αρετή Γκυπάλη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, για τα βαθύτερα αίτια που περιορίζουν τις γυναίκες από την διαδικασία του «επιχειρείν».
Διαχρονικά, ένας από τους βασικούς άξονες οικονομικής ανάπτυξης, καινοτομίας και κοινωνικής εξέλιξης αποτελεί η επιχειρηματικότητα. Ωστόσο, η συμμετοχή των γυναικών σε αυτό το πεδίο παραμένει δυσανάλογα χαμηλή σε σύγκριση με αυτή των ανδρών.
Παρά την πρόοδο σε θέματα ισότητας φύλων, πολλές γυναίκες εξακολουθούν να μην τολμούν να ιδρύσουν και να διατηρήσουν δικές τους επιχειρήσεις.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που ευθύνονται γι’ αυτή τη συγκρατημένη συμμετοχή και αφορούν όχι μόνο την έλλειψη πρόσβασης σε οικονομικούς πόρους, δίκτυα υποστήριξης και επιχειρηματική εκπαίδευση, αλλά και βαθύτερες πολιτισμικές και κοινωνικές προκαταλήψεις που καθορίζουν τις προσδοκίες και τους ρόλους των φύλων.
Σύμφωνα με την Αρετή Γκυπάλη, Επίκουρη Καθηγήτρια στη Διοίκηση Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, αυτό το φαινόμενο είναι ακόμη πιο έντονο στην χώρα μας.
«Οι γυναίκες που ιδρύουν επιχειρήσεις είναι πολύ λιγότερες στην Ελλάδα από τον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο μέσο όρο» μας λέει.
«Οι γυναίκες «χάνονται» σταδιακά όσο ανεβαίνουν στις επαγγελματικές βαθμίδες».
«Παρόλα αυτά, σε αντιδιαστολή με τα χαμηλά ποσοστά γυναικών που ιδρύουν επιχειρήσεις, πάμε καλύτερα στον αριθμό εκείνων που διοικούν, που είναι μέλη Διοικητικού Συμβουλίου Επιχειρήσεων. Υπάρχει μεγάλο χάσμα στην απόφαση του να λάβουμε απόφαση να ιδρύσουμε μια νέα επιχείρηση ούσες γυναίκες».
Οι γυναίκες μπορούν, αλλά δεν το πιστεύουν
«Το λεγόμενο «gender gap» είναι βαθύ. Δεν αρκεί να έχεις τις ικανότητες», εξηγεί η κ. Γκυπάλη. «Πρέπει να πιστεύεις ότι μπορείς. Και πολλές γυναίκες ξεκινούν με χαμηλότερα επίπεδα αυτο-αποτελεσματικότητας (self-efficacy)».
Με τον όρο «αυτό-αποτελεσματικότητα» θεωρούμε την υποκειμενική πίστη ότι μπορούμε να διεκπεραιώσουμε διάφορα καθήκοντα αποτελεσματικά.
Εκεί, όπως μας εξηγεί η κ. Γκυπάρη και σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήγαγε σε συνεργασία με βρετανό συνάδελφό της –με δεδομένα Αγγλίας-, οι γυναίκες υστερούν σε σχέση με τους άνδρες.
«Ξεκινάμε από εκεί. Ότι με το που μπαίνει η επιλογή, οι γυναίκες δεν το τολμούν».
Το φαινόμενο «leaky pipeline»
Το πρόβλημα, όμως, ξεκινά νωρίτερα λέει η καθηγήτρια. Το λεγόμενο «leaky pipeline» (διαρροή) περιγράφει το φαινόμενο όπου γυναίκες «χάνονται» σταδιακά όσο ανεβαίνουν στις επαγγελματικές βαθμίδες.
«Τα οικογενειακά βάρη –φροντίδα παιδιών και γονέων-, πέφτουν δυσανάλογα πιο πολύ πάνω στις γυναίκες»
Που είναι η διαρροή στο σύστημα; Η διαρροή ταλέντων; «Αν ξεκινήσουμε από τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και συνεχίσουμε να ανεβαίνουμε, βλέπουμε ότι αρχικά οι γυναίκες και οι άντρες έχουν ίσα ποσοστά συμμετοχής», μας εξηγεί.
«Αλλά όσο ανεβαίνουμε στις βαθμίδες της εκπαίδευσης αυτά τα ποσοστά αρχίζουν και αλλάζουν. Και το επιστέγασμα είναι η ακαδημαϊκή κοινότητα. Τα ποσοστά των γυναικών που ακολουθούν ακαδημαϊκή καριέρα και εξελίσσονται εντός των Πανεπιστημίων είναι σαφώς μικρότερα από τα αντίστοιχα ποσοστά των αντρών».
Είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο γίνονται επιλογές άλλου τύπου για τις γυναίκες που έχουν να κάνουν με τη μητρότητα και την δημιουργία οικογένειας.
Στο έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον των Πανεπιστημίων, το σύστημα, όπως είναι δομημένο, δεν βοηθάει τις γυναίκες. Είναι φτιαγμένο χωρίς καμία πρόβλεψη για τέτοιες καταστάσεις.
«Αυτό είναι το μοναδικό πράγμα στο οποίο διαφέρουμε από τους άνδρες συναδέλφους: στο ότι τα οικογενειακά βάρη –φροντίδα παιδιών και γονέων-, πέφτουν δυσανάλογα πιο πολύ πάνω στις γυναίκες», επιχειρηματολογεί η καθηγήτρια.
«Η κοινωνία μας είναι φτιαγμένη με πολύ συγκεκριμένο τρόπο και γι’ αυτό υπάρχει μεγάλο πρόβλημα διαρροής. Όχι πια στις σπουδές τους που δεν τις εγκαταλείπουν. Η διαρροή σημειώνεται μετά.
«Χρειάζεται να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση από νωρίς, μέσα από την εκπαίδευση».
«Επίσης, και μετά τους είναι πολύ δύσκολο να επανέλθουν. Όταν σε αυτό το διάστημα, τον ένα χρόνο που θα πάρει κάποια γυναίκα άδεια περνάνε όλα από πάνω της, αργότερα δεν έχει το κουράγιο να ξαναμπεί η ίδια στον έντονα ανταγωνιστικό εργασιακό στίβο, όσο υποστηρικτικό και να είναι το περιβάλλον της».
Όλα είναι θέμα εκπαίδευσης
Ένα άλλο κρίσιμο εμπόδιο είναι ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. «Τα κορίτσια διδάσκονται να παίζουν με τις κούκλες και να μην έχουν πολλές φιλοδοξίες. Τα αγόρια να κατακτούν τον κόσμο».
Η κ. Γκυπάρη θεωρεί ότι η λύση σε όλα αυτά είναι μια αναθεώρηση της στάσης μας απέναντι στο ζήτημα: «Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί όχι μόνο γιατί να είναι οι γυναίκες ανταγωνιστικές, αλλά αντίστοιχα και οι άντρες».
Προτείνει μια ριζική αλλαγή στην προσέγγισή μας: «Δεν χρειάζεται όλοι να είναι ανταγωνιστικοί. Χρειάζεται να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση από νωρίς, μέσα από την εκπαίδευση».
Η συμμετοχή των ανδρών στην φροντίδα των παιδιών
Χρειάζονται πιο δομικές αλλαγές, μας εξηγεί, τα αποτελέσματα των οποίων θα χρειαστούν πολλές γενιές για να φανούν.
«Όταν η βασική αρχή της ψυχανάλυσης λέει ότι το παιδί με τη μαμά του έχουν ένα ιδιαίτερο δεσμό -το οποίο δεν το αμφισβητώ-, αλλά αν το αναγνωρίσω και το αποδεχτώ, δεν μπορούμε οι γυναίκες να κάνουμε κάτι διαφορετικό».
«Αντίθετα, εγώ είμαι της άποψης ότι και οι μπαμπάδες έχουν ιδιαίτερο δέσιμο με τα παιδιά τους. Γιατί τον αφήνουμε απ’ έξω;».
Μας δίνει το παράδειγμα των Σκανδιναβικών χωρών όπου και οι άνδρες αποφασίζουν να μην δουλέψουν για ένα διάστημα για να φροντίσουν τα παιδιά τους.
«Στην δική μας κουλτούρα δεν διανοούμαστε», μας λέει, «να πούμε σε έναν άντρα “κάτσε στο σπίτι να μεγαλώνεις τα παιδιά σου, αφού αυτό θέλεις και θα πάει η γυναίκα σου να φέρει τα χρήματα να δουλεύει”, γιατί αποτελεί στίγμα».
Όταν οι γυναίκες τολμούν
Παρά τα εμπόδια όμως, υπάρχουν γυναίκες που κάνουν αυτό το τολμηρό βήμα. «Κάποιες το κάνουν γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Κάποιες γιατί έχουν κάτι καινούργιο να πουν».
Η επιλογή της επιχειρηματικότητας είναι μια κρίσιμη απόφαση. «Το πρώτο βήμα είναι το πιο δύσκολο: να πεις “μπαίνω ή δεν μπαίνω”», λέει. Και αυτό εξαρτάται από την παιδεία, τα πρότυπα και την κοινωνική ενθάρρυνση.
Η εκπαίδευση είναι ένας μοχλός που μπορεί να αλλάξει τα πράγματα και τα αλλάζει, αλλά θέλει χρόνο. Θέλει χρόνο για να αποδώσει και ταυτόχρονα η κοινωνία και το σύστημα».
«Χρειαζόμαστε μαθήματα επιχειρηματικότητας στα πανεπιστήμια, στήριξη από το κράτος, και διαφορετικά πρότυπα στα σχολεία. Αλλά πάνω απ’ όλα, πρέπει να αλλάξει η αντίληψη. Να πιστέψουμε ότι μπορούμε», καταλήγει.
tovima.gr
